140   «وَ قَدْ نَزَّلَ عَلَيْكُمْ فِى الْكِتابِ أَنْ إِذا سَمِعْتُمْ آياتِ اللّه‏ِ يُكْفَرُ بِها وَ يُسْتَهْزَأُ بِها فَلا تَقْعُدُوا مَعَهُمْ حَتّى يَخُوضُوا فِى حَدِيثٍ غَيْرِهِ إِنَّكُمْ إِذاً مِثْلُهُمْ إِنَّ اللّه‏َ جامِعُ الْمُنافِقِينَ وَ الْكافِرِينَ فِى جَهَنَّمَ جَمِيعاً»
ترجمه :
140. و به تحقيق كه خداوند نازل فرموده در قرآن مجيد كه زمانى كه شنيديد آيات الهى را و ديديد كه كفار و منافقين به اين آيات كافر مى‏ شوند و انكار مى‏كنند و به آن‏ها استهزا مى ‏كنند، در مجلس آن‏ها ننشينيد تا اينكه اين‏ها دست از اين كار بردارند و وارد مطالب ديگرى بشوند، چنانچه اگر نشستيد و اعراض نكرديد شما هم مثل آن‏ها هستيد در عقوبت، و خداوند محققاً جمع مى ‏فرمايد كفار ومنافقين را در جهنم بالتمام.
[حرمت نشستن در مجلس گناه]
از اين آيه شريفه به ضميمه اخبار بسيارى از كافى و عياشى و كشى و على ابن ابراهيم و شعيب عقرقوفى[1] و ابى عمرو[2] از حضرت صادق و حضرت رضا عليهماالسلام استفاده مى ‏شود كه جلوس در مجالس معصيت مثل مجلس شرب، يا مجلس لهو و لعب ، يا مجلس غيبت و وقيعه و مجالس استهزا به مقدسات دين يا به انبيا و ائمّه عليهم‏ السلام حرام است[3]، زيرا ائمّه عليهم‏ السلام تمسك به اين آيه و آيات ديگرى از قرآن فرمودند ، مثل آيه «وَ إِذا سَمِعُوا اللَّغْوَ أَعْرَضُوا عَنْهُ»[4]، «وَ إِذا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا كِراماً»[5]، «وَالَّذِينَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ»[6]، بلكه سهمِ [= بهره] ايمانِ سمع شمرده‏ اند و معلوم است كه اين موارد مذكوره در اخبار از باب مثال است، چنانچه مورد آيه هم از باب مثال است و شامل جميع مجالس معصيت مى ‏شود، بلكه بسيارى از علما بطلان صلات را در مجالس معاصى گفتند از باب كَوْن [= بودن] در اين مجلس مثل كَوْن در مكان غصبى است و مورد اجتماع امر و نهى مى شود و ترجيح جانب نهى چنانچه در اصول تنقيح شده.
تفسير :
و اما شرح آيه شريفه :
«وَ قَدْ نَزَّلَ عَلَيْكُمْ فِى الْكِتابِ» ، دستور الهى است كه خداوند در قرآن بيان مى‏ فرمايد و آن اين است كه «أَنْ إِذا سَمِعْتُمْ آياتِ اللّه‏ِ» ؛ يعنى زمانى كه كفار و منافقين مذاكراتى در آيات الهى مى‏ كنند و شما در آن مجلس حاضر هستيد و آن‏ها «يُكْفَرُ بِها وَ يُسْتَهْزَأُ بِها»توهين به آيات و كافر به آن‏ها مى‏ شوند و سخريه و استهزا به آن‏ها مى‏ كنند،«فَلا تَقْعُدُوا مَعَهُمْ» در مجلس آن‏ها جلوس نكنيد و با آن‏ها نشست نكنيد كه جلوس در مجلسِ معصيت، حرام است. و اين حكم البته در موردى است كه نتوانيد نهى از منكر كنيد و اثبات حق نماييد، و الاّ واجب است جلوگيرى از آن‏ها نمودن.
و مراد از آيات اعمّ از آيات قرآنى است يا معجزات انبيا و ائمّه عليهم ‏السلام، بلكه انبيا و ائمّه و علماى دين هم از آيات الهى هستند، چنانچه در آيات سابقه اشاره دارد.
«حَتّى يَخُوضُوا فِى حَدِيثٍ غَيْرِهِ» ؛ تا عنوانِ مجلسِ معصيت از بين برود و عنوان ديگرى پيدا كند و صحبت ديگرى در بين آن‏ها بيايد كه ديگر مانعى ندارد بودن در آن مجلس.
