84  «وَوَهَبْنا لَهُ إِسْحقَ وَيَعْقُوبَ كُلاًّ هَدَيْنا وَنُوحاً هَدَيْنا مِنْ قَبْلُ وَمِنْ ذُرِّيَّتِهِ داوُدَ وَسُلَيْمانَ وَأَيُّوبَ وَيُوسُفَ وَمُوسی وَهارُونَ وَكَذلِكَ نَجْزِی الْمُحْسِنِینَ»
85  «وَزَكَرِيّا وَيَحْیی وَعِیسی وَإِلْیاسَ كُلٌّ مِنَ الصّالِحِینَ»
86  «وَإِسْمعِیلَ وَ الْيَسَعَ وَيُونُسَ وَلُوطاً وَكلاًّ فَضَّلْنا عَلَی الْعالَمِینَ»
87  «وَمِنْ آبائِهِمْ وَذُرِّيّاتِهِمْ وَ إِخْوانِهِمْ وَاجْتَبَيْناهُمْ وَهَدَيْناهُمْ إِلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ»

ترجمه :[1]

تفسیر :
[ شرح حال انبیا و پدران و فرزندان آنان ]
«وَوَهَبْنا لَهُ» علاوه بر آنچه در آیه ذكر شده سابقاً ، كه حجت‏ های خود را به ابراهیم علیه ‏السلام دادیم و درجات عالیه به او عنایت نمودیم به او بخشیدیم اسحاق در سنّ پیری و عجوزه بودن و نازا بودن ساره ، زوجه او ، به او اسحاق را عنایت كردیم و یعقوب كه فرزند اسحاق باشد و درك زمان ابراهیم را نمود ، چنانچه در جای دیگر می‏فرماید: «فَبَشَّرْناها بِإِسْحقَ وَمِنْ وَراءِ إِسْحقَ يَعْقُوبَ»[2].
«كُلاًّ هَدَيْنا» هر سه نفر ابراهیم ، اسحاق ، یعقوب را هدایت نمودیم. دارای مقام نبوت و رسالت بودند و از اوصیای ابراهیم در بنی اسرائیل ، كه اسرائیل همان اسحاق است[3].
«وَنُوحاً هَدَيْنا مِنْ قَبْلُ» ؛ یعنی پیش از ابراهیم نوح را هدایت كردیم كه اولین پیغمبر اولو العزم بوده و دین او تا زمان ابراهیم باقی بود و او را شیخ الانبیاء گفتند چون طول عمر او از همه بیشتر بوده . و آدم ثانی گفتند ، چون تمام افراد بشر بعد از آدم از نسل او به وجود آمدند. «وَمِنْ ذُرِّيَّتِهِ» در مرجع ضمیر اختلاف شد . بعضی گفتند : راجع به نوح است ، یكی از جهت اقربیت و یكی از جهت اینكه بعض مذكورین ، از ذریه ابراهیم نیستند ؛ مثل لوط و الیاس . و بعضی گفتند : راجع به ابراهیم است ، چون این آیات در مقام تفضلات به اوست و از باب تغلیب همه را ذریه او شمرده. داوود بن ایشاء كه شرح حال او در سوره بقره در قصه طالوت و جالوت آیه شریفه «وَقَتَلَ داوُدُ جالُوتَ»گذشت. و سلیمان بن داوود و شرح آن هم در قضیه هاروت و ماروت گذشت. و ایوب بن موص بن رازح بن روم بن عیصی بن اسحاق از انبیای بنی اسرائیل. و شرح حال او در سوره ص : «وَاذْكُرْ عَبْدَنا أَيُّوبَ إِذْ نادی رَبَّهُ أَنِّی مَسَّنِىَ الشَّيْطانُ بِنُصْبٍ وَعَذابٍ»[4] بیاید. ان شاء اللّه‏. و یوسف بن یعقوب بن اسحاق در سوره یوسف خداوند مفصلاً بیان فرموده . و موسی و هارون دو برادر ، ابنا عمران بن یصهر بن قاهث بن لاوی بن یعقوب . و در بسیاری از سور شرح حال آن‏ها به تفصیل و اجمال بیان شده.
«وَكَذلِكَ نَجْزِی الْمُحْسِنِینَ» ممكن است اشاره به این باشد كه این‏ها چون محسن بودند به آن‏ها عنایت فرمودیم . و ممكن است اشاره باشد به اینكه به محسنین هم این نوع عنایت‏ ها را می‏كنیم.
