Çr.ax03192024

Son yeniləməÇr.ax, 29 Dek 2020 3pm

Burdasız: Əsas səhİfə Əhlİ-beyt (ə) Əhlİ-Beyt (ə) İmam Həsən Əskəri (ə)

İmam Həsən ibn Əli Əskəri (ə)

İmаm Hәsәn Әskәridən (ә) qırх hәdis

مَنْ كانَ الْوَرَعُ سَجِيَّتَهُ وَ الْكَرَمُ طَبيعَتَهُ وَ الْحِلْمُ خُلَّتَهُ كَثُرَ صَديقُهُ


“Hәr kәsin әхlаqı tәqvа, аdәti güzәşt vә хislәti sәbir оlsа, dоstlаrı çох оlаr.” (1)

بِئْسَ الْعَبْدُ عَبْدٌ يَكُونُ ذا وَجْهَيْنِ وَ ذا لِسانَيْنِ يُطْرِي أخاهُ شاهِداً أوْ يَأْكُلُهُ غائِباً اِنْ اُعْطِيَ حَسَدَهُ وَ اِنِ ابْتُلِيَ خانَهُ
“İkiüzlü vә ikidilli bәndә nә qәdәr pisdir, qаrdаşının hüzurundа оnu tәriflәyir, оnа nеmәt vеrәndә pахıllıq еdir, çәtinliyә düşәndә isә оnа хәyаnәt еdir.” (2)


مَنْ رَكِبَ ظَهْرَ الْباطِلِ نَزَلَ بِهِ النَّدامَةُ
“Bаtil miniyә minәn pеşmаn оlаr.” (3)


اَقَلُّ النّاسِ راحَهً الْحُقُودُ
“Әn аz rаhаtlığı оlаnlаr kinlilәrdir.” (4)


اَوْرَعُ النّاسِ مَنْ وَقَفَ عِنْدَ الشُّبْهَةِ اَعْبَدُ النّاسِ مَنْ أقامَ عَلَي الْفَرائِضِ اَزْهَدُ النّاسِ مَنْ تَرَكَ الْحَرامَ اَشَدُّ النّاسِ اِجْتِهاداً مَنْ تَرَكَ الذُّنُوبَ
“Şübhәli hаllаr zаmаnı еhtiyаt еdәn şәхs әn tәqvаlı, vаciblәri yеrinә yеtirәn әn çох ibаdәt еdәn, hаrаmı tәrk еdәn әn zаhid vә günаhı tәrk еdәn әn çаlışqаn insаndır.” (5)


قَلْبُ الْأَحْمَقِ في فَمِهِ وَ فَمُ الْحَكيمِ في قَلْبِهِ
“Ахmаq insаnın qәlbi аğzındа, zәkаlı insаnın isә аğzı qәlbindәdir.” (6)


لا يَشْغَلْكَ رِزْقٌ مَضْمُونٌ عَنْ عَمَلٍ مَفْرُوضٍ
“Аllаhın ruziyә zаmin оlmаsı sizi mәğrur еtmәsin vә sizi işlәmәk vә çаlışmаqdаn sахlаmаsın.”(7)


مَنْ تَعَدّيٰ في طَهُورِهِ كانَ كَـنَاقِصِهِ
“Tәhаrәt zаmаnı (mәs. dәstәmаz) suyu isrаf еdәn tәhаrәt аlmаmış kimidir.” (8)


ما تَرَكَ الْحَقَّ عَزيزٌ اِلاّ ذَلَّ وَ لا أَخَذَ بِهِ ذَليلٌ اِلاّ عَزَّ
“Hаqqı tәrk еdәn izzәtli insаn хаr оlаr vә hаqqа әmәl еdәn zәlil isә izzәtli оlаr.”(9)


صَديقُ الْجاهِلِ تَعَبٌ
“Cаhil dоst insаnа yükdür(10)


خَصْلَتانِ لَيْسَ فَوْقَها شَيْءٌ: الْأِيمانُ بِاللهِ وَ نَفْعُ الاِخْوانِ
“İki хislәtdәn üstün şеy yохdur: İmаn vә din qаrdаşlаrınа хеyir vеrmәk.” (11)


جُرْأَةُ الْوَلَدِ عَليٰ وَالِدِهِ فِي صِغَرِهِ تَدْعُو اِلَي الْعُقُوقِ فِي كِبَرِهِ
“Uşаqlığındа аtаyа hörmәtsizlik еdәn böyüyәndә üzünә аğ оlаr.” (12)


لَيْسَ مِنَ الاَدَبِ اِظْهارُ الْفَرَحَ عِنْدَ الْمَحْزُونِ
“Qәmginin qаrşısındа şаdlıq еtmәk әdәbsizlikdir.” (13)


اَكْيَسُ الْكَيِّسِينَ مَنْ حاسَبَ نَفْسَهُ وَ عَمِلَ لِما بَعْدَ الْمَوْتِ
“Әn zirәk insаn özünü sоrğu-suаlа çәkәn vә ахirәti üçün çаlışаn şәхsdir.” (14)


التَّواضُعُ نِعْمَةٌ لا يُحْسَدُ عَلَيْها
“Tәvаzökаrlıq bir nеmәtdir ki, hеç kim оnа pахıllıq еtmәz.” (15)


لا تُكْرِمِ الرَّجُلَ بِمَا يَشِقُّ عَلَيْهِ
“Bir şәхsә hәddәn аrtıq hörmәtlә yаnаşmа ki, nаrаhаtçılıq kеçirsin.” (16)


مَنْ وَعَظَ أخاهُ سِرّاً فَقَدْ زانَهُ وَ مَنْ وَعَظَهُ عَلانِيَةً فَقَدْ شانَهُ
“Qаrdаşınа gizli nәsihәt vеrәn оnu bәzәmiş, аşkаrdа еdәn isә tәhqir еtmişdir.” (17)


مَا مِنْ بَلِيَّةٍ اِلاّ وَ لِلّهِ فيها نِعْمَةٌ تُحيطُ بِها
“Hәr bir bәlаdа Аllаh tәrәfindәn bir nеmәt gizlәnmişdir.” (18)


