118   «فَكُلُوا مِمّا ذُكِرَ اسْمُ اللّه‏ِ عَلَيْهِ إِنْ كُنْتُمْ بِآياتِهِ مُؤمِنِينَ»
ترجمه :
118. پس بخوريد از آن حيواناتى كه در موقع ذبح ذكرِ اسمِ اللّه‏ بر آن‏ها شده باشد، اگر هستيد به آيات الهى ايمان آورده‏ايد.
توضيح: شرايط تذكيه:
اولاً ، بايد تذكيه كننده مسلم باشد . ذبيحه كفار حرام و نجس است ، حكم ميته [ = مردار ] دارد.
ثانياً ، بايد در حال ذبح تسميه بگويد ؛ بسم اللّه‏ الرحمن الرحيم . و مجرد بسم اللّه‏ هم كافى است.
ثالثاً ، بايد رو به قبله باشد : هم ذابح رو به قبله بايستد هم گردن مذبوح رو به قبله باشد.
رابعاً ، بايد با آهن و فولاد باشد و شيشه و كارد طلا و نقره و ساير اين‏ها نباشد.
خامساً ، بايد فَرْى اوداج اربعه[1] بشود و در شتر نحر[2] لازم است . و بعضى اعتبار بلوغ ذابح را هم كرده‏اند و ذكاتِ [ = ذبح ] جنين هم به ذكات مادر اوست.
و در اين آيه متعرض ذكرِ اسمِ اللّه‏ شده در مقابل مشركين كه ذكر اسم اصنام خود مى‏كردند و براى آن‏ها قربانى مى‏نمودند .
لذا مى‏فرمايد: «فَكُلُوا مِمّا ذُكِرَ اسْمُ اللّه‏ِ عَلَيْهِ» . و اين امر « كلوا » دلالت بر وجوب ندارد ، و لو اينكه گفته‏ايم : امر ظاهر در وجوب است ، بلكه دلالت بر جواز اكل دارد ، زيرا امر در مقام توهّم حذر بيش از جواز دلالت ندارد . و اين جمله براى دفع توهّم مشركين بود كه اعتراض به مسلمين كردند كه گوسفند اگر به مرگ خدايى بميرد به موتِ حَتْفِ اَنْف[3] ، نمى‏خوريد و مقتولِ خود را مى‏خوريد ؛ مقتول شما بهتر از مقتول الهى است ؟
جواب: موتِ حتفِ انف ، قتل نيست و خدا هم قاتل نيست مميت است و آن در تمام اقسام صادق است . و يكى از اقسام است خداوند قتلى كه ذكر اسم اللّه‏ شده حلال دانسته و ساير اقسام قتل و اقسام موت را حرام نموده.
«إِنْ كُنْتُمْ بِآياتِهِ مُؤمِنِينَ» اين جمله ، تاب دو معنى دارد : يكى آنكه كسانى كه مؤن هستند اگر ذكر اسم اللّه‏ كنند بر ذبيحه ، حلال است كه يكى از شرايط بود كه ذابح بايد مسلم باشد. و ديگر آنكه مؤن به آيات الهى دستورات و فرامين و حدود خداوند را مراعات مى‏كند و تابع فرمان اوست و غير مؤن به تخيلات فاسده خود رفتار مى‏كند . و بالجمله ، مى‏داند كه هر فرمانى از حق باشد موافق حكمت و صلاح است و از غير او بر خلاف حكمت و عين فساد
است و شاهد بر اين معنى آيه بعد است:
---------------------------------------------------
[1] .  فَرْىِ اَوْداجِ اربعه : بريدن رگ‏هاى چهارگانه .
[2] .  فرو بردن كارد در گلوى شتر .
[3] .  مردن در بستر ؛ مرگ طبيعى . فرهنگ بزرگ سخن ، واژه « حتف انف » .

نوشتن دیدگاه