و از براى خداوند اسم هاى بسيار است چنانچه مى فرمايد : (قُلِ ادْعُوا اللهَ أَوِ ادْعُوا الرَّحْمنَ أَيّاً ما تَدْعُوا فَلَهُ الأَسْماءُ الْحُسْنى)(32) (بگو : الله را بخوانيد ، يا رحمن را بخوانيد هر كدام را بخوانيد ، براى خداست اسم هاى نيكو) . و در بعض اخبار هزار و يك اسم و در برخى ديگر سيصد و شصت اسم براى خدا ذكر شده و در قرآن هفتاد اسم مذكور است . و همه اسماى الهيّه از سه قسم بيرون نيست :
قسمت اول : اسماى «صفات» :
كه دلالت بر وجود صفت كمالى ، يا سلب نقصى دارد ; مانند عليم و قدير كه «اسماء ذات اضافه اش» گويند و حىّ و علىّ و قديم كه «اسماء غير ذات اضافه اش» نامند و مانند سبّوح و قدّوس كه دلالت بر تنزيه بارى از صفات عيب و نقص دارد و اين صفات ، صفات ذاتيّه و عين ذات است نه زايد بر ذات ، چنانچه اشاعره(33) توهّم كرده اند و تحقيق آن ذكر خواهد شد ، إن شاء الله تعالى .
قسمت دوم : اسماى «افعال» :
كه بر صدور فعلى از خداوند دلالت دارد ; مانند رحمن و رحيم و خالق و رازق و امثال اين ها .
و به اعتبار ديگر صفاتى كه بر ثبوت كمالى در خداوند دلالت دارد «صفات كماليّه» و صفاتى كه بر سلب عيب و نقص دلالت دارد «صفات جلاليّه» و صفاتى كه بر صدور فعلى دالّ است «صفات جماليّه» نامند .
قسمت سوم : اسماى «ذات» :
و آن ها سه اسم است :
«هو» : كه بر مقام غيب الغيوبى ذات دلالت دارد ، كه محال است ممكن به آن پى برد .
«حق» : كه بر وجوب وجود دلالت دارد ; يعنى ذاتش واجب الوجود و وجود صرف و صرف وجود است و فرض عدم بر او محال است .
«الله» : كه عَلَم است براى ذاتى كه مستجمع جميع كمالات و منزّه از همه عيوب و نواقص باشد و لذا اين اسم مختصّ به ذات مقدّس اوست ; زيرا غير او ، نه جامع جميع كمالات است و نه منزّه از همه عيوب و نواقص است و از اين جهت اين اسم دلالت بر جميع اسماى الهى دارد .
__________________________________________________
[32] .  سوره اسراء : آيه 110 .
[33] . اشاعره فرقه اى از اسلام است كه توسط على بن اسماعيل اشعرى (260 ـ 324 هـ) بنا نهاده و به نام او نيز مشهور شد . اهل اين فرقه معتقد به مجبور بودن انسان در اعمال خود هستند و اعتقاد دارند كه خداوند همانند انسان ها مى بيند و مى شنود و در روز قيامت نيز ديده مى شود . از طرفى ايمان را فقط يك عقيده قلبى مى دانند ، نه گفتار زبانى و انجام اعمال و مى گويند هر كس با قلب خود معتقد به خدا شد ، وارد بهشت مى شود . از عقايد ديگر آن ها ، قديم و ازلى بودن قرآن است . الملل والنحل : ج 1 ، ص 127 .

نوشتن دیدگاه