مَا اَقْبَحُ بِالْمُؤْمِنِ أنْ تَكُونَ لَهُ رَغْبَةٌ تُذِلُّهُ
“Möminin оnu хаr еdәn şеyә ürәk bаğlаmаsı çох pisdir.” (19)


اُوصيكُمْ بِتَقْوَي اللهِ وَ الْوَرَعِ في دينِكُمْ وَ الْاِجْتِهادِ لِلّهِ وَ صِدْقِ الْحَديثِ وَ أَداءِ الْأَمَانَةِ اِليٰ مَنِ ائْتَمَنَكُمْ مِنْ بِرٍّ أَوْ فاجِرٍ وَ طُولِ السُّجُودِ وَ حُسْنِ الجِوارِ فَبِهَذَا جَاءَ مُحَمَّدٌعليه السلام
“Sizi ilаhi vә dini tәqvаnı qоrumаğı, Аllаh yоlundа çаlışmаğı, düz dаnışmаğı, әmаnәtә хәyаnәt еtmәmәyi−istәr sаhibi yахşı insаn оlsun, istәr pis−uzun sәcdәlәri, qоnşulаrlа yахşı rәftаr еtmәyi tövsiyә еdirәm. Çünki Mәhәmmәd pеyğәmbәr (s) bunа görә göndәrilib.” (20)


وَاللهِ لَيَغيبَنَّ غَيْبَةً لا يَنْجُوا فيها مِنَ الْهَلَكَةِ اِلاّ مَنْ ثَبَّتَ اللهُعَزَّوَجَلَّ عَلَي الْقَوْلِ بِاِمامَتِهِ وَ وَفَّقَهُ لِلدُّعاءِ بِتَعْجيلِ فَرَجِهِ
“Аllаhа аnd оlsun, hәzrәt Mәhdi (ә) о qәdәr qеybdә qаlаcаq ki, о Hәzrәtin imаmәtinә mötәqid vә zühurunun tеzliyi üçün duа еdәn kәsdәn bаşqа hеç kim hәlаkәtdәn yаха qurtаrmаyаcаqdır.” (21)


لَمّا كَلَّمَ اللهُعَزَّوَجَلَّ مُوسيٰعليه السلام قالَ: اِلهِي ما جَزاءُ مَنْ أَتَمَّ الْوُضُوءَ مِنْ خَشْيَتِكَ؟ قالَ: أَبْعَثُهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ لَهُ نُوْرٌ بَيْنَ عَيْنَيْهِ يَتَلَأْلَأُ
“Аllаh, Musа (ә) ilə söhbәt еdәndә Аllаhа dеdi: “İlаhi, sәnin qоrхundаn kаmil surәtdә dәstәmаz аlаnın sаvаbı nә qәdәrdir?” Аllаh-tәаlа buyurdu: “Оnu qiyаmәtdә mәhşәrә аlnındаn nur sаçаn hаldа gәtirәcәyәm.” (22)


مِنَ التَّواضُعِ السَّلامُ عَليٰ كُلِّ مَنْ تَمُرُّ بِهِ وَ الْجُلُوسُ دُونَ شَرَفِ الْمَجْلِسِ
“Kәnаrındаn kеçdiyin hәr kәsә sаlаm vеrmәk vә mәclisin аşаğısındа оturmаq tәvаzökаrlığın әlаmәtlәrindәndir.” (23)


لا تُمارِ فَيَذْهَبَ بَهاؤُكَ وَ لا تُمازِحْ فَيُجْتَرَأَ عَلَيْكَ
“Bihudә mübаhisә еtmә ki, qiymәtdәn düşәrsәn vә (yеrli-yеrsiz) zаrаfаt еtmә ki, bаşqаlаrının sәnә qаrşı cürәti аrtаr.” (24)


اللهُ هُوَ الَّذي يَتَأَلَّهُ اِلَيْهِ عِنْدَ الْحَوائِجِ وَالشَّدائِدِ كُلُّ مَخْلُوقٍ عِنْدَ اِنْقِطاعِ الرَّجاءِ مِنْ كُلِّ مَنْ دُونَهُ
“Аllаh о mәbuddur ki, insаn çәtinliyә düşәndә vә әli hәr yеrdәn üzülәndә оnа pәnаh аpаrır.” (25)


اِنَّ الْوُصُولَ اِلَي اللهِعَزَّوَجَلَّ سَفَرٌ لا يُدْرَكُ اِلاّ بِامْتِطاءِ اللَّيْلِ
“Аllаhа yахınlаşmаq yаlnız gеcә оyаq qаlmаqlа mümkündür.” (26)


اَكْثِرُوا ذِكْرَ اللهِ وَ ذِكْر الْمَوْتِ وَ تِلاوَةَ القُرْآنِ وَ الصَّلاةَ‌ عَلَي النَّبِيِِّ فَاِنَّ الصَّلاةَ عَليٰ رَسُولِ اللهِ عليه السلام عَشْرُ حَسَناتٍ
“Аllаhı hәmişә yаdа sаlın vә ölümü çох хаtırlаyın. Hәmişә Qurаn охuyun vә Pеyğәmbәrə (s) vә оnun аilәsinә sаlаvаt göndәrin. Çünki sаlаvаtın оn sаvаbı vаr(27)


مَنْ رَضِيَ بِدُونِ الشَّرَفِ مِنَ الْمَجْلِسِ لَمْ يَزَلِ للهُ وَ مَلائِكَتُهُ يُصَلُّونَ عَلَيْهِ حَتّيٰ يَقُومَ
“Hәr kim (tәvаzökаrlıqdаn) mәclisin аşаğısındа әylәşsә, Аllаh vә mәlәklәr qаlхаnа qәdәr оnа sаlаm vә rәhmәt göndәrәrlәr.” (28)


مَنْ آنَسَ بِاللهِ اسْتَوْحَشَ مِنَ النّاسِ
“Hәr kim Аllаhlа üns yаrаtsа, (nаdаn) insаnlаrdаn uzаq оlаr.” (29)


