91   «إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَماتُوا وَهُمْ كُفّارٌ فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْ أَحَدِهِمْ مِلْ‏ءُ الْأَرْضِ ذَهَباً وَلَوِ افْتَدى بِهِ أُولئِكَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ وَما لَهُمْ مِنْ ناصِرِينَ»
ترجمه:
91. محققا كسانى كه كافر شدند و به كفر از دنيا رفتند اگر به اندازه سعه ارض طلا داشته باشند و فدا دهند از آن‏ها قبول نخواهد شد و عذاب دردناك براى آن‏هاست و ناصر و معينى براى آن‏ها نيست.
تفسير:
[در بيان مسئله فدا]
مسئله فدا در جهاد با كفار است كه مسلمين موقعى كه اسير از كفار مى‏گيرند و مى‏آورند حكم غلام و كنيز دارند و بين مجاهدين قسمت مى‏كنند و جزو غنايم هستند، مگر آنكه خود آن كفار فدا دهند؛ يعنى چيزى طبق نظر رئيس مسلمين تقديم كنند يا يكى از بستگان آن‏ها فدا دهند و آزاد شود و آيه شريفه در مقام اين است كه موضوع فدا مختص به اين دنياست، در آخرت فدا قبول نمى‏شود و از عذاب براى او نجاتى نيست، لذا مى‏فرمايد: «إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا» و اين شامل جميع كفار از مشركين و اهل كتاب و نواصب و خوارج و غلات و مرتدين و كسانى كه در حكم كفار هستند از مخالفين و معاندين و جميع فرق ضالّه، حتى غير اثنى عشريه از فرق شيعه مى‏شود.
«وَ ماتُوا وَ هُمْ كُفّارٌ»؛ به همان عقيده باطله از دنيا رفتند و توبه نكردند و به شرف اسلام مشرف نشدند.
«فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْ أَحَدِهِمْ» كلمه عام است، شامل جميع مى‏شود بدون استثنا. «مِلْ‏ءُ الْأَرْضِ ذَهَباً» قضيه فرضى است، آن هم فرض محال، و الاّ كسى كه از اين دنيا رفت به قدر فَلْسى مالكيت ندارد ؛ «وَ لَقَدْ جِئْتُمُونا فُرادى كَما خَلَقْناكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ»[1]، به علاوه در دنيا هم محال است كسى به قدر مل‏ء الارض طلا داشته باشد، بلكه طلا به اين مقدار محال است وجود پيدا كند، پس اين آيه تقدير فى تقدير فى تقدير كلها محال.
«وَ لَوِ افْتَدى بِهِ» ، از كلمه «لن» كه براى نفى تأبيد [ = ابدى بودن ] است و كلمه «لو» كه امتناعيه است استفاده مى‏شود كه اگر بر فرض محال همچه فدايى باشد هرگز مورد قبول واقع نمى‏شود، بلكه چيزى كه در قيمت سبب نجات مى‏شود ايمان و عمل صالح است و تقواى از معاصى.
«أُولئِكَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ» «لام» اختصاص است كه عذاب دردناك اختصاص به اين‏ها دارد و گذشت كه جميع عذاب‏ها دردناك است، لكن البته مراتب دارد و جميع اهل عذاب گرفتار عذاب دردناك هستند، لكن البته متفاوت هستند به مراتب كفر و ازدياد معاصى.
«وَ ما لَهُمْ مِنْ ناصِرِينَ» نفى شفاعت مى‏كند ؛ زيرا شفاعت شفعا مختص به اهل ايمان است كه قابليت رحمت و مغفرت داشته باشند و امّا كفار و كسانى كه در حكم كفار هستند علاوه از اينكه شفيع و ناصر ندارند، بلكه شفعاى قيامت خصم آن‏ها هستند، «ويل لمن شفعائه خصمائه»[2].
-------------------------------------------------
[1] .  و هر آينه به تحقيق مى‏آييد رو به ما تك و تنها، همان نحوى كه خلق كرديم شما را اول دفعه. سوره انعام: آيه 94.
[2] .  واى بر كسى كه شفيعان او دشمنانش باشند!

نوشتن دیدگاه