15   « وَ للّه‏ِِ يَسْجُدُ مَنْ فِى السَّمواتِ وَالْأَرْضِ طَوْعاً وَكَرْهاً وَظِلالُهُمْ بِالْغُدُوِّ وَالاْصالِ »
ترجمه :
و از براى خداوند سجده مى‏كند هر كس كه در آسمان‏ها و زمين است يا بالطوع و الرغبة يا بالكره و الإجبار و سايه آن‏ها در اول صبح و در آخر روز است.
تفسير:
[ در سجده موجودات طوعاً وكرهاً ]
«وَ للّه‏ِِ يَسْجُدُ مَنْ فِى السَّمواتِ» ملائكه مقربين و عالم ارواح و نفوس و ملائكه رحمت و غضب و حور و غلمان بهشت.
«والْأرض»، جن و انس و به قرينه كلمه «مَنْ» كه براى ذوى‏العقول است والاّ جميع موجودات از شمس و قمر و كرات علويه و حيوانات و نباتات و جمادات، سجده مى‏كنند، چنانچه مى‏فرمايد: «وَ للّه‏ِِ يَسْجُدُ ما فِى السَّمواتِ وَما فِى الْأَرْضِ مِنْ دابَّةٍ وَالْمَلائِكَةُ وَهُمْ لا يَسْتَكْبِرُونَ»[1] ، «أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللّه‏َ يَسْجُدُ لَهُ مَنْ فِى السَّمواتِ وَمَنْ فِى الْأَرْضِ وَالشَّمْسُ وَالْقَمَرُ وَالنُّجُومُ وَالْجِبالُ وَالشَّجَرُ وَالدَّوَابُّ وَكَثِيرٌ مِنَ النّاسِ وَكَثِيرٌ حَقَّ عَلَيْهِ الْعