خربیل، پسر عموی فرعون و خزانه دار گنجینه های فرعون بوده است و بنابر روایت علی بن ابراهیم در تفسیر قمی، وی ششصد سال خداوند را پرستید و در پنهانی او را عبادت می کرد، اما روزی که حضرت موسی علیه السلام بر سحره پیروز شد، ایمانش را ظاهر کرد و همراه آنان به صلیب کشیده شد و به شهادت رسید. (1)
بنابر تفسیر امام حسن عسگری علیه السلام، خربیل، قوم خود را به توحید و یگانگی خداوند و پیامبری موسی و برتری محمد رسول الله صلی الله علیه و آله بر جمیع رسولان و خلق خدا و برتری علی بن ابی طالب علیه السلام و سایر ائمه بر بقیه ی اوصیاء پیامبران و به برائت و بیزاری از ربوبیت فرعون دعوت می کرد، تا این که خبرچینان و بد گویان، ماجرا را به فرعون گزارش دادند و گفتند که خربیل مردم را به مخالفت تو دعوت می کند و دشمنانت را بر دشمنی تو کمک می کند.
فرعون به آن ها گفت: او پسر عم من و جانشین من بر ملکم و ولی عهد من است. اگر آن چه می گویید راست باشد، مستحق شدیدترین و سخت ترین عذاب به خاطر کفران نعمت من است و اگر دروغ باشد، شما مستحق شدیدترین عذاب و شکنجه می باشید.سپس دستور داد خربیل و همه ی آن بدگویان حاضر شدند.
خربیل گفت: ای پادشاه! آیا تاکنون دروغی از من شنیده ای؟ گفت: نه. خربیل گفت: از آنان بپرس پروردگار شما کیست؟ گفتند: فرعون. گفت: بگو خالق شما کیست؟ گفتند: فرعون. گفت: از ایشان بپرس روزی دهنده ی آن ها کیست؟ و چه کسی بلاها را از آنان دفع می کند؟ گفتند: این فرعون است.
آن گاه خربیل گفت: ای فرعون! من گواه می گیرم تو را و هر که را نزد تو حاضر است که پروردگار ایشان پروردگار من است و خالق ایشان خالق من است و رازق ایشان رازق من است و اصلاح کننده ی معیشت آن ها، اصلاح کننده ی معیشت من است و من هیچ پروردگاری و هیچ خالقی و رازقی غیر پروردگار و خالق و رازق آن ها ندارم.
خربیل این جملات را گفت، در حالی که غرض او، پروردگار و خالق و رازق واقعی آن ها بود و این معنی بر فرعون و حاضرین پوشیده ماند و گمان کردند که او فرعون را می گوید.
در این جا فرعون به آن ها گفت: ای مردان بدکردار و ای کسانی که در ملک من فساد می کنید و می خواهید بین من و پسر عمویم که یاور من و ولی عهد من است، فتنه به وجود آورید و در پادشاهی من رخنه بیندازید; شما مستحق شدیدترین عذاب من هستید.
پس امر کرد که میخ ها آوردند و بر ساق ها و سینه های آنان کوبیدند و گوشت بدنشان را از استخوان جدا کردند. (2)
خداوند متعال در هر حالی خربیل را حفظ می کرد و خدا پرستی او هم چنان بر فرعون و اطرافیانش پوشیده ماند، اما زمانی که حضرت موسی علیه السلام به پیامبری مبعوث شد و با آوردن معجزات، سحر ساحران را باطل نمود، ایمانش را ظاهر کرد و همراه آنان به صلیب کشیده شد و سرانجام به شهادت رسید.
در تفسیر قمی روایت شده که مؤمن آل فرعون در حالی که دستان و انگشتانش بر اثر صلیب، خشک و فلج شده بود، با همان دستان به قومش اشاره می کرد و می گفت:
«یا قوم اتبعون اهدکم سبیل الرشاد» (3) ;
«ای قوم، مرا اطاعت کنید تا شما را به راه رشد و کمال هدایت کنم »
و در ادامه ی آن خداوند متعال می فرماید: «فوقیه الله سیئات ما مکروا» (4) ;
«پس خداوند او را از نقشه های سوء آنان نگاه داشت.»
امام صادق علیه السلام می فرماید: به خدا قسم که او را تکه تکه کردند و لکن خداوند او را از این که در دینش بلغزد حفظ کرد و نگاه داشت.(5)
و هم چنین احادیث بسیاری از طریق خاصه (شیعه) و عامه (سنی) وارد شده است که «صدیقان (بسیار تصدیق کنندگان پیامبران) سه کس هستند; مومن آل فرعون، مومن آل یاسین و علی بن ابی طالب علیه السلام که بهترین آن هاست » . (6)
منابع
1) ریاحین الشریعة، ج 5، ص 153.
2) تفسیر امام حسن عسگری علیه السلام، ص 357.
3) سوره ی مؤمن، آیه ی 38.
4) سوره ی مؤمن، آیه ی 45.
5) تفسیر قمی، ج 2، ص 258; بحارالانوار، ج 13، ص 162.
6) خصال صدوق، ج 1، ص 184; تفسیر فخر رازی، ج 3، ص 57.
