88 «وَ كُلُوا مِمّا رَزَقَكُمُ اللّهُ حَلالاً طَيِّباً وَ اتَّقُوا اللّهَ الَّذِى أَنْتُمْ بِهِ مُؤمِنُونَ»
ترجمه :
88. و بخوريد از آنچه خداوند روزىِ شما قرار داده، بر شما حلال و گواراست، و پرهيز كنيد از آن خدايى كه شما به او ايمان داريد.
[ در امر به تقوا و بهره بردارى از محلّلات و طيبات ]
خداوندِ رزاق روزىِ هر بنده را پيش از خلقت او معين فرموده:«وَ فِىالسَّماءِ رِزْقُكُمْ وَ ما تُوعَدُونَ»[1]، در خبر است از اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود :
«طلبُ العلمِ أوجَبُ عليكم من طلبِ المال» ، بعد جهت اين را بيان مى فرمايد كه روزىِ شما را: «قد قسّمه عادل بينكم ، وضمّنه ، و سَيَفِي لكم»[2].
و اما [العلمُ مَخزونٌ عند أهْلِه] ؛ علم را خداوند جمع فرموده نزد اهلش « فاطلبوه من اهله ؛[پس از اهلش طلب كنيد] »[3].
و البته خدا از حلال معيّن فرموده ، اگر بنده خوددارى كرد به او مى رسد به موقع خود و اگر در طلب حرام رفت كسر گذارده مى شود . لذا مى فرمايد:«وَ كُلُوا مِمّا رَزَقَكُمُ اللّهُ»[ ؛ بخوريد از آنچه ] كه براى شما خلق شده«حَلالاً طَيِّباً» دو احتمال مى رود ، يكى آنكه ، آنچه براى شما معين فرموده حلال و پاكيزه است ، ديگر آنكه از ممرّ [= راه] حلال پاك تدارك كنيد.
«وَ اتَّقُوا اللّهَ» « تقوا » به معنى پرهيز است از آنچه موجب ضرر و خسارت در دين مىشود و شامل جميع معاصى كه استحقاق عذاب مى آورد ، از معاصى قلبيه و روحيه و جوارحيه و خارجيه و داخليه مىشود .
«الَّذِى» صفت « اللّهَ» است «أَنْتُمْ بِهِ مُؤمِنُونَ» ، چون « ايمان » كه عبارت از اعتقاد به مبدأ و معاد و ساير عقايد حقه است منشأ خوف مى شود كه باعث جلوگيرى از معاصى است.
توضيح كلام:
اينكه بسيارى از امور نفس وجودش منشأ خوف يا رجا نمى شود ؛ مثلاً اگر شيرى سر راه باشد و شما اطلاع نداشته باشيد ابداً خوفى در شما ايجاد نمى شود، و اما اگر علم پيدا كرديد ، يا مظنه [= گمان] بلكه شك و مجرد احتمال ايجاد خوف مى كند. و همچنين اگر گنجى زير زمين باشد و هيچ اطلاعى نداشته باشد منشأ رجا نمى شود ، لكن اگر يقين ، يا مظنه ، يا احتمال داديد ايجاد رجا مى كند ، لذا كفار چون ايمان به خدا و قيامت و عذاب و ثواب ندارند رجا و خوفى ندارند، اما شما مؤمنين كه اعتقاد و يقين داريد ، چرا نمى ترسيد شما بايد پرهيز كنيد.
*************************************************************
[1] . و در سماء روزىِ شماست و آنچه به شما وعده داده شده . سوره ذاريات: آيه 22.
[2] . علم آموزى واجب تر از ثروت اندوزى است. عادلى روزى شما را در ميانتان تقسيم و آن را تضمين كرده است و به صورت كامل به شما خواهد داد . كافى : ج1 ، ص30 ، ضمن ح4 ؛ تحف العقول : ص199 و بحار الأنوار : ج1 ، ص175 ، ح41 .
[3] . همان .
