125   «بَلى إِنْ تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا وَيَأْتُوكُمْ مِنْ فَوْرِهِمْ هذا يُمْدِدْكُمْ رَبُّكُمْ بِخَمْسَةِ آلافٍ مِنَ الْمَلائِكَةِ مُسَوِّمِينَ»
ترجمه:
125. بلكه شما مؤنين اگر صابر باشيد و ثابت باشيد و مقاومت كنيد و فرار نكنيد و اين مشركين مراجعت كردند براى مقاتله با شما، خداوندِ شما، شما را مدد مى‏دهد به پنج هزار ملك نشان‏دار.
[در بيان عدد ملائكه و نحوه امداد در احد]
ظاهر اين است كه اين پنج هزار غير از آن سه هزار هستند كه مجموعا هشت هزار مى‏شود، نه اينكه دو هزار ضميمه آن سه هزار شود؛ زيرا اين پنج هزار با نشان هستند و آن‏ها بدون نشان.
[در بيان نزول ملائكه مسوّمين ( = نشان‏دار ) تا ظهور حضرت قائم  ] و در حديث مروى در برهان دارد كه اين سه هزار مأمور شدند در زمين بمانند تا زمان ظهور حضرت بقيّة اللّه‏  در ركاب او باشند[1]، چنانچه چهار هزار ملكى كه با فطرس براى يارى [امام] حسين  عليه‏السلام آمدند آن‏ها هم در زمين ساكن شدند تا زمان حضرت حجت  عليه‏السلام مطالبه خون ابى عبداللّه‏  عليه‏السلام بكنند.
و ظاهرا اين قضيه در غزوه احد بود، چنانچه معروف و مشهور بين مفسرين و ارباب حديث و علماى اعلام است، و مرحوم مجلسى عليه الرحمة در بحار مفصلاً بيان فرموده، به آنجا مراجعه شود[2] و از وضع اين كتاب خارج است و ما فقط در شرح آيه مختصر بيانى مى‏كنيم.
«بَلى»، ترقّى است؛ يعنى بيشتر و بالاتر و مهم‏تر از نصرت در بدر شما را نصرت مى‏فرمايد.
«إِنْ تَصْبِرُوا» ، گذشت كه «صبر» در هر مقامى به نامى مسمّى مى‏شود و در مقام جهاد، شجاعت و ثبات قدم است، حتى كشته يا ظفر يابد. «وَ تَتَّقُوا» «تقوا» در اطاعت و ترك معصيت است و در اينجا ترك فرار از زحف [= حمله به دشمن] است.
«وَ يَأْتُوكُمْ مِنْ فَوْرِهِمْ هذا» «و يأتوكم»؛ يعنى مشركين مى‏آيند شما را، يعنى مراجعت مى‏كنند از جنگ بدر كه فرار كرده بودند، برمى‏گردند براى حرب با شما.
«مِنْ فَوْرِهِمْ» يا به معنى فوران غضب است كه آن‏ها با حال فوران غضب مى‏آيند به واسطه آنچه بر آن‏ها در بدر از قتل و اسر و ذهاب مال وارد شده بود، يا از «فور» به معنى تعجيل و شتاب و سرعت مى‏آيند كه اشاره به غزوه احد باشد، از آن‏ها وحشت نكنيد و استقامت ورزيد و به محاربه با آن‏ها قيام كنيد و فرار نكنيد.
«يُمْدِدْكُمْ رَبُّكُمْ»؛ خداوند پشتيبان شماست و شما را مدد مى‏دهد. «بِخَمْسَةِ آلافٍ»؛ پنج هزار «مِنَ المَلائِكَةِ» از ملائكه. «مُسَوِّمَينَ» ؛ با نشان و علامت كه مشركين آن‏ها را مشاهده كنند و مرعوب شوند و فرار كنند.