«و زكريّا» بن اذن بن بركیا كه او را ارّه بر سر گذاردند و دو قسمت كردند . «وَيَحْیی» بن زكريّا كه برای خاطر یك زن زانیه او را سر بریدند و سر او در مقابل پادشاه تكلم فرمود ، چنانچه سر حضرت ابی عبد اللّه‏ علیه ‏السلام مقابل یزید لعین تكلم فرمود و سر سعید بن جبیر مقابل حجاج تكلم نمود . «وَعِیسی» بن مریم بنت عمران بن یاشهم بن امون بن حزقیا . و این یكی از ادله است بر اینكه حسنین علیهماالسلام و سایر ائمه هدی و سادات فاطمیین ابنای رسول اللّه‏ صلی الله‏ علیه‏ و‏ آله هستند و از ذراری آن بزرگوار . «وَإِلْیاسَ» در میان مفسرین اختلاف شد كه آیا ادریس است یا خضر است یا اولاد بشر بن فنحاس است. و خداوند در سوره و الصافات در ده آیه از آیه 123 الی 132، شرح او را بیان فرموده «كُلٌّ مِنَ الصّالِحِینَ» « صالح » مطلق مرادف با معصوم است. «وَ إسمعِیلَ» ذبیح اللّه‏ بن ابراهیم و بشارت او را خداوند به ابراهیم داده «فَبَشَّرْناهُ بِغُلامٍ حَلِیمٍ...»[5] إلی آخر الآیات سوره و الصافات [ در ] یازده آیه . «وَ الْيَسَعَ» بن اخطوب بن عجوز .
«وَيُونُسَ» بن متی ملقب به ذی النون و شرح حال او در سوره والصافات آیه 139 تا 149 در یازده آیه ذكر شده .
«وَلُوطاً»بعضی گفتند : پسر برادر ابراهیم ، كه هاران باشد . و بعضی گفتند : پسر خواهر ابراهیم است . و اول كسی كه ایمان به ابراهیم آورد او بوده ، چنانچه می‏فرماید: «فَآمَنَ لَهُ لُوطٌ»[6]، چنانچه امیر المؤمنین علیه ‏السلام ، أول من آمن برسول اللّه‏ صلی‏ الله‏ علیه ‏ و‏ آله[7] بود . و مبعوث شد بر قومش و قضایای او و قومش در بسیاری از سور قرآن مذكور شده «وَكلاًّ فَضَّلْنا عَلَی الْعالَمِینَ» بعضی گفتند : مراد عالمین زمان خود بوده . و نظر به اینكه محمّد صلی‏ الله‏ علیه ‏ و‏ آله و آل او علیهم ‏السلام مسلّماً افضل از آن‏ها بودند لكن این خلاف ظاهر آیه شریفه است ، بلكه آیه در مقام این است كه انبیا افضل بر عالمین هستند ، اما البته میانه خود انبیا افضل و غیر افضل بوده ، چنانچه می‏فرماید: «تِلْكَ الرُّسُلُ فَضَّلْنا بَعْضَهُمْ عَلی بَعْضٍ»[8] . و حضرت رسالت صلی‏ الله‏ علیه ‏ و‏ آله افضل از كلّ آن‏ها بوده و ملقب به « خاتم النبیین » شده در آیه شریفه «ما كانَ مُحَمَّدٌ أَبا أَحَدٍ مِنْ رِجالِكُمْ وَلكِنْ رَسُولَ اللّه‏ِ وَخاتَمَ النَّبِيِّینَ»[9].
«وَمِنْ آبائِهِمْ وَذُرِّيّاتِهِمْ وَإِخْوانِهِمْ» ظاهر این است كه این جمله اشاره به سایر انبیاست كه نام آن‏ها ذكر نشده . و آن‏ها بعضی پدران این مذكورین بودند و بعضی ذراری آن‏ها و بعضی اخوان آن‏ها . و قرینه بر این ظهور یكی اینكه ،
این آیات شریفه در مقام ذكر انبیا بوده و دیگر جمله اخیره كه می‏فرماید: «وَاجْتَبَيْناهُمْ» كه خداوند این‏ها را برگزید «وَهَدَيْناهُمْ» به هدایت مطلقه عامه «إِلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ» كه هیچ‏گونه اعوجاجی در او نباشد از حیث عقاید و اخلاق و اعمال و آن‏ها هدایت شدند . و این موهبت خاص انبیا و اوصیای آن‏ها و معصومین ، مثل مریم و صدیقه طاهره است ، زیرا غیر معصوم خالی از اعوجاج نیست . و اقوی‏تر دلیل ، كه موجب نصّ در این مدّعا می‏شود، آیات بعد است كه می‏فرماید:

