28   « يُرِيدُ اللّه‏ُ أَنْ يُخَفِّفَ عَنْكُمْ وَ خُلِقَ الاْءِنْسانُ ضَعِيفاً»
ترجمه :
28. اراده فرموده خداوند كه در تكاليف شماها تخفيف دهد ؛ و انسان مخلوق ضعيفى است.
[ آسان بودن دين و احكام الهى ]
مراد از « تخفيف » سهولت تكليف است مقابل تكاليف شاقه ، چنانچه مفاد آيه شريفه است «وَ لا تَحْمِلْ عَلَيْنا إِصْراً كَما حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِنا رَبَّنا وَ لا تُحَمِّلْنا ما لا طاقَةَ لَنا بِهِ...»[1] الآيه، و گذشت بيان آن[2] . و از اين جهت گفتند دين اسلام دين سمحه سهله است و آيه شريفه عام است نسبت به تمام تكاليف ولو مورد آيه احكام مذكوره در آيات قبل است ، از نكاح حرائر و اماء ، دوام و انقطاع و هدايت به سنن سابقين از اخيار و اشرار و قبولى توبه و جلوگيرى از متابعت شهوت پرستان ، لكن مكرر گفته شده كه مورد مخصص نيست . لذا به طور اطلاق فرمود : «يُرِيدُ اللّه‏ُ أَنْ يُخَفِّفَ عَنْكُمْ» و جمله «وَ خُلِقَ الاْءِنْسانُ ضَعِيفاً» به منزله علّت است براى جمله قبل كه چون خلقت انسان ضعيف است در جعل احكام تخفيف داده شده . و ضعف انسان هم از جهت قواى بدنى است ، طاقت اعمال شاقه ندارد . و در حيوانات در بسيارى از قوا مشاهده شده كه بسيار قوه آن‏ها زيادتر است ؛ هم قوه باصره و سامعه و شامّه و ذائقه و لامسه[3]
و هم قوه بدنيه و هم از جهت قواى روحى در جلوگيرى نفس از مشتهيات و هم صبر بر بليات . بلى ، امتياز آن‏ها فقط در قوه عقلايى است اگر فرمان فرماى ساير قوا گردد . و امّا اگر تابع آن‏ها شود از تمام حيوانات پست‏تر است.
آدمى زاده طرفه معجونى است
كز فرشته سرشته و از حيوان
گر كند ميل اين شود پس از اين
ور كند ميل آن شود به از آن
«فمن غلب عقله على شهوته فهو أعلى من الملائكة ، و من غلب شهوته على عقله فهو أخسّ من البهائم»[4] حديث نبوى صلى‏الله‏عليه‏و‏آله .
-------------------------------------------------
[1] .  پروردگارا ! هيچ بار گرانى بر [دوش] ما مگذار ؛ همچنان كه بر [دوش] كسانى كه پيش از ما بودند نهادى . پروردگارا و آنچه تاب آن نداريم بر ما تحميل مكن .
[2] .  ر.ك : همين تفسير ، ج4 ، ذيل تفسير آيه 286 سوره بقره .
[3] .  باصره : بينايى . سامعه : شنوايى . شامه : بويايى . ذائقه : چشايى . لامسه : بساوايى .
[4] .  هركس عقلش بر شهوتش غالب و پيروز شود باشد ، او از فرشتگان بالاتر است و كسى كه شهوتش بر عقلش چيره گردد ، او از چهار پايان هم پست‏تر است . علل الشرائع : ج1 ، ص15 ، ح1 ، به نقل از اميرالمؤمنين  عليه‏السلام و بحار الأنوار : ج57 ، ص299 ، ح5 .

نوشتن دیدگاه