171 « وَمَثَلُ الَّذِينَ كَفَرُوا كَمَثَلِ الَّذِى يَنْعِقُ بِما لا يَسْمَعُ إِلاّ دُعاءً وَنِداءً صُمٌّ بُكْمٌ عُمْىٌ فَهُمْ لا يَعْقِلُونَ »
ترجمه :
171 . و مَثَلِ تو نسبت به كافران مانند كسى است كه چهارپايان را صدا مى ‏كند به چيزى كه آن چهارپا جز صدا چيزى نمى‏ شنود ؛ يعنى تنها صدايى به گوش او مى ‏خورد بدون اينكه چيز ديگرى را تعقل كند ، اين‏ها كران و گنگان و كورانند ؛ پس اينان تعقل نمى‏ كنند .
تفسير :
« يَنْعِقُ » صدايى است كه راعى [= چوپان] چهارپايان را مى‏ زند براى راندن يا توقف آنان . حيوان صدا را مى‏ شنود ولى معنى آن را درك نمى ‏كند و بسيار ديده مى ‏شود مخصوصاً در رعايا كه با حيوانات ، مانند گاو و گوسفند و شتر و اسب و استر و الاغ كلماتى مى ‏گويند ، مثل اينكه با آدم تكلم مى‏ كنند و آن‏ها آن صدا را مى‏ شنوند ، ولى معانى آن كلمات را درك نمى‏كنند ، خداوند در اين آيه مَثَلِ كفار را به چهارپايان زده كه سخن پيغمبر را مى‏ شنوند و آيات قرآن را استماع مى‏ كنند ، ولى توجهى به آن‏ها نداشته و ترتيب اثر نمى ‏دهند ، نه دعوت او را اجابت مى‏ كنند و نه از نصايح او پند مى ‏گيرند و نه از انذار او بيمى به خود راه مى ‏دهند ، گويا پيغمبرِخدا با چهارپايان تكلم مى ‏كند ، اينان ابواب تعقل را به روى خود بسته‏ اند ، نه مى‏ شنوند و نه جواب مى ‏دهند و نه مى ‏بينند. « صُمٌّ بُكْمٌ عُمْىٌ » شرح اين جمله در ذيل آيه شريفه « صُمٌّ بُكْمٌ عُمْىٌ فَهُمْ لا يَرْجِعُونَ » گذشت[1] .
« فَهُمْ لا يَعْقِلُونَ » ، يعنى اينان تعقل و تدبر و تفكر نمى ‏كنند و عواقب وخيمه كفر و اعمال ناشايسته خود را متوجه نيستند و راه سعادت دنيا و آخرت خود را درنيافته ‏اند ، از اين ‏جهت اجابت دعوت پيغمبر و امتثال اوامر الهى را نمى ‏كنند . در برهان از هشام[2] از حضرت موسى بن جعفر عليه‏ السلام روايت كرده كه فرمود : « إنّ اللّه‏ تبارك و تعالى بشّر أهل العقل و الفهم في كتابه فقال :« فَبَشِّرْ عِبادِ * الَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ . . . » إلى أن قال : و ذمّ الذين لا يعقلون ، فقال : « وَإِذا قِيلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا ما أَنْزَلَ اللّه‏ُ . . . » الآية ، و قال :« مَثَلُ الَّذِينَ كَفَرُوا . . . »الآية »[3] .
------------------------------------------------------
[1] .  ر . ك : همين تفسير ، ج2 ، ذيل تفسير آيه 18 .
[2] .  مختصرى از شرح حال وى در همين تفسير ج1 ، ص 327 ذكر شده است . براى آگاهى بيشتر از زندگى نامه وى ر .ك : معجم رجال الحديث : ج20 ، ص297 .
[3] .  خداوند متعال در كتابش به عقلا و خردمندان بشارت داده و فرموده : « پس بشارت ده به آن بندگان من كه به سخن گوش فرا مى ‏دهند و بهترين آن را انتخاب مى‏ كنند » . و كسانى را كه تفكر و انديشه نمى ‏كنند ، سرزنش نموده و فرموده : « چون به آنان گفته شود از آنچه خدا نازل كرده پيروى كنيد ، مى ‏گويند : نه ، بلكه از چيزى كه پدران خود را بر آن يافته ‏ايم ، پيروى مى ‏كنيم ». و فرمود : « مَثَلِ [دعوت كننده] كافران چون مَثَلِ كسى است كه حيوانى را كه جز صدا و ندايى [مبهم ، چيزى] نمى ‏شنود. بانگ مى ‏زند. [آرى،] كرند ، لالند ، كورند و چيزى در نمى ‏يابند » . تفسير البرهان : ج 1 ، ص 377 ، ح 1 و كافى : ج 1 ، ص 13 ، ح 12 .

نوشتن دیدگاه