20   «فَوَسْوَسَ لَهُمَا الشَّيْطانُ لِيُبْدِيَ لَهُما ما وُورِيَ عَنْهُما مِنْ سَوْآتِهِما وَقالَ ما نَهاكُما رَبُّكُما عَنْ هذِهِ الشَّجَرَةِ إِلاّ أَنْ تَكُونا مَلَكَيْنِ أَوْ تَكُونا مِنَ الْخالِدِينَ»
ترجمه :
20. پس وسوسه نمود براى آدم و حوا شيطان ، تا اينكه ظاهر كند از آن‏ها آنچه مستور بود از عورت‏هاى آن‏ها . و گفت : نهى نفرموده شما را پروردگار شما از اين شجره مگر اينكه بوده باشيد شما دو ملك يا بوده باشيد جاويدانى.
تفسير :
[ دو نحوه وسوسه شيطان ]
«فَوَسْوَسَ لَهُمَا الشَّيْطانُ» « وسوسه شيطان » دو نحوه است : يك نحوه خطور به قلب است كه تعبير به خيال مى‏شود در مقابل الهام ملك و اغلب از اين باب است و لكن چون قلوب معصومين از انبيا و ائمّه عليهم‏السلام مصون است و شيطان راه ندارد از اين طريق نمى‏تواند وارد شود. و نحوه ديگر آنكه به يك صورتى در آيد كه يتشكل بأشكال مختلفة ، و القاى شبهه كند كه باطل را به صورت حق يا به عكس جلوه دهد ، چنانچه مبلغين سوء از ارباب ضلال مى‏كنند ؛ مثل آن پيرمرد نَجْدى كه داخل در دار الندوة[1] مشركين شد كه بر دفع پيغمبر اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله تشكيل داده بودند . و مثل آن پيرمردى كه درب مسجد نبى صلى‏الله‏عليه‏و‏آلهآن مؤن شيعه را اغفال كرد و خون‏هاى ناحق كه بر گردن غاصبان حق امام على  عليه‏السلام ماليده شده به خَلُوق[2] بهشتى تعبير كرد و مانع شد كه آنان را لعن كند و هزارها مثال ديگر . و وسوسه با آدم و حوا از اين قبيل بوده.
[ معناى ظاهر شدن « سوآت » آدم و حوا بر خود آنان ]
«لِيُبْدِىَ لَهُما ما وُورِىَ عَنْهُما مِنْ سَوْآتِهِما» بعضى توهم كردند كه شيطان مى‏دانسته كه اكل شجره موجب ابداى عورتين مى‏شود لكن توهم فاسدى است بلكه لام « ليبدى » لام غايت است ؛ يعنى وسوسه شيطان مورث ابدا شد و اين اثر بر او مترتب گرديد . و نكته مهمه كه مى‏توان از اخبار هم استفاده نمود اينكه حكمت مهمه كه خداوند عورتين را به انسان و ساير حيوانات عنايت فرموده براى دفع اخبثين [ = بول و غايط ] و خروج منى براى توالد و تناسل است و چون در بهشت نه مدفوعات دارند و نه توليد و تناسل بلكه جماع در بهشت فقط التذاذ است لذا دوام دارد . بنابراين ممكن است بگوييم عورت آن‏ها در ظاهر بشره [ = پوست بدن ] نبوده و چون از شجره منهيّه خوردند و احتياج به دفع پيدا كردند ظاهر شد ، چنانچه در برهان: عن بعض أصحابنا عن أبي عبداللّه‏ عليه‏السلامفي قول اللّه‏ : «فبدت لهما سوآتهما» قال: «سوآتهما لا تبدو لهما فبدت ؛ يعنى كانت داخلة»[3] بلكه ممكن است از كلمه «لَهُما» از خود آيه هم استفاده كرد ، زيرا اگر در ظاهر بشره بود بر خود آن‏ها ظاهر بود بعد از آنى كه لباس بهشتى هم از آن‏ها ريخت احتياج پيدا كردند كه عورت خود را به ورقه جنت بپوشانند.
«وَقالَ ما نَهاكُما رَبُّكُما عَنْ هذِهِ الشَّجَرَةِ إِلاّ أَنْ تَكُونا مَلَكَيْنِ أَوْ تَكُونا مِنَ الْخالِدِينَ» حكمت نهى پروردگار همان بوده كه مورث خروج از بهشت مى‏شود ، چنانچه در سوره بقره مى‏فرمايد: «فَأَزَلَّهُمَا الشَّيْطانُ عَنْها فَأَخْرَجَهُما مِمّا كانا فِيهِ»[4] . و تقلب و كذب شيطان اين بود كه جهت نهى را يكى از دو چيز گرفته بود : يكى آنكه ملك مى‏شويد و داخل در صقع ملائكه مى‏گرديد ؛ و ديگر آنكه ابد الدهر باقى مى‏مانيد كه معنى خلود است . بعضى عامه به اين آيه و به آيه در سوره يوسف «ما هذا بَشَراً إِنْ هذا إِلاّ مَلَكٌ كَرِيمٌ»[5] تمسك كردند بر افضليت ملائكه بر انبيا و اين تمسك باطل است.
اما اولاً ، زن‏هاى مصرى يوسف را به پيغمبرى و به نبوت نشناخته بودند بلكه به يك غلام كنعانى شناخته بودند و البته ملك در نظر آن‏ها اشرف است .
و همچنين شيطان ، كه سال‏هاى دراز عبادت كرد تا آنكه در آسمان داخل ملائكه شد و خود را از آدم بهتر مى‏دانست و آدم را به نبوت نشناخته ، توهّم اين مى‏كرد كه ملك اشرف است . و اما آدم و حوا خيال كردند كه داخل ملائكه بودن آن‏ها براى آن‏ها بهتر است.
و ثانياً ، چه دلالتى دارد بر افضليت بعد از آنكه مسجود ملائكه شد و عالم به علم اسما و معلّم ملائكه
------------------------------------------------
[1] .  در نسخه چاپ تهران « الندبة » بود .
[2] .  گفته شده خَلُوق ، بوى خوشى است كه از زعفران و ديگر چيزهاى خوشبو مى‏گيرند و به رنگ زرد يا سرخ است . مجمع البحرين : ج5 ،ص157 ، ماده « خ ل ق » .
[3] .  يكى از راويان شيعى از امام صادق  عليه‏السلام در مورد قول خداوند : « پس عورت‏هاى آنان براى آن دو آشكار شد » روايت كرد كه آن حضرت فرمود : « عورت‏هاى آنان براى ايشان ظاهر نبود بعد آشكار شد ؛ يعنى عورت در داخل بدن بود » . تفسير البرهان : ج3 ، ص141 ، ح1 و تفسير قمى : ج1 ، ص232 .
[4] .  پس شيطان هر دو را از آن بلغزانيد ، و از آنچه در آن بودند ايشان را به در آورد . سوره بقره: آيه 36.
[5] .  اين بشر نيست اين نيست مگر ملك بسيار محترمى . سوره يوسف: آيه 31.

نوشتن دیدگاه