با همه بحث هایی که گذشت، چنان چه اصراری باشد که روایات دو طرف قابل استناد هستند، راه جمعی بین آنها وجود دارد و برخی از نویسندگان به این شیوه جمع، اشاره کرده اند(871) که در این صورت، هم حدیثهایی که گویای فرزند امام حسن (علیه السلام) بودن مهدی موعود قابل استناد هستند و هم احادیث دیگری که می گویند: وی فرزند امام حسین (علیه السلام) است.
چنین جمعی میان حدیثها این است که چون بنابر اعتقاد شیعه و بسیاری از اهل سنت، مهدی موعود همان محمد بن الحسن العسکری (علیه السلام) است پس از طرف پدر، نسب ایشان به امام حسین (علیه السلام) می رسد و از دیگر سو، چون همسر امام سجاد (علیه السلام) که مادر امام باقر (علیه السلام) هم فرزند امام حسن (علیه السلام) و هم فرزند امام حسین (علیه السلام) است؛ و در قرآن کریم نیز در مواردی، هم نسب مادری ذکر شده و هم نسب پدری و نسل را هم از طرف پدر معرفی کرده، و هم از طرف مادر:
و وهبنا له اسحق و یعقوب کلا هدینا و نوحا هدینا من قبل و من ذریته داود و سلیمان... و عیسی و الیاس کل من الصالحین؛(872)
و به او اسحاق و یعقوب را بخشیدیم و همه را به راه راست در آوردیم، و نوح را از پیش راه نمودیم، و از نسل او، داوود و سلیمان... و عیسی و الیاس که همه از شایستگان بودند.
در این آیه شریف، قرآن کریم، عیسی (علیه السلام) را از نسل نوح بر شمرده، در حالی که روشن است که عیسی پدری نداشته و تنها از طرف مادر با نوح پیوند داشته است.
برخی از روایات، به شکلی، این جمع را، تایید می کنند؛ از آن جا که شماری از آنها، با صراحت مهدی موعود را از فرزندان امام حسن (علیه السلام) و امام حسین (علیه السلام) معرفی کرده است:
ان النبی صلی الله علیه و آله قال لفاطمة علیها السلام: و الذی بعثنی بالحق! ان منهما (الحسن و الحسین) مهدی هذه الأمة...؛(873)
سوگند به کسی که مرا به حق مبعوث کرد، مهدی این امت از نسل حسن و حسین است... .
در حدیثی دیگر چنین آمده است:
قال رسول الله صلی الله علیه و آله... ان الله اختار... من علی الحسن و الحسین، و اختار منها تسعة، تاسعهم قائمهم...؛(874)
خداوند... حسن و حسین را از علی برگزید و از آن دو، نُه حجت که نهمین آنها قائم می باشد، برگزید.
به نظر می رسد این راه حل، راه حل پسندیده ای است؛ و اگر اصراری بر صحت روایات هر دو طرف باشد، به این وسیله میان دو دیدگاه نوعی توافق پدید خواهد آمد و بر این اساس، هیچ اشکالی نخواهد داشت که گفته شود: امام مهدی (علیه السلام) هم از نسل امام مجتبی (علیه السلام) است و هم از نسل امام حسین (علیه السلام).
871) هیتمی، القول المختصر فی علامات مهدی المنتظر، ص 16، محمد صدیق حسن خان، الاذاعه لما کان و ما یکون، ص 147 و حسین شاکری، المصطفی و العتره، ج 16، ص 372.
872) انعام، 6، آیه های 86 - 85.
873) طبری، ذخائر العقبی، ص 136 و اربلی، کشف الغمة، ج 3، ص 256 (به نقل از: ابو نعیم اصفهانی.)
874) مسعودی، اثبات الوصیه، ص 266.