و ظاهرا اين امداد پس از آنى بود كه مشركين چيره شدند و بسيارى از مسلمين را كشتند، حتى خيال كردند كه پيغمبر  صلى‏الله‏عليه‏و‏آله هم كشته شده. عبداللّه‏ بن قميتة الحارثى سنگ به طرف حضرت انداخت، دندان مبارك و پيشانى منوّر و دماغ حضرت را شكست و فرياد زد من محمّد را كشتم و صدايى بلند شد ـ كه گفتند شيطان بود ـ كه محمد كشته شد. و اين صدا به سمع مسلمين رسيد، فرار كردند و به سمع مشركين رسيد، چيره شدند و حمله كردند، و پيغمبر  صلى‏الله‏عليه‏و‏آله فرياد مى‏زد كه من پيغمبرم، كجا فرار مى‏كنيد؟ صداى پيغمبر  صلى‏الله‏عليه‏و‏آله به مسلمين رسيد، برگشتند و ملائكه به مدد مسلمين آمدند و مشركين اين جمعيت زياد را كه مشاهده كردند مرعوب شدند و فرار كردند و بالاخره فتح نصيب مسلمين شد.
[در بيان وقايع مهم در جنگ احد]
و از وقايع مهمّه در اين جنگ قضيه حنظله است و او ابن ابى عامر است از قبيله خزرج و شبى كه پيغمبر  صلى‏الله‏عليه‏و‏آله و اصحاب براى احد حركت كردند حنظله شرفياب شد و استيذان كرد كه امشب شب زفاف اوست، توقّف نمايد. آيه شريفه نازل شد «إِنَّمَا الْمُؤمِنُونَ...» إلى قوله تعالى: «فَأْذَنْ لِمَنْ شِئْتَ مِنْهُمْ...»[3]، حضرت اجازه فرمود. صبح حركت كرد جنبا براى جهاد. موقعى كه رسيد احد چشمش به ابى‏سفيان افتاد، در تعقيب او حمله كرد و اسب او را پى كرد، ابوسفيان افتاد و فرياد زد حنظله مرا مى‏كشد، يك نفر از مشركين به او حمله كرد و ضربتى بر او زد، حنظله در تعقيب آن مشرك رفت و او را كشت و خودش هم افتاد و شهيد شد.
پيغمبر  صلى‏الله‏عليه‏و‏آله فرمودند: ملائكه بين آسمان و زمين در صحائف طلا او را از جنابت غسل دادند و مسمّى شد به غسيل الملائكه. و از قضاياى مهمه ديگر حكايت نسيبه دختر كعب مازنيه است. موقعى كه مسلمين فرار كردند و فقط على  عليه‏السلام و ابو دجانه باقى ماندند و على  عليه‏السلام دفع شرّ كفار را از رسول اللّه‏  صلى‏الله‏عليه‏و‏آله مى‏نمود، نسيبه كه براى جراحى آورده بودند هم باقى ماند خدمت حضرت. يك موقع چشمش افتاد به پسرش كه فرار مى‏كند.
او را فرياد زد كجا فرار مى‏كنى؟ پسرش برگشت و حمله كرد بر مشركين و يكى از مشركين او را كشت. نسيبه دويد و شمشير فرزندش را برداشت و حمله كرد بر آن مشرك و او را كشت و او هم كشته شد و قضاياى مهمه ديگر.
------------------------------------------------
[1] .  ر . ك : تفسير البرهان: ج2، ص103، ح5 و تفسير عياشى: ج1، ص220، ح138.
[2] .  ر. ك: بحار الأنوار ، ج20، باب 12 ـ 14 و 28.
[3] .  منحصرا مؤمنان كسانى هستند كه ايمان آوردند به وحدانيت خدا و به رسالت رسول او و موقعى كه مشرف بودند خدمت رسول براى امر جامعى مثل جهاد با كفار و مشركين يا امرى كه بايد به اجتماع انجام گيرد، از خدمتش بيرون نمى‏روند تا اينكه از او طلبِ اذنِ خروج نكنند. محققا كسانى كه از شما اى پيغمبر استيذان مى‏كنند، كسانى هستند كه ايمان به خدا و به رسول او آورده‏اند، پس موقعى كه از شما استيذان كردند براى شغل لازمى كه دارند، پس شما هم به آن‏ها اذن ذهاب بده اگر صلاح مى‏دانى و اراده كرده‏اى، به آن كه خواسته‏اى از آن‏ها. سوره نور: آيه 62

نوشتن دیدگاه