247   « وَقالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ اللّه‏َ قَدْ بَعَثَ لَكُمْ طالُوتَ مَلِكاً قالُوا أَ نّى يَكُونُ لَهُ الْمُلْكُ عَلَيْنا وَنَحْنُ أَحَقُّ بِالْمُلْكِ مِنْهُ وَلَمْ يُؤتَ سَعَةً مِنَ الْمالِ قالَ إِنَّ اللّه‏َ اصْطَفاهُ عَلَيْكُمْ وَزادَهُ بَسْطَةً فِى الْعِلْمِ وَالْجِسْمِ وَاللّه‏ُ يُؤتِى مُلْكَهُ مَنْ يَشاءُ وَاللّه‏ُ واسِعٌ عَلِيمٌ »
ترجمه :
247 . و پيغمبرشان مر ايشان را گفت كه خداوند طالوت را بر شما پادشاه برگزيد. گفتند : چگونه براى او بر ما پادشاهى باشد و حال آنكه ما به پادشاهى از او سزاوارتريم و فراخى مال به او داده نشده؟ پيغمبر گفت : همانا خدا او را بر شما برگزيد و وسعت در علم و جسم به او فزونى داد ، و خدا پادشاهى‏اش را به هر كه بخواهد مى ‏دهد و خداوند محيط و داناست.
تفسير :
« وَ قالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ اللّه‏َ قَدْ بَعَثَ لَكُمْ طالُوتَ مَلِكاً » ، بعد از آنكه بنى اسرائيل از پيغمبرشان ارميا[1] چنين تقاضايى نمودند او به ايشان گفت كه خداوند طالوت را براى شما پادشاه قرار داد و طالوت مردى فقير و داراى شغل سقايى و از اولاد بنيامين بود ؛ ولى اعلم بنى اسرائيل و اشجع آن‏ها بود.
« قالُوا أَ نّى يَكُونُ لَهُ الْمُلْكُ عَلَيْنا وَ نَحْنُ أَحَقُّ بِالْمُلْكِ مِنْهُ » ، با اينكه بنى اسرائيل خودشان از پيغمبرشان خواسته بودند كه پادشاهى براى آن‏ها تعيين كند و پيغمبرشان فرمود كه خداوند طالوت را براى شما برگزيد و با كلمه « لَهُمْ » كه دلالت بر نفع مى‏ كند اين مطلب را بيان فرمود ؛ يعنى سلطنت طالوت به نفع شماست، ولى آن‏ها اعتراض نموده و وى را لايق پادشاهى ندانسته و با كلمه « عَلَيْنا » كه دال بر ضرر است اين معنى را اظهار كردند و اين اولين مخالفتى بود كه از آن‏ها در اين باره صادر شد، چون خيال مى‏ كردند سلطنت بايد در بيت يوسف، و سلطان شخصِ متمكن و ثروتمند و داراى اسم و عنوان باشد، چنانچه يهودِ زمانِ پيغمبرِ اسلام توهّم كرده بودند كه پيغمبرى كه در كتب آن‏ها به وى بشارت داده شده بايد از بنى‏ اسرائيل باشد و چون ديدند از بنى اسماعيل است مخالفت نمودند، از اين جهت گفتند : چگونه براى طالوت سلطنتى بر ما باشد و حال آنكه ما به پادشاهى سزاوارتر از اوييم ؛ زيرا داراى ثروت و مكنت و اسم و عنوان و از بيت پادشاهى مى‏ باشيم؟
« وَ لَمْ يُؤتَ سَعَةً مِنَ الْمالِ » ؛ و طالوت وسعت در مال به او داده نشده و مرد فقير و تهيدست است.
« قالَ إِنَّ اللّه‏َ اصْطَفاهُ عَلَيْكُمْ » ؛ پيغمبرشان گفت كه او را خدا برگزيده است و كسى را كه خدا انتخاب كند ، البته شايسته و لايق است و خداوندِ حكيم ، شخصِ نالايق را اختيار نمى‏ فرمايد.
« وَ زادَهُ بَسْطَةً فِى الْعِلْمِ وَ الْجِسْمِ » ؛ اگر مال ندارد خداوند دو چيز به او عنايت فرموده كه به واسطه آن دو بر شما برترى دارد و لايق مقام پادشاهى و تدبير امور است : يكى « علم » كه به واسطه آن سياست و مملكت دارى و تدبير امور كشورى و لشكرى را مى ‏تواند بكند، و ديگر « بسطه در جسم » ؛ يعنى قدرت و قوت و شجاعت كه لازمه پيشوايى و سلطنت است.
