سال نهم هجرت رو به اتمام بود و ماه ذی حجه و ایام حج فرا می‏رسید. شهر مکه پس از اینکه به دست پیغمبر اسلام فتح شد در برابر اسلام تسلیم و خاضع گردید و بتها در هم شکسته شد و حاکم شهر مکه نیز از طرف پیغمبر اسلام تعیین می‏شد - چنانکه پیش از این گذشت - و خلاصه از نظر سیاسی و اداری به دست مسلمانان اداره می‏شداما با تمام این احوال هنوز افراد مشرک و بت‏پرست در مکه و اطراف آن بسیار بودند که به همان آیین شرک و بت پرستی روزگار به سر می‏بردند و حتی در انجام مراسم حج و طواف و غیره آزادانه طبق آیین خود آنها را انجام می‏دادند، در این سال آیات سوره برائت که متضمن دستور نقض قرارداد با مشرکان و رسوا کردن منافقان و متخلفان جنگ تبوک بود بر پیغمبر اسلام نازل شد و رسول خدا(ص) مامور شد به وسیله ‏ای آنها را بر مشرکین ابلاغ کند و جلوی مراسم غلط و عادات زشت آنها را که به عنوان حج و طواف انجام می‏دادند بگیرد و شهر مکه و مراسم حج را از آلودگی به شرک و بت پرستی پاک سازد و اساسا مشرکین جزیرة العرب و کسانی که با پیغمبر پیمانی ندارند تکلیف خود را از آن تاریخ تا چهار ماه دیگر برای انتخاب مذهب حق و پذیرفتن حکومت اسلام روشن کنند. . . (1)

رسول خدا(ص)ابوبکر را با گروهی که برخی شماره آنها را تا سیصد نفر نوشته‏ اند، مامور کرد به حج ‏برود و آیات مزبور را در اجتماعات حاجیان بر مردم قرائت کند.
ابو بکر برای انجام ماموریت‏ خود حرکت کرد ولی پس از رفتن آنها چیزی نگذشت که جبرئیل بر پیغمبر نازل شد و این فرمان را از جانب خدای تعالی در مورد ابلاغ آیات برائت‏به آن حضرت ابلاغ نمود که خدا می‏فرماید:
«لا یؤدی عنک الا انت او رجل منک‏».
[این آیات را کسی از سوی تو جز خودت یا مردی که از تو باشد شخص دیگری نباید ابلاغ کند!]
رسول خدا(ص)به دنبال نزول این فرمان علی(ع)را طلبید و به او دستور داد بر شتر مخصوص خود سوار شود و به دنبال ابوبکر برود و آیات را از او بگیرد و این ماموریت مهم و خطرناک را خود او انجام دهد.
علی(ع)با چند تن که از آن جمله جابر بن عبد الله بود به دنبال ابو بکر حرکت کرد و به اختلاف نقل در«ذی الحلیفه‏»یا در«روحاء»و یا در«جحفه‏»به او رسید و آیات رااز او گرفت تا به مکه ببرد و آنها را که به عنوان قطعنامه‏ ای از طرف پیغمبر اسلام برای مشرکان و کافران بود بر حاجیان ابلاغ کند. در اینجا روایات از طریق شیعه و اهل سنت‏به اختلاف نقل شده و در بسیاری از روایات که از اهل سنت نیز روایت‏شده و سیوطی در کتاب در المنثور و دیگران در کتابهای خود نقل کرده ‏اند این گونه است که علی(ع)به ابو بکر فرمود:
پیغمبر تو را مخیر ساخته که همراه من به مکه بیایی و یا از همین نقطه به سوی مدینه بازگردی ولی ابو بکر که ترسیده بود مبادا در مذمت او آیه‏ ای نازل شده باشد ترجیح داد به مدینه باز گردد و چون به شهر رسید با کمال ناراحتی به نزد رسول خدا(ص)رفته و گفت:
آیا درباره من چیزی بر تو نازل شده(که مرا از این ماموریت معزول و علی(ع)را به جای من منصوب داشتی)؟
فرمود: نه، بلکه جبرئیل به نزد من آمد و به من گفت: خدای تعالی فرموده این آیات را نباید کسی از سوی تو جز خودت یا کسی که از تو باشد ابلاغ کند! ابو بکر که این سخن را شنید نگرانیش برطرف شد.