/_@-@_//_@-@_//_@-@_//_@-@_//_@-@_//_@-@_/

[1] . و به او اسحاق و یعقوب را بخشیدیم ، و همه را به راه راست درآوردیم ، و نوح را از پیش راه نمودیم و از نسل او داوود و سلیمان و ایوب و یوسف و موسی و هارون را [هدایت كردیم] و این گونه، نیكوكاران را پاداش می‏دهیم84 .
و زكریا و یحیی و عیسی و الیاس را كه همه از شایستگان بودند85.
و اسماعیل و يَسَع و یونس و لوط، كه جملكی را بر جهانیان برتری دادیم86.
و از پدران و فرزندان و برادرانشان برخی را [بر جهانیان برتری دادیم]، و آنان را برگزیدیم و به راه راست راهنمایی كردیم87.
[2] . و خندید پس بشارت دادیم او را به اسحاق و بعد از اسحاق یعقوب . سوره هود: آیه 71.
[3] . منظور از اسرائیل ، یعقوب پیامبر علیه ‏السلام است و بنی اسرائیل یعنی فرزندان و نوادگان یعقوب پیامبر علیه‏ السلام. تركیب « بنی اسرائیل » تركیبی اسلامی است كه نخستین بار در قرآن آمده است. ر . ك : دایرة المعارف تشیع ، ج3  ب ـ پیكار  ، ص 443 ، مدخل « بنی اسرائیل ».
[4] . و یاد كن یا رسول اللّه‏ ! عبد ما را ایوب ، زمانی كه عرض كرد و خدای خود را خواند كه ، تماس پیدا كرده مرا شیطان به رنج و زحمت و آزار و اذیت . سوره ص: آیه 41.
[5] . پس او را به پسری بردبار مژده دادیم . سوره صافات: آیه 101 .
[6] . پس ایمان آورد برای دعوت ابراهیم حضرت لوط . سوره عنكبوت: آیه 26.
[7] . امام علی علیه‏ السلام اولین كسی بود كه به رسول خدا صلی ‏الله‏ علیه ‏و ‏آله ایمان آورد.
[8] . برخی از آن پیامبران را بر برخی دیگر برتری بخشیدیم. سوره بقره: آیه 253.
[9] . نیست محمد صلی ‏الله‏ علیه ‏و ‏آله پدر احدی از مردان شما ولكن رسول خداست و خاتم تمام انبیاست كه دیگر بعد از او پیغمبری نیست. سوره احزاب: آیه 40.

نوشتن دیدگاه