4   «إِلاَّ الَّذِينَ عاهَدْتُمْ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ثُمَّ لَمْ يَنْقُصُوكُمْ شَيْئاً وَلَمْ يُظاهِرُوا عَلَيْكُمْ أَحَداً فَأَتِمُّوا إِلَيْهِمْ عَهْدَهُمْ إِلى مُدَّتِهِمْ إِنَ‏يُحِبُّ الْمُتَّقِينَ »
ترجمه :
4. مگر كسانى كه از مشركين كه با شما مسلمين معاهده و قرارداد كردند و چيزى از شرايط معاهده را كسر نگذاردند و ديگران را وادار نكردند بر دشمنى با شما، پس شما هم تمام كنيد براى آن‏ها عهد آن‏ها را و متعرض آن‏ها نشويد تا انقضاى مدت معاهده، محققاً خداوند دوست دارد پرهيزكنندگان را.
تفسير :
[پايدارى بر پيمان با مشركان تا سر آمدن مدت پيمان]
«إِلاَّ الَّذِينَ عاهَدْتُمْ مِنَ الْمُشْرِكِينَ» اين استثناى از محاربه و مقاتله و معانده است نه آنكه با آن‏ها موافقت و محبت و وداد باشد، زيرا مؤن نبايد با كفار محبت داشته باشد حتى پدر و مادر هم اگر باشند، چنانچه در همين سوره مى‏فرمايد: «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا آباءَكُمْ وَإِخْوانَكُمْ أَوْلِياءَ إِنِ اسْتَحَبُّوا الْكُفْرَ عَلَى الإِيمانِ وَمَنْ يَتَوَلَّهُمْ مِنْكُمْ فَأُولئِكَ هُمُ الظّالِمُونَ»[1] و لسان آيه آبى [ =  گريزان ]از تخصيص است[2] بلكه ملاك عقلى است. و مورد اين آيه گفتند
جماعتى از بنى كَنانه[3] و بنى ضَمْرَه[4] بودند كه نه ماه به مدت آن‏ها باقى بود و آن‏ها عملى بر خلاف معاهده نكردند.
«ثُمَّ لَمْ يَنْقُصُوكُمْ شَيْئاً» سياهى قرآن «نقص» به صاد است بدون نقطه، بعضى قرائت كردند نقض، به ضاد منقوط [ = نقطه دار]. و «نقص» به معنى كمى در شرايط معاهده است؛ يعنى هيچ‏گونه عملى جزئى و كلى بر خلاف معاهده از آن‏ها سر نزده باشد و اين معنى اعم و انسب است كه اگر قدمى بر خلاف معاهده بردارند از مورد آيه خارج مى‏شوند به خلاف نقض منقوط [ =  نقطه‏دار ]كه ظاهر آن اين است كه به كلى معاهده را نقض كنند.
«وَلَمْ يُظاهِرُوا عَلَيْكُمْ أَحَداً»؛ خود كه مخالفت نكردند، ديگران را هم وادار بر مخالفت نكردند حتى يك نفر را كه دايره را تضييق مى‏كند.
«فَأَتِمُّوا إِلَيْهِمْ عَهْدَهُمْ إِلى مُدَّتِهِمْ»؛ شما هم كوچك‏ترين اقدامى بر خلاف معاهده در حق آن‏ها نكنيد تا مدت معاهده منقضى شود.
«إِنَّ اللّه‏َ يُحِبُّ الْمُتَّقِينَ»ولو اين جمله عام است تمام اهل تقوا را شامل است لكن به مناسبت مورد استفاده مى‏شود كه نقض عهد ولو با كفار و مشركين باشد حرام است و بر خلاف تقواست.
---------------------------------------------------
[1] .  اى كسانى كه ايمان آورديد! نبايد بگيريد پدران خود و برادران خود را دوست و رفيق و موافق اگر اختيار كردند و ترجيح دادند كفر را بر ايمان و كسى كه آن‏ها را گرفت اوليا، پس چنين كسانى آن‏ها ظالم هستند. سوره توبه: آيه 23 .
[2] .  يعنى نحوه بيان آيه ، گريزان از تخصيص است .
[3] .  كِنانه، قبيله‏اى از مُضَر است و او، كنانة بن خزيمة بن مُدرِكة بن الياس بن مُضَر است. و بنو كنانه نيز از تَغْلِب بن وائل، و ايشان بنو عِكَبّ هستند كه به آنان قريش تغلب گفته مى‏شود. لسان العرب: ج12، ص173، ماده «كنن».
[4] .  بنى ضَمْرَه، از كنانه، دودمان عمرو بن اميه ضَمْرِى‏اند. همان؛ ج8، ص86، ماده «ضمر».

نوشتن دیدگاه