و در پاره‏ای از روایات اهل سنت آمده که ابو بکر به عنوان امارت حج در آن سال به حج رفت و علی(ع)نیز به همراه او برای ابلاغ آیات برائت و سایر دستوراتی که مامور به ابلاغ آنها بود برفت. ولی نقل اول از جهاتی که برخی از آنها در ذیل می‏آید معتبرتر و به صحت نزدیکتر است که بر اهل فن و تحقیق پوشیده نیست.
مطلب دیگری که روایات این داستان به دست می‏آید آن است که امیر المؤمنین(ع) علاوه بر ابلاغ آیات برائت مامور به ابلاغ چند دستور دیگر نیز شده بود که در آیات برائت نبود، چنانکه در روایتی از آن حضرت نقل شده که فرمود:
من مامور به ابلاغ چهار چیز شده بودم:
1. کسی جز افراد با ایمان نباید داخل کعبه شود.
2. کسی حق ندارد با بدن برهنه طواف کند.
3. از این به بعد هیچ مشرکی حق ندارد به مسجد الحرام وارد شود. . هر کس با رسول خدا(ص)عهد و پیمانی دارد تا پایان مدت، عهد و پیمانش محترم و پابرجاست و هر کس پیمانی و عهدی ندارد چهار ماه مهلت دارد تا تکلیف خود را روشن کند.
در حدیث دیگری است که این مواد را پیش از قرائت آیات برائت ابلاغ می‏کرد و سپس آیات برائت را بر آنها می‏خواند.
و بدین ترتیب معلوم می‏شود که دایره ماموریت علی(ع)وسیع تر از ابلاغ خصوص آیات برائت‏بود، زیرا از موضوع داخل نشدن افراد بی‏ایمان در کعبه و جلوگیری از طواف کردن با بدن برهنه، در آیات برائت ذکری نشده بود گذشته از آنکه در خود روایت‏ بالا و وحی الهی که درباره ماموریت مزبور فرموده بود: «لا یؤدی عنک الا انت او رجل منک‏»این ماموریت مقید به ابلاغ آیات برائت‏ بالخصوص نشده و نامی از ماموریت‏ خاصی به میان نیامده است، و به هر صورت یکی دیگر از دلایل قطعی و مسلم خلافت‏ بلافصل علی(ع) بدین ترتیب در کتابهای اهل سنت و جماعت آمده و بدان اعتراف کرده‏اند، اگر چه وقتی در برابر استدلال دانشمندان بزرگوار شیعه به این حدیث قرار گرفته و نتوانسته‏اند آن را انکار کنند در صدد تاویل و توجیه بر آمده و سخنانی دور از انصاف و عدالت گفته ‏اند، که نقل آنها و تحقیق بیشتر در این باره از وضع تدوین این کتاب خارج است و خواننده محترم باید برای اطلاع بیشتر به کتاب های کلامی و استدلالی که درباره امامت نوشته شده و یا به تفاسیر شیعه در ذیل آیات برائت مراجعه کند. (2)
و به هر صورت علی(ع)به دنبال انجام ماموریت ‏به مکه آمد و آنچه را مامور به ابلاغ آن شده بود با کمال شجاعت و ایمان و با صدایی رسا و محکم در اجتماعات مکه و منی به مردم ابلاغ کرد و با تمام خطرهایی که ابلاغ این ماموریت‏ برای او داشت در میان نگاه های تند و خشم آلود و چهره ‏های غضبناک مشرکین ماموریت‏ خود را با شمشیر برهنه‏ ای که در دست داشت‏به مردم ابلاغ نمود.
_____________________________
1. برای اطلاع کافی از مضمون کامل آیات مزبور لازم است آیات اول سوره برائت را بدقت مطالعه و به تفسیر و شرح آنها مراجعه کرد.
2. و شاید با مراجعه به کتاب تفسیر المیزان، ج 9، صص 165 به بعد و دقت در ایرادها و پاسخها از مراجعه به کتابهای دیگر بی‏نیاز شوید.

نوشتن دیدگاه