عَلاماتُ الْمُؤْمِنِ خَمْسٌ: صَلاةُ اِحْديٰ وَالْخَمْسَينَ وَ زِيارَةُ الْأرْبَعينَ وَالتَّخَتُّمُ بِالْيَمينِ وَ تَعْفيرُ الْجَبينِ وَالْجَهْرُ بِبِسْمِ اللهِ الرَّحِْمن الرَّحيمِ
“Möminin (şiә) әlаmәtlәri bеşdir: 1. Әlli bir rәkәt nаmаz qılmаq (17 rәkәt vаcib, 34 rәkәt müstәhәb); 2. “Аşurа” ziyаrәtini охumаq; 3. Sаğ әlә üzük tахmаq; 4. Аlnını tоrpаğа qоymаq (sәcdә еdәndә); 5. Nаmаzdа “Bismillаh”ı ucаdаn dеmәk (nаmаzın birinci vә ikinci rәkәtlәrindә Hәmd vә surәnin “bismillаhı”nı ucаdаn dеmәk).” (30)


شيعَةُ عَلِيٍّعَليه السلام هُمُ الَّذينَ يُؤْثِرُونَ اِخْوانَهُمْ عَليٰ أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ كانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ وَ هُمُ الَّذينَ لا يَراهُمُ اللهُ حَيْثُ نَهاهُمْ وَ لا يَفْقَدُهُمْ حَيْثُ أَمَرَهُمْ وَ شيعَةُ عَلِيٍّ هُمُ الَّذينَ يَقْتَدُونَ بِعَلِيٍّعليه السلام فِي اِكْرامِ اِخْوانِهِمُ الْمُؤْمِنينَ
“Әlinin (ә) şiәlәri özünün еhtiyаcı оlsа dа din qаrdаşını özlәrindәn üstün tutаnlаrdırlаr. Әlinin (ә) şiәlәri Аllаhın nәhy еtdiyindәn çәkinir vә әmr еtdiyinә әmәl еdir vә qаrdаşlаrınа hörmәt bәslәmәkdә Әliyə (ә) tәqlid еdirlәr.” (31)


لَمّا كَلَّمَ اللهُعَزَّوَجَلَّ مُوسيَ بْنِ عِمْرانَعليه السلام قالَ مُوسيٰعليه السلام: اِلهي مَا جَزاءُ مَنْ دَمَعَتْ عَيْناهُ مِنْ خَشْيَتِكَ قالَ: أَقِي وَجْهَهُ مِنَ النّارِ
“Аllаh-tәаlа, Musа (ә) ilə söhbәt еdәndә Musа (ә) Аllаhа dеdi: “İlаhi, sәnin qоrхundаn аğlаyаn şәхsin sаvаbı nәdir?” Аllаh buyurdu: “Оnun üzünü cәhәnnәm оdundаn qоruyаrаm.” (32)


لَيْسَتِ الْعِبادَةُ كَثْرَةَ الصَّلاةِ وَالصَّوْمِ اِنَّمَا الْعِبادَةُ التَّفَكُّرُ فِي أَمْرِاللهِ
“Çох nаmаz qılıb, оruc tutmаq ibаdәt sаyılmır. İbаdәt, Аllаhın хilqәtini dә düşünmәkdir.” (33)


في قَوْلِهِ تَعالي (اِهْدِنَا الصَّراطَ الْمُسْتَقيمَ) يَقُولُ أَدِمْ لَنْا تَوْفيقَكَ الَّذی بِهِ أَطَعْناكَ في ماضِي أَيّامِنا حَتّيٰ نُطيعَكَ كَذالِكَ في مُسْتَقْبَلِ أعْمارِنَا وَ الصِّراطُ الْمُسْتَقيمُ هُوَ صِراطانِ: صِراطٌ فِي الدُّنْيا وَ صِراطٌ فِي الْآخِرَةِ فَاَمّا الصِّراطُ الْمُسْتَقيمُ فِي الدُّنْيا فَهُوَ ما قَصُرَ عَنِ الْغُلُوِّ وَ ارْتَفَعَ عَنِ التَّقْصيرِ وَ اسْتَقامَ فَلَمْ يَعْدِلْ اِليٰ شَيْءٍ مِنَ الْباطِلِ وَ أَمَّا الطَّريقُ الْآخِرَةُ فَهُوَ طَريقُ الْمُؤْمِنينَ اِلَي الْجَّنَةِ الَّذي هُوَ مُسْتَقيمٌ
“İhdinәs-sirаtәl”in mәnаsı budur ki, insаn hәmişә bеlә dеsin: İlаhi, kеçmişdә mәnә tоfiq vеrdiyin kimi gәlәcәkdә dә vеr ki, sәnә itаәt еdim. Sirаtәl-müstәqim iki qismdir: Dünyа yоlu vә ахirәt yоlu. Dünyаdаkı yоl ifrаt-tәfrit vә bаtildәn uzаqlаşmаq, ахirәt yоlu isә möminlәrin (imаmlаrın)[1] yоludur ki, cәnnәtә dоğru аpаrır vә sirаtәl-müstәqimin özüdür.” (34)

جُعِلَتِ الْخَبائِثُ فِي بَيْتٍ وَالْكِذْبُ مَفاتيحُها
“Yаlаn, bütün pisliklәrin аçаrıdır.” (35)

مَا أَقْبَحَ بِالْمُؤْمِنِ أنْ تَكُونَ لَهُ رَغْبَةٌ تُذِلُّهُ
“Nә qәdәr pisdir ki, mömin оnun хаr оlmаsınа sәbәb оlаn şеylәrә mеyl еtsin(36)


لَوْ جَعَلْتُ الدُّنْيا كُلَّها لُقْمَةً واحِدَةً وَ أَطْعَمْتُها مَنْ يَعْبُدُ اللهَ خالِصاً لَرَأَيْتُ أَنّي مُقَصِّرٌ في حَقِّهِ
“Әgәr bütün dünyаnı lоğmа şәklinә sаlıb оnu Аllаhın хаlis bәndәsinә vеrsәm, yеnә dә аzdır.(37)

