3   «وَأَذانٌ مِنَ اللّه‏ِ وَرَسُولِهِ إِلَى النّاسِ يَوْمَ الْحَجِّ الأَكْبَرِ أَنَّ اللّه‏َ بَرِى‏ءٌ مِنَ الْمُشْرِكِينَ وَرَسُولُهُ فَإِنْ تُبْتُمْ فَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَإِنْ تَوَلَّيْتُمْ فَاعْلَمُوا أَنَّكُمْ غَيْرُ مُعْجِزِى اللّه‏ِ وَبَشِّرِ الَّذِينَ كَفَرُوا بِعَذابٍ أَلِيمٍ »
ترجمه :
3. و آگاهى است از طرف الهى و رسول او به تمام افراد بشر در روز حج اكبر يوم النحر سال نهم هجرت، محققاً خداوند تبارك و تعالى بيزار است از تمام مشركين چه آن‏هايى كه طرف معاهده بودند چه غير اين‏ها و همچنين رسول او هم بيزار است از آن‏ها. پس اگر شما مشركين توبه كرديد و به شرف اسلام مشرف شديد پس براى شما بهتر است و اگر اعراض كرديد و بر شرك خود ثابت مانديد پس بدانيد كه شما نمى‏توانيد خدا را عاجز كنيد. و بشارت بده اى رسول اكرم به تمام كفار به عذاب دردناك.
تفسير :
[در بيان فضيلت اذان نماز]
«وَأَذانٌ مِنَ اللّه‏ِ وَرَسُولِهِ» «اذان» اعلان و اعلام و اخبار است به مطلبى و از اين باب است اذانِ اِعلامى كه آگاه مى‏كند به دخول وقت صلات صبح، ظهر، مغرب و يك عبادت بزرگى است، كه در خبر دارد كه صداى او به هر سنگ و كلوخى برسد براى او طلب مغفرت مى‏كنند. و هر كس به واسطه او نماز خواند ثواب آن در نامه اين هم، نوشته مى‏شود و فرداى قيامت مؤنين بر تلى [ = تپه‏اى ]از مشك بالا مى‏روند و اذان مى‏گويند. و در هر خانه كه اذان گفته شود بركات نازل مى‏شود و فوايد بسيار ديگرى. و در مواردى هم اذان تشريع شده و از همين باب است اذان و اقامه نماز كه دارد دو صف از ملائكه كه طول صف از مشرق تا مغرب است عقب او نماز مى‏گزارند و ثواب آن در نامه عمل مصلّى نوشته مى‏شود[1]. و مواردى در فقه داريم كه اذان و اقامه يا اذان تنها ساقط مى‏شود آن‏هم به نحو عزيمت يا رخصت على اختلاف.
[مراد از مؤذن در اين آيه اميرالمؤمنين عليه‏السلام است]
و اين آگاهى از طرف خدا و رسول است كه هر دو فرموده‏اند و مؤن اميرالمؤنين عليه‏السلام است.
«إِلَى النّاسِ» كه جمع محلاّ به الف و لام است شامل جميع افراد بشر مى‏شود تا آخر دنيا، همه بدانند مؤن و كافر.
[حج اكبر، عيد قربان است نه روز عرفه]
«يَوْمَ الْحَجِّ الأَكْبَرِ»كه به مقتضاى اخبار يوم النحر، كه روز عيد قربان دهه ذى الحجه بوده، خلافاً لبعض مفسرين كه گفتند روز عرفه بوده و از شواهد اين دعوى اين است كه روز عرفه، حاج در صحراى عرفات بودند و اين اذان بالاى كعبه بوده موقعى كه آمده بودند براى طواف و سعى: «أَنَّ اللّه‏َ بَرِى‏ءٌ مِنَ الْمُشْرِكِينَ» چنانچه در جاى ديگر مى‏فرمايد: «إِنَّ اللّه‏َ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ ما دُونَ ذلِكَ لِمَنْ يَشاءُ...»[2] الاية.
«وَرَسُولِهِ» مرفوع على الابتدا و خبر آن محذوف شده، يعنى و رسوله برى‏ء، و بعضى به نصب قرائت كرده‏اند و عطف به اللّه‏ داده‏اند لكن سياهى معتبر است.
«فَإِنْ تُبْتُمْ» خطاب به مشركين است. بعض مفسرين گفتند[3] در اين مدت چهار ماه، لكن تقييد در آيه نشده و وجهى هم ندارد مشرك و كافر در هر زمانى اگر اسلام آورد و از شرك و كفر توبه كرد از او قبول مى‏شود. «فَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ»در دنيا از قتل و ذهاب مال محفوظ مى‏مانيد و هم از فوايد اسلام بهره‏مند مى‏شويد و هم در آخرت از عذاب الهى نجات پيدا مى‏كنيد و هم به سعادت و فيوضات بهشت نايل مى‏شويد.
«وَإِنْ تَوَلَّيْتُمْ» «تولى» در اينجا به معنى اعراض و پشت كردن است و به شرك باقى بودن.
«فَاعْلَمُوا أَنَّكُمْ غَيْرُ مُعْجِزِي اللّه‏ِ» توهّم نكنيد كه ديگر بعد از فتح مكه بتوانيد عرض اندامى كنيد و جز خوارى و خفت و ترس براى شما چيزى نيست و هر كجا به دست آمديد كشته خواهيد شد، چنانچه در آيه پنجم بيايد. اين نسبت به دنياى شماست و اما نسبت به آخرت «وَبَشِّرِ الَّذِينَ كَفَرُوا»چه مشرك باشند يا ساير طبقات كفر «بِعَذابٍ أَليِمٍ» مطلق عذاب اليم است لكن درجات و مراتب مختلف دارد هر درجه راجع به يك طبقه است. نعوذ باللّه‏.
-----------------------------------------------------
[1] .  كافى: ج3، ص303، ح8 و تهذيب الأحكام: ج2، ص52، ح13.
[2] .  مسلّماً خدا، اين را كه به او شرك ورزيده شود نمى‏بخشايد و غير از آن را براى هر كه بخواهد مى‏بخشايد. سوره نساء: آيه 48 .
[3] .  تفسير التبيان: ج5، ص170 و مجمع البيان: ج5، ص12.

نوشتن دیدگاه