«إِنَّكُمْ إِذاً مِثْلُهُمْ»؛ اگر در مجلس معصيت بمانيد، ولو اينكه شما اهل معصيت نباشيد، لكن در عقوبت با آن‏ها شركت داريد، چنانچه در بسيارى از آيات و اخبار داريم كه حشر با فساق و فجار و كفار و محبت با آن‏ها و اعانت با آن‏ها و ركون با آن‏ها موجب شركت در عقوبت آن‏ها مى‏ شود، مثل «وَ تَعاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَ التَّقْوى وَ لا تَعاوَنُوا عَلَى الاْءِثْمِ وَ الْعُدْوانِ»[7].و مثل «وَ لا تَرْكَنُوا إِلَى الَّذِينَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّكُمُ النّارُ»[8].
و مثل «لا تَتَّخِذُوا الْيَهُودَ وَ النَّصارى أَوْلِياءَ»[9] و غير اين‏ها از آيات بسيارى.
و مثل خبر:
«أين الظلمة ؟ و أين أشباه الظلمة ؟ و أين أعوان الظلمة ؟ فيضرب لهم سرادق من نار»[10].
و مثل « لا تعاونهم على بناء مسجد »[11] و غير اين‏ها .
«إِنَّكُمْ إِذاً مِثْلُهُمْ»« مثليت » در احكام دنيويه نيست، مثل حدود و امثال آن ، بلكه در عقوبت اخروى است كه با آن‏ها محشور خواهد شد.
«إِنَّ اللّه‏َ جامِعُ الْمُنافِقِينَ وَ الْكافِرِينَ فِى جَهَنَّمَ جَمِيعاً»، قيد «جَمِيعاً» تأكيد عموم است، و الاّ لفظ «جامِعُ» و جمع محلاّ به الف و لام در «الْمُنافِقِينَ» و «الْكافِرِينَ»دلالت بر عموم دارد و اين تأكيد براى اين است كه توهّم نشود كه ممكن است جمع محلاّ به الف و لام تخصيصى به آن وارد شود، و به عبارت ديگر ظهور در عموم دارد و لفظ «جَمِيعاً» نص در عموم است، به علاوه ، اين بيان تخصيص بردار نيست، به خصوص با تأكيد «إنَّ» و جمله اسميه و اشاره به اينكه شما هم كه مثل آن‏ها هستيد با آن‏ها مجتمع خواهيد شد.
-------------------------------------------------
[1] .  شعيب بن يعقوب عقرقوفى: از محدثان و راويان شيعه در قرن دوم هجرى و منسوب به عقرقوف، روستايى در نزديكى بغداد است. وى از ياران و اصحاب امام صادق و امام كاظم عليهماالسلام مى ‏باشد كه توسط علماى رال نيز توثيق و تأييد شده است. در حدود سال 185 هجرى از دنيا رفت. موسوعة طبقات الفقهاء : ج23 ، ص270 .
[2] .  مختصرى از زندگى نامه وى در همين تفسير ، ج1 ، ص462 گذشت .
[3] .  ر.ك : كافى : ج2 ، ص377 ، ح8 و ص35 ، ضمن ح1 ؛ تفسير عياشى : ج1 ، ص308 ، ح290و291 ؛ رجال كشى : ص515 ، ح864 و تفسير قمى : ج1 ، ص163 .
[4] .  و زمانى كه مى ‏شنيدند كلمات زشت را اعراض مى ‏كردند از او. سوره قصص: آيه 55.
[5] .  و چون برخوردند به كارهاى لغو و لهو ، با كمال عزّت رد مى ‏شوند. سوره فرقان: آيه 72.
[6] .  و كسانى كه از لغو اعراض مى‏ كنند . سوره مؤمنون: آيه 3.
[7] .  معاونت كنيد و كمك دهيد بندگان خدا را بر اعمال برّ و تقواى از معاصى و كمك نكنيد آن‏ها را بر معاصى و تعديّات. سوره مائده : آيه 2
[8] .  و ركون و اعتماد نكنيد به سوى كسانى كه ظلم كردند ، پس تماس مى ‏كند با شما آتش . سوره هود: آيه 113.
[9] .  يهود و نصارا را دوست خود و معين و ناصر خود نگيريد. سوره مائده: آيه 51.
[10] .  ظالمان و هم دستان و همكاران آن‏ها كجا هستند؟ پس سراپرده ‏اى [= خيمه‏ اى] از آتش براى آن‏ها برپا مى ‏دارند . ر . ك : كافى : ج5 ، ص107 ضمن ح7 و تهذيب الأحكام : ج6 ، ص331 ، ح40 .
[11] .  در ساختن مسجد به آن‏ها [= ظالمان] كمك نكنيد . تهذيب الأحكام : ج6 ص338 ، ح941 ، و در آن «لا تعنهم» به جاى « لا تعاونهم » آمده است .

نوشتن دیدگاه