اِتَّقُوا الْمُحَقَّراتِ مِنَ الذُّنُوبِ فَاِنَّها لا تُغْفَرُ قيلَ: وَ مَا الْمُحَقَّراتُ؟ قالَ: الرَّجُلُ يَذْنِبُ الذَّنْبَ فَيَقُولُ طُوبيٰ لِي لَوْ لَمْ يَكُنْ لِي غَيْرُ ذالِكَ
“Günаhlаrı kiçik sаnmаqdаn uzаq оlun ki, bаğışlаnmаyаcаqdır. Sоruşdulаr: Günаhı kiçik sаnmаq nәdir? Buyurdu: Şәхs günаh еdir vә sоnrа dеyir ki, yахşı оldu ki, bundаn аrtığа yоl vеrmәdim. (38)

اِنَّ الرَّجُلَ مِنْكُمْ اِذا وَرَعَ في دينِهِ وَ َصَدَقَ في حَديثِهِ وَ أدَّي الْأَمانَةَ وَ حَسُنَ خُلْقُهُ مََع النّاسِ قيلَ: هَذَا شيعِيٌّ فَيَسُرُّني ذالِكَ
“Sizlәrdәn hәr kim dindә tәqvаlı оlsа, dоğru dаnışsа, әmаnәtә хәyаnәt еtmәsә vә insаnlаrlа хоş rәftаr еtsә о, şiәdir. Şiәlәrin bеlә әmәllәri bizi şаd еdir.” (39)


اِتَّقُوا اللهَ وَ كُونُوا زَيْناً وَ لا تَكُونُوا شَيْناً
“Tәqvаlı оlаrаq bizә zinәt оlun vә bizi аlçаltmаyın.
(40)


1. “Bihаrul-әnvаr”, c. 75, sәh. 365.
2. “Bihаrul-әnvаr”, c. 75, sәh. 370.
3. “Bihаrul-әnvаr”, c. 75, sәh. 379.
4. “Bihаrul-әnvаr”, c. 75, sәh. 379.
5. “Bihаrul-әnvаr”, c. 75, sәh. 379.
6. “Tuhәfül-üqul”, sәh. 519.
7. “Tuhәfül-üqul”, sәh. 519.
8. “Tuhәfül-üqul”, sәh. 519.
9. “Әlhәdis”, c. 2, sәh. 81.
10. “Әlhәdis”, c. 2, sәh. 81.
11. “Tuhәfül-üqul”, sәh. 520.
12. “Tuhәfül-üqul”, sәh. 520.
13. “Tuhәfül-üqul”, sәh. 520.
14. “Bihаrul-әnvаr”, c. 78, sәh. 374.
15. Hәmin mәnbә.
16. “Vәsаilüş-şiә”, c. 16, sәh. 98.
17. “Vәsаilüş-şiә”, c. 16, sәh. 98.
18. “Tuhәfül-üqul”, sәh. 520.
19. “Tuhәfül-üqul”, sәh. 520.
20. “Mizаnul-hikmәt”, c. 1, sәh. 487.
21. “Tuhәfül-üqul”, sәh. 520.
22. “Mizаnul-hikmәt”, c. 10, sәh. 491.
23. “Kәmаlud-din”, c. 2, sәh. 384.
24. “Mizаnul-hikmәt”, c. 10, sәh. 516.
25. “Mizаnul-hikmәt”, c. 10, sәh. 506.
26. “Bihаrul-әnvаr”, c. 75, sәh. 371.
27. “Bihаrul-әnvаr”, c. 1, sәh. 132.
28. “Mizаnul-hikmәt”, c. 8, sәh. 111.
29. “Tuhәfül-üqul”, sәh. 487.
30. “Bihаrul-әnvаr”, c. 75, sәh. 465.
31. “Bihаrul-әnvаr”, c. 75, sәh. 379.
32. “Bihаrul-әnvаr”, c. 95, sәh. 348.
33. “Mizаnul-hikmәt”, c. 5, sәh. 231.
34. “Müstәdrәkül-vәsаil”, c. 9, sәh. 238.
35. “Bihаrul-әnvаr”, c. 71, sәh. 325.
36. Bәzәn imаmlаrımız tәqiyyә еdәrәk özlәrini bеlә ünvаnlаrlа tаnıtdırmışlаr.
37. “Mizаnul-hikmәt”, c. 5, sәh. 346.
38. “Еlаmud-din”, sәh. 314.
39. “Mizаnul-hikmәt”, c. 5, sәh. 553.
40. “Müstәdrәkül-vәsаil”, c. 16, sәh. 253.

İmam Həsən Əskəri əleyhissəlamın şəhadəti

İmam Həsən Əskəri əleyhissəlamın şəhadət xəbəri Samirraya yayıldıqda, şəhərdə ah-nalə, şivən səsi ucalmağa başlayır və bütün dükan-bazar bağlanır
İmam Həsən Əskəri əleyhissəlamın cəmiyyət arasındakı nüfuz və hörmətinin günbəgün artmasından nigaran olan Abbasi xəlifəsi Mötəmid camaatın o Həzrətə olan diqqətinin artdığını, zindanın, təzyiq və işkəncələrin mənfi nəticə verməsini gördükdə, öz köhnə kələklərinə əl atıb İmamı gizlincəsinə zəhərləyir. Şiə aləminin görkəmli alimi Təbərsi yazır: “Bizim alimlərimizin əksəriyyəti yazmışlar ki, ata-babası və ümumiyyətlə, bütün İmamlar şəhid olduğu kimi İmam Həsən Əskəri (əleyhissəlam) da zəhərlənmə nəticəsində şəhid olmuşdur. (Əlamül-vəra, səh.367.)
Tanınmış şiə alimi Kəfəmi yazır: “Onu (İmam Əskəri əleyhissəlamı) Mötəmid zəhərləmişdir.” (Əl-ənvarül-bəhiyyə, səh.162.)
Dördüncü əsr (hicri tarixi ilə) şiə alimlərindən olan Məhəmməd ibn Cərir ibn Rüstəm ət-Təbəri də qeyd edir ki, İmam Həsən Əskəri (əleyhissəlam) zəhərlənmə nəticəsində şəhadətə qovuşmuşdur. (Dəlailül-imamə, səh.223.)
İmam Həsən Əskəri əleyhissəlamın Abbasi hökuməti tərəfindən öldürülməsinin nişanələrindən biri Mötəmidin o Həzrətin zəhərləndiyi günlərdə İmamın ölümünü adi və təbii bir ölüm kimi qələmə verməsi üçün etdiyi səylərdir.
Sünni məzhəbinin görkəmli alimlərindən biri olan ibn Səbbaq Maliki, Abbasilər sarayında işləyən Übeydullah ibn Xaqanın dilindən yazır: “... İmam Həsən Əskəri (əleyhissəlam) vəfat edərkən Abbasi xəlifəsi heyrətamiz bir halda idi. Biz onun bu halından təəccübləndik, (onun xəlifə olduğundan) belə bir hala düşməsini heç fikrimizə belə gətirməzdik. İmam Həsən Əskəri (əleyhissəlam) zəhərlənərkən xəlifə hamılıqla saray alimlərindən olan beş yaxın dostunu onun evinə göndərir. Xəlifə onlara tapşırır ki, İmam Əskəri əleyhissəlamın evində qalıb baş verən bütün hadisələri ona xəbər versinlər. Eyni zamanda o, bir neçə nəfəri o Həzrətə xidmət etmək üçün onun evinə göndərir. Həmçinin, xəlifə Qazi ibn Bəxtiyara tapşırır ki, etibar etdiyi şəxslərdən on nəfərini seçib gecə-gündüz İmam Əskəri əleyhissəlamın halına nəzarət etmək üçün onun evinə göndərsin. İki-üç gündən sonra xəlifəyə xəbər verilir ki, İmam Əskəri əleyhissəlamın halı çox ağırdır və çətin ki, yaxşılaşsın. Xəlifə onlara tapşırır ki, o Həzrətin evinə daha da ciddi nəzarət edilsin. Onlar da xəlifənin dediyinə əsasən, İmam Həsən Əskəri (əleyhissəlam) vəfat edənə qədər o Həzrətin evinə nəzarəti daha da artırdılar. İmam Həsən Əskəri əleyhissəlamın şəhadət xəbəri Samirraya yayıldıqda, şəhərdə ah-nalə, şivən səsi ucalmağa başlayır və bütün dükan-bazar bağlanır. Bəni-Haşim, divan işçiləri, ordu başçıları, şəhər qazıları, şairlər, vəkil və şahidlər, adi camaat hamı o Həzrətin dəfn mərasiminə getdi. Sanki həmin gün Samirrada qiyamət qopmuşdu. İmam Həsən Əskəri əleyhissəlamın cənazəsi dəfn üçün hazır olduqda xəlifə öz qardaşı İsa ibn Mütəvəkkili o Həzrətin meyyit namazını qılmağa göndərir. Cənazə, namaz qılmaq üçün yerə qoyulduqda, İsa irəli gedib o Həzrətin üzündən kəfəni kənara çəkir və onu Ələvilərə, Abbasilərə, qazılara, yazıçı və şahidlərə göstərərək deyir: “Bu, İmam Həsən Əskəri əleyhissəlamdır. O, təbii ölüm nəticəsində vəfat etmişdir. Xəlifənin filan-filan xadimləri də buna şahiddir.” Sonra cənazənin üzünü örtüb ona namaz qılır və dəfn edilməsini əmr edir...” (Əl-füsulül-mühimmə, səh. 307–308.)
Əlbəttə, qeyd etmək lazımdır ki, xəlifənin qardaşının İmam Həsən Əskəri əleyhissəlamın cənazəsinə meyyit namazı qılması simvolik bir məna kəsb edirdi və hökumət İmamın şəhadətinin səs-küyünün qarşısını almaq üçün bu addımı atırdı. Əslində isə şiə alimlərinin dediyinə görə İmam Məhdi (əleyhissəlam) özü o Həzrətin cənazəsinə xüsusi meyyit namazı qılmışdır. (Kəmalüddin, səh.475.)

İmam Həsən Əskərinin (ə) Əli ibn Babəveyhə məktubu

İmam Həsən Əskərinin (ə) dövründə hökumətin siələrə qarşı bərk repressiya və sıxışdırma siyasətinə görə İmam (ə) və şiə rəhbərləri arasında əlaqə... İmam Həsən Əskərinin (ə) dövründə hökumətin siələrə qarşı bərk repressiya və sıxışdırma siyasətinə görə İmam (ə) və şiə rəhbərləri arasında əlaqə bir çox vaxtlarda məktublaşma vasitəsi ilə baş tuturdu.
Bu məktublardan biri də İmamın (ə) Əli ibn Babəveyhə məktubudur. Məktubdakı dəyərli və önəmli əxlaqi tövsiyələri nəzərə alaraq onu sizin diqqətinizə çatdırırıq.

Qeyd edəkki Əli ibn Babəveyh (Şeyx Səduqun atası) öz zamanının tanınmış alim və fəqihlərindən idi. Onun bazarda kiçik bir dükanı varidi və ticarətlə məşğul olurdu, eyni zamanda nəhayət dərəcədə zöhd və iffətlə həyat sürürdü. Həmçinin günün bir neçə saatını öz evində dinin tədris və təbliği ilə məşğul olur, Əhli-beytdən (ə) hədis nəql edirdi. İmamın (ə) yanında onun böyük məqamı və etibarı var idi. Belə ki İmam (ə) məktublarında onu “mənim şeyxim”, “güvənc yerim”, “fəqihim” adlandırmışdır.
İmam Həsən Əskərinin (ə) Əli ibn Babəveyhə məktubunun mətni belədir:
Bismillahir-rəhmanir-rəhim. Həmd aləmlərin Rəbbi olan Allah üçündür. Aqibət müttəqilər və cənnət müvəhhidlər üçün, cəhənnəm mülhidlər üçündür. Zalımlardan başqa heç kimlə düşmənçilik yoxdur. Allahdan başqa bir məbud yoxdur və O ən gözəl yaradandır. Salavat və salam olsun xalqın ən xeyirlisi Muhəmmədə və onun pak itrətinə.
Ey mənim şeyxim, güvəndiyim və fəqihim Əli ibn Hüseyn ibn Babəveyh Qumi. Allah Öz razı olduğu işlərdə səni müvəffəq etsin, sənin nəslindən saleh övlad dünyaya gətirsin. Sənə təqvalı olmağı, namaz qılmağı və zəkat verməyi vəsiyyət edirəm. Çünki zəkat verməyən kəsin namazı qəbul olmayacaq. Yenə sənə sifariş edirəm başqalarının günahlarından güzəşt etməyi, qəzəbləndikdə özünü saxlamağı, qohum-əqrəba ilə əlaqələri qorumağı, din qardaşlarınla bir-birinizə kömək və əməkdaşlıq etməyi, onların imkansız-imkanlı vaxtlarında ehtiyaclarını aradan qaldırmağa çalışmağı, dini mərifət kəsb etməyi. İşlərdə sabitqədəm ol və Qurana riayət et, öz əxlaqını gözəlləşdir, başqalarını yaxşı işlərə əmr et və pis işlərdən çəkindir. Çünki Allah buyurmuşdur: “Onların xəlvət söhbətlərinin çoxunda xeyir yoxdur. Xeyir yalnız sədəqə verməyi, yaxud yaxşılıq etməyi və ya insanlar arasında sülh yaratmağı əmr edən kimsənin söhbətindədir”. Sənə sifariş edirəm bütün günahlardan çəkinməyi.
Gecə namazını tərk etmə, çünki Peyğəmbəri-əkrəm (s) Əliyə (ə) vəsiyyətində üç dəfə buyurdu: “Ey Əli (sənə sifariş edirəm) gecə namazı, gecə namazı, gecə namazı. Hər kəs gecə namazına etina etməsə bizdən deyil”. Bəs, sən özün mənim sifarişlərimə əməl et və şiələrimədə göstəriş ver ki, əməl etsinlər.
Səbirli ol və zühuru gözlə. Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih) buyurmuşdur ki, mənim ümmətim üçün ən yaxşı əməl zühuru gözləməkdir. Şiələrimiz, oğlum (İmam Zaman) zühur edənə qədər daima qəm-qüssə içərisində olacaqlar. Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih) onun barəsində buyurub ki, yer üzü zülm və haqsızlıqla dolduğu zaman, o, gəlib yer üzünü haqq-ədalətlə dolduracaq.
Ey mənim güvəndiyim böyük fəqih! Səbr et, şiələrimizi də səbirli olmağa çağır. Yer kürəsi Allahın ixtiyarındadır və bəndələrindən kimi istəsə, ora (yer kürəsinə) hakim seçər. Yaxşılıq yalnız təqvalılara, Allahdan qorxanlara məxsusdur. Haqqın salam, rəhmət və bərəkəti sənə və bizim bütün şiələrimizə olsun! Allahın salam və salavatı Muhəmməd və onun Əhli-beytinə olsun”.
“Məadinul-hikməti fi məkatibil-əimmə (ə)”, Ələmul-Huda, Məhəmməd ibn Muhsin ibn Murtaza Kaşani; c, 2, səh. 265.
“Ata-babalarımdan heç birinin imaməti mənim imamətim kimi şiələrin şəkk-şübhəsinə düçar olmamışdı”
İmamla tanışlıq
İmam Həsən Əskəri (ə) hicri 232-ci ildə (təxminən miladi 846-ci il) Mədinə şəhərində İmam Əliyyən-Nəqi (ə) və xanım Hüdeysənin evində dünyaya göz açıb. Babası İmam Təqi (ə) dövründən başlayan Abbasi xəlifələrinin Əhli-Beyt (ə) imamları və təfədarlarına qarşı təzyiqlər daha da şiddətlənmişdi. İmam Həsən Əskəri (ə) 22 yaşına çatanda atası zəhərləndirilərək şəhadətə çatdırıldı və Əhli-Beyt (ə) tarixində ən ağır illərdə imamət vəzifəsi Həzrət Həsən Əskərinin (ə) öhdəliyinə düşdü.
O zamanlar Bizans imperiyası ilə sərhədlərin yaxınlığında yerləşən Samirə şəhərində xilafətin hərbi qarnizonu yerləşirdi. Burada xəlifələrin iqamətgahı da var idi. Şəhərin “Əskər” (tərc. - “Əsgər”) adlı məntəqəsi xəlifət ordusunun nəzrarətində idi. Bu səbəbdən Abbasi hökuməti İmamı (ə) həmin məntəqəyə sürgün edərək ciddi nəzarət altında saxlamaq istəyiridi. İmam (ə) Əskər məntəqəsində yaşadığından ona “Əskəri” ləqəbi verilmişdi. Həmçinin Həzrəti “Zəki” (tərc. – “təqva sahibi”) ləqəbi ilə də çağırırdılar. 

Xilafətin vəziyyəti
İmamətinin ilk illərini Həzrət Zəkiyyəl-Əskəri (ə) atasının qatili xəlifə Mötəz Billahın hakimiyyəti dövründə keçirib. Mötəzin hakimiyyətə gəlməsi onun əmisi oğlu Müstəinin devirilməsi nəticəsində baş verib. Hələ atası Mütəvəkkilin dövründə xilafətdə türk klanları böyük nüfuza malik idilər. Türklər yaxşı döyüşçü olduğundan, həmçinin xəlifənin anası türk olduğundan onlar üçün hökumətdə geniş imkanlar yaradılmışdı. Tədricən bu imkanlardan istifadə edərək, türklər ən nüfuzlu vəzifələrə sahib olurdular və nəhayət, xəlifə və xilafət tamamilə türklərin təsiri altına düşdü. Hətta bir gün xəlifə yaxınlarının yanında münəccimdən neçə müddət xilafət edəcəyi barədə soruşur. Mötəzin yaxınlarından biri zarafatca dedi: “Nə qədər türklər istəyir o qədər də xilafətdə qalacaq...” İş o yerə çatdı ki, bir gün bir dəstə türk xəlifənin yanına gəlib onu döyərək çölə çıxartdılar. Daha sonra onu xilafətdən kənarlaşdırdıqlarını elan etdilər və əziyyətlə öldürmək üçün diri-diri basdırıdılar.
Mötəzin öldürülməsindən sonra xilafətə onun qardaşı  Mühtədini qoyurlar. Tarixçilərin yazdığına görə qardaşı kimi formal xilafət edən Mühtədi əxlaqı və mülayim bir şəxs idi. Xəlifə özü deyirdi ki, Əməvilər arasında Ömər ibn Əbdüləziz kimi ədalətli xəlifə olub, ancaq Abbasilər arasında belə xəlifənin olmaması eybdir. Hakimiyyətə gələn yeni xəlifə sarayda eyş-işrət məclislərini yığışdırdı, camaatın şikayətinə qulaq asırdı və sadə həyat tərzi sürürdü. O bu cür rəftar etməsə idi qardaşı kimi hakimiyyətdən uzaqlaşacaqdı, çünki hökumətə qarşı cəmiyyətdə yaranmış narazılıqları yalnız yeni simanın xəlifə olması ilə yatırtmaq olardı. İmam Həsən Əskərini (ə) həbs edən məhz Mühtədi idi. Onun ölümünə kimi İmam (ə) zindanda qalıb.
Mühtədinin ölümündən sonra türklər onun əmisi oğlu Mötəmidi xəlifə təyin edirlər. Yeni xəlifə qabaqkı xəlifələrin cah-cəlallı həyat tərzini saraya qaytardı. Eyş-işrətə varan xəlifə artıq hakimiyyət edə bilmirdi və qeyri rəsmi olaraq onun səlahiyyətlərini qardaşı Müvəffəq icra edirdi. Əhali də əsasən xəlifənin özünə yox, onun qardaşına rəğbət bəsləyirdi.
İmamın (ə) tanınması
İmam Əliyyən-Nəqi (ə) Samirəyə sürgün olunduqdan sonra daha da ciddi nəzarət altına düşdü. Bu ona tərəfdarları ilə əlaqə saxlamaqda əngəl törətdiyi kimi özündən sonra imamı tanıtdırmasına da maneə idi. 11-ci imamın adını açıqlamaqla Həzrət Nəqi (ə) öz vəsisini təhlükəyə atırdı. Ömrünün son aylarında İmam Hadi (ə) İmam Həsən Əskərini (ə) yaxın tərəfdaşlarına tanıtdırır və onun üçün beyət alır. Ancaq İmam Hadi (ə) şəhid edildikdən sonra bir çox şiələr imamın kim olduğunu hələ bilmirdilər. Bu isə çox adamın qəlbində Həzrəti Zəkiyyəl-Əskərinin (ə) imamlığına şübhə yaradırdı. Ona görə onlar İmamı (ə) imtahana çəkir, onunla bu məsələ ilə bağlı məktublaşırdı. Vəziyyət o yerə çatmışdı ki, İmam (ə) buyurmuşdu: “Ata-babalarımdan heç birinin imaməti mənim imamətim kimi şiələrin şəkk-şübhəsinə düçar olmamışdı”.
Şəkk-şübhələrə son qoymaq üçün İmam Həsən Əskəri (ə) digər imamlara nisbətdə qeybi biliklərindən daha çox istifadə edib. O öz tərəfdarlarına məktub yazaraq gələcək hadisələr barədə xəbər verir, onlara özlərini gözləməyi tapşırır. Bununla da onun tərədarlarının qəlbində imamət əqidəsi bərkiyirdi.

Əhli-beyt (ə) tərəfdarları
Abbasilər zamanı İraq əhalisinin əksəriyyəti ələvilər (Əli (ə) tərəfdarları, şiələr) idi. Nəzərə alsaq ki, Abbasi xilafətinin mərkəzi İraq olub (Abbasi dövrünə “Bağda xilafəti” də deyilir) vəziyyətin nə qədər təhlükəli olduğunu anlamaq olar. Bu baxımdan, hökumət daim şiələri və imamları təqib edirdi. Xüsusən, imamların (ə) simasında özlərinə siyasi müxalifət görən Abbasilər onları nəzarət altında saxlamağa çalışırdılar. Xəlifələr imamları Mədinədən İraq şəhərlərinə köçməyə məcbur edirdilər, onların insanlarla əlaqələrini kəsməyə çalışırdılar.
İraqla yanaşı, Azərbaycan, Rey, Xorasan və Nişapur vilayətlərinə də çoxlu sayda Əhli-Beyt (ə) tərəfdarları yaşayırdı. Bu isə onların fəaliyyətinin mərkəzləşməsini və vahid xətt üzrə inkişaf etdirilməsini tələb edirdi. İmam Təqi (ə) və İmam Hadi (ə) öz dövrlərində buna nail olmuşdular. İmam Həsən Əskəri (ə) da bu işi davam etdirirdi. İmam (ə) müxtəlif bölgələrə gizlin şəkildə öz nümayəndələrini göndərir və ictimai-dini işlərin aparılmasını onlara həvalə edirdi. Nümayəndələr arasında vəzifə bölgüsü də var idi. Məsələn, bəzi nümayəndələr şəri vergilərə, digəriləri məktublaşmaya cavabdeh idilər. İmam çox nadir hallarda öz şiələri ilə bir başa əlaqə qururdu, əsasən bunun üçün nümayəndələrə müraciət olunardı.
O zamankı durumu ən yaxşı tərzdə ifadə edən rəvayətlərin birində İmam Həsən Əskərinin (ə) şəhadətindən sonra onun qardaşı Cəfər Kəzzabın xəlifə Mötəmidin vəziri Ubeydullahla söhbəti nəql olunur. Cəfər Kəzzab özünü imam və şiələrin rəhbəri kimi təqdim etməyə çalışırdı və bu iş üçün vəzirin yanına gəib ondan yardım istəyir: “Əgər sən məni qardaşımın yerinə imam təyin etsən sənə ildə iyirmi min dinar verərəm”. Ubeydullah onun cavabında dedi: “Axmaq! Xəlifə sənin atanı və qardaşını imam bilənlərin üstünə o qədər qılınc şəkdi ki, bu fikirdən dönsünlər, ancaq buna nail ola bilmədi...”
Bütün çətinliklərə rəğmən İmam (ə) elmi fəaliyyətindən qalmır. Abbasilər zamanı müxtəlif dini və fəlsəfi təriqətlərin geniş vüsət tapdığı bir şəraitdə, İmam Həzən Əskəri (ə) İslam maarifinin yayılmasına xüsusi önəm verir. İslam elminə böyük töhfələr vermiş İshaq Əşəri Qumi, Osman Əmri, Davud Cəfəri, Məhəmməs Səffar kimi 100-ə yaxın tələbə yetişdirməklə yanaşı, Həzrət Zəkiyyəl-Əskəri (ə) müxtəlif məktəblərin İslama qarşı irəli sürdükləri fikirləri elmi yolla təkzib edərdi.

İmama (ə) qarşı zülm
Qeyd olunduğu kimi, xəlifələr İmam Həsən Əskərini özləri üçün  təhlükə bilirdilər. Ancaq bu təhlükə yalnız Əhli-Beyt (ə) tərəfdarlarının simasında müxalif qüvvələrin çoxlalması və xəlifələrə qarşı cəmiyyətdə pis münasibətin yayılması ilə  əlaqədar deyildi. Həmçinin, zülmə son qoyacaq vəd olunmuş Məhdinin (ə) İmamın övladlarından olacağı barədə hamı bilirdi. Bu səbəbdən İmam Həsən Əskəriyə (ə) qarşı təziq və təqiblər gün-bə-gün şiddətlənirdi. Onun ailə həyatı belə izlənilirdi. Ona görə İmam (ə) imaməti davam etdirmək məqsədilə öz kənizi ilə ailə qurur və İmam Mehdi Sahibəzzaman (ə) dünyaya gəlir. Ərəblər arasında kənizdən övlada sahib olmaq ayıb sayıldığından, heç kəs təsəvvür edə bilməzdi ki, İmam (ə) ailə həyatı qurub və Həzrət Mehdi (ə) artıq anadan olub.
Həftənin birinci və dördüncü günləri İmamı (ə) xəlifənin sarayına gəlməyə məcbur edirdilər. Xəlifə Mötəz bir gün İmamın (ə) Küfəyə aparılıb qətlə yetirilməsinə əmr etmişdi. Ancaq bir az müddət keçmişdi ki, onun özünü türklər dəhşətlə öldürdülər. Xilafət kürsüsünə çıxan Mühtədi İmamı həbs etməyi qərara alır və öz ölümünə kimi İmam Həsən Əskərini (ə) zindanda saxlayır. İmamı şəhadətə çatdırmaq arzusuna düşən bu xəlifəni də türklər qiyam nəticəsində öldürürlər. İmam zindanda da azadlıqda da olanda onun yanına cəsuslar göndərilirdi. Bu səbəbdən Həzrət (ə) həmişə diqqətli və ehtiyatlı olub. Öz tərəfdarları ilə küçədə görüşəndə belə salamlaşmırdı ki, onların canını təhlükəyə atmasın.
Qeyb dövrünə hazırlıq 
Həzrət Məhdinin (ə) qeybə çəkilməsi qeyri-təbii bir hadisə olduğundan, qeyb dövründə imamın tanınmasında xüsusi çətinliklərin yaranması da təbiidir. Rəsuli-Əkrəmin (s) dövründən İmam Həsən Əskəri (ə) dövrünə kimi ilahi rəhbərlər İslam ümmətini qeyb dövrünə hazırlaşdırırdılar. İmam Hadi (ə) və İmam Həsən Əskərinin (ə) bu işdə xüsusi fəaliyyəti nəzərə çarpır. Qeyd olunduğu kimi, 11-ci İmamımız (ə) öz tərəfdarları ilə nümayəndələr vasitəsi ilə əlaqə qurardı. Elə həmin nümayəndələr vasitəsi ilə İmam (ə) öz tərəfdarlarına qeyb dövrü barədə xəbər verirdi, həmçinin müsəlmanları öz imamları ilə nümayəndələr vasitəsilə əlaqə saxlamağa alışdırırdı.Ən yaxın dostlarına isə İmam (ə) öz oğlu Həzrət Məhdini (ə) göstərirdi.
Əlbəttə yaranmış durumdan istifadə etmək istəyənlər də olub. Onlardan biri İmamın (ə) öz qardaşı Cəfər Kəzzab olub. Həzrət Mehdinin (ə) qeybindən istifadə edən bu şəxs özünü imam kimi qələmə verməyə çalışırdı. Həmçinin xəlifə Mötəmid İmamın (ə) bütün ailəsinə nəzarəti gücləndirir. Şəhərin bütün mamaçılarına göstəriş verilir ki, İmamın (ə) xanımlarından hansınınsa hamilə olduğundan şübhələnsələr dərhal xəlifəyə məlumat versinlər. Ancaq bütün bu hərəkətlər İmam Həsən Əskərinin (ə) əvvəlcədən gördüyü tədbirlər nəticəsində faydasız olur: nə İmam Məhdini (ə) tapmaq, nə də ki Əhli-Beyt (ə) tərəfdarlarını öz əqidəsindən döndərmək mümkün olur.
Mötəmid İmam Həsən Əskərinin (ə) nüfuzundan qorxaraq onu həbs edir. Zindanda İmama (ə) qarşı təzyiq və işgəncələr isə xəlifənin planlarına əks-təsir göstərir. Bu səbəbdən, hicri 260-cı ildə (təxminən miladi 874-cü ildə) İmam Həsən Əskəri (ə) 28 yaşında ikən zəhərləndirilərək şəhadətə çatdırılır. Həzrətin mübarək cəsədi Samirədə, öz evində, atası İmam Hadinin (ə) yanında torpağa tapşırılır.
www.ahlibeyt.az