166 « إِذْ تَبَرَّأَ الَّذِينَ اتُّبِعُوا مِنَ الَّذِينَ اتَّبَعُوا وَرَأَوُا الْعَذابَ وَتَقَطَّعَتْ بِهِمُ الْأَسْبابُ »
ترجمه :
166 . هنگامى كه بيزارى مى ‏جويند كسانى كه پيروى شدند از كسانى كه پيروى آنان را نمودند ، و عذاب را مشاهده نمودند و همه اسباب از آن‏ها بريده شد .
تفسير :
« إذْ » بدل يا عطف بيان از « إِذْ يَرَوْنَ الْعَذابَ » در آيه قبل است. و « تَبَرَّأَ » از «برائت» ، به معنى بيزارى و دورى جستن از چيزى است و از همين باب است برائتِ ذمّه از دَين و برائتِ خدا و رسول از مشركين در سوره برائت « أَنَّ اللّه‏َ بَرِى‏ءٌ مِنَ الْمُشْرِكِينَ وَرَسُولُهُ »[1] و برائت شيطان از مطيع خود در روز قيامت «إِنِّى بَرِى‏ءٌ مِنْكَ»[2] و برائت از اعداى دين و مخالفين كه از اركان ايمان در باب تولّى و تبرّى[3] است ، و مراد در اين آيه بيزارى جستن رؤاى كفار از تابعين خودشان است در روز قيامت.
و« الَّذِينَ اتُّبِعُوا »متبوعان و رؤا مى‏ باشند كه آن‏ها را متابعت و پيروى مى ‏كردند .
« الَّذِينَ اتَّبَعُوا » پيروان و متابعت كنندگان ، و اين اظهار برائت در موقعى است كه عذاب را مشاهده مى ‏كنند .
«وَرَأَوُا الْعَذابَ» الف و لامِ «الْعَذابَ» ممكن است براى عهد و اشاره به آن عذابى باشد كه مخصوص ائمه كفر و رؤاى مشركين است ؛ زيرا عذاب آنان سخت ‏تر از عذاب ديگران است ، براى اينكه علاوه بر عقاب كفر و اعمال ناشايسته خويش ، در عذاب متابعين و پيروان خود هم شريكند ، چه كسانى كه در زمان خود از ايشان پيروى نموده و چه كسانى كه بعد از آنان روش ايشان را تعقيب كرده باشند ؛ چنانچه از نبى اكرم صلى‏ الله‏ عليه ‏و‏ آله روايت شده :
«مَنْ سَنّ سُنّةً سيئةً كان له وِزرها و وِزر مَن عمل بها إلى يوم القيامة»[4]. و در ذيل آيه شريفه « مَنْ قَتَلَ نَفْساً بِغَيْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسادٍ فِى الْأَرْضِ فَكَأَنَّما قَتَلَ النّاسَ جَمِيعاً »[5] از ائمه طاهرين  عليهم‏ السلام روايت شده كه مراد از قتل نفس ، اضلال و گمراه نمودن مردم است . و بنابراين تأويل ، عقابِ اضلال ، بسيار بزرگ است و از اين جهت رؤاى كفار در قيامت از متابعين خود بيزارى جسته و سلب تابعيت مى ‏كنند.
« وَتَقَطَّعَتْ بِهِمُ الْأَسْبابُ » ممكن است اشاره به آن اسبابى باشد كه در دنيا براى آنان فراهم بود از قوّه و قدرت و عِدّه و عُدّه[6] و مال و منال كه هر كارى مى ‏خواستند مى ‏كردند و هر ظلم و تعدى كه مى ‏نمودند رادعى [= بازدارنده‏ اى] نداشتند ؛ ولى اينك دست آن‏ها از همه اين اسباب كوتاه است و اولى اين است كه الف و لام آن براى استغراق[7] باشد تا عموم اسباب را شامل شود ؛ يعنى همه اسباب نجات از آن‏ها گرفته[8] و هيچ چاره و راه نجاتى براى آنان نيست .
-------------------------------------------------
[1] .  خداوند تبارك و تعالى بيزار است از تمام مشركين و همچنين رسول او . سوره توبه : آيه 3.
[2] .  من بيزارم از تو . سوره حشر : آيه 16 .
[3] .  تولّى : دوستى ، محبت ، دوست داشتن دوستان خدا و ائمه اطهار عليهم‏ السلام .  تبرّى : دورى كردن و  بيزارى جستن از كسى يا چيزى ، دشمن داشتن دشمنان خدا و ائمه اطهار  عليهم ‏السلام .
[4] .  هر كس روش بدى را بنا نهد ، گناه آن روش و گناه كسى كه به آن عمل كند ، تا روز قيامت بر عهده او خواهد بود . بحار الأنوار : ج71 ، ص204 و تفسير الآلوسى : ج7 ، ص365 .
[5] .  كسى كه يك نَفْسى را بدون مجوز شرعى يا قصاص يا دفع فساد بكشد ، مثل اين است كه تمام مردم را كشته است . سوره مائده : آيه 35 .
[6] .  عِدّه : افراد . عُدّه : اسباب ، لوازم و افزار ، مانند « وَأَعِدُّوا لَهُم مَااستَطَعْتُم مِن قُوَّةٍ » ؛ يعنى هرچه نيرو در توان داريد بسيج كنيد . سوره انفال : آيه 60 .
[7] .  شمول ، عموم ، شامل شدن حكمى بر همه افراد آن .
[8] .  به تعبير ديگر تمامى راه‏ ها بر آنان بسته شده است .

نوشتن دیدگاه