« وَ اللّه‏ُ يُؤتِى مُلْكَهُ مَنْ يَشاءُ » ؛ و خدا پادشاهى‏ اش[را] به هر كه بخواهد مى ‏دهد. اشاره به اينكه شما در مقابل امر و قضاى الهى بايد تسليم باشيد و از خود اظهار نظر نكنيد ، چنانچه در آيه ديگر مى ‏فرمايد : « وَ ما كانَ لِمُؤمِنٍ وَ لا مُؤمِنَةٍ إِذا قَضَى اللّه‏ُ وَ رَسُولُهُ أَمْراً أَنْ يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ »[2]. «وَ اللّه‏ُ واسِعٌ عَلِيمٌ» ؛ و خداوند «واسع» است ؛ يعنى محيط به جميع عوالم و همه اشياست و علم و قدرت و رحمتش بر همه چيز احاطه دارد ، چنانچه مى ‏فرمايد : « وَ سِعَ رَبِّى كُلَّ شَىْ‏ءٍ عِلْماً »[3] و نيز مى ‏فرمايد : « وَ سِعْتَ كُلَّ شَىْ‏ءٍ رَحْمَةً وَ عِلْماً »[4]. مغفرت و آمرزش او وسيع است و همه گناهان را شامل مى‏ شود ، چنانچه مى ‏فرمايد : « إِنَّ رَبَّكَ واسِعُ الْمَغْفِرَةِ »[5]؛ و بالجمله ، واسع بر چيزى گفته مى‏ شود كه حد و انتها نداشته باشد و صفات خداوند همه، غير محدود و غير متناهى است. و «عليم» است ؛ يعنى به حكم و مصالح امور داناست و شايستگى و لياقت هر كس را مى ‏داند.
[دلالت‏ هاى آيه بر اينكه تعيين خليفه و سلطان بايد از جانب خدا باشد و بطلان خلافت خلفاى جور]
و از اين آيه چند نكته استفاده مى‏ شود :
1 . چنانچه انتخاب پيغمبر با خداست، تعيين پادشاه و مدبّر امور كشورى و لشكرى هم بايد به انتخاب او باشد و مردم نمى ‏توانند اجتماع نموده و به رأى خود كسى را انتخاب نمايند و اين اساسِ مذهب اهل تسنن را باطل مى ‏كند كه خلافت را به انتخاب مردم و اجماع امت مى‏ دانند و همچنين سلطنت بنى اميه و بنى عباس و ساير سلاطين جور را كه به قهر و غلبه و زور و حِيَل [=حيله‏ ها] و تزوير بر مردم مسلط شدند باطل مى ‏سازد و ادله ‏اى ‏كه بر وجوب اطاعت اولى الامر است شامل اين‏ها نيست، بلكه اطاعت آن‏ها اعانت به ظلم و ركون به ظالم است.
2 . در موضوع سلطنت و رياست عامه ، مال و جاه و عنوان مدخليت ندارد ، بلكه شرط اساسى آن دو چيز است : يكى اعلميت ، كه از همه افراد رعيت علم او بيشتر و به تدبير امور آگاه‏ تر و واردتر باشد ، و ديگرى شجاعت كه ترس و ملاحظه و محافظه‏ كارى در اجراى قانون و مجازات جنايت كاران نداشته باشد. و اين‏هم دليل ديگرى بر بطلان خلافت خلفاى جور است كه هم از علم بى ‏بهره و هم از شجاعت و ساير كمالات عارى بودند.
3 . اين توهّمى كه بنى ‏اسرائيل مى‏ كردند كه بايد نبوت در اولاد لاوى، يكى از پسران يعقوب و سلطنت در اولاد يوسف، پسر ديگر او باشد، توهّم باطل است؛ زيرا طالوت كه خدا او را به پادشاهى برگزيد، نه از اولاد لاوى و نه از اولاد يوسف بود، بلكه از اولاد بنيامين برادر يوسف بود و همچنين توهّم اينكه نبوت و سلطنت در يك خانواده جمع نمى ‏شود و بايد از هم جدا باشد نيز باطل است ؛ زيرا داوود هم مقام نبوت و هم مقام پادشاهى داشت.
------------------------------------------------
[1] .  در مجمع البيان : ج2 ، ص610 و روايتى در بحارالأنوار : ج13 ، ص422 و [تفسير البرهان : ج1 ، ص524 ، ح21] از حضرت باقر عليه‏ السلام ، آن پيغمبر را اشموئيل ذكر كرده كه به عربى اسماعيل است و در عهديْن به لفظ صموئيل يافت مى‏ شود. مؤلف.
[2] .  و هيچ مرد و زن مؤمنى را نرسد كه چون خدا و فرستاده‏اش به كارى فرمان دهند ، براى آنان در كارشان اختيارى باشد [كه بتوانند مخالفت كنند] . سوره احزاب : آيه 36 .
[3] .  پروردگارِ من سعه داده است هر چيزى را . سوره انعام : آيه 80 .
[4] .  پروردگار ما ! وسعت داده‏ اى هر شيئى را از نظر رحمت وعلم . سوره غافر : آيه 7 .
[5] .  محققاً مغفرت و آمرزش پروردگارت بسيار وسعت دارد . سوره نجم : آيه 32 .

نوشتن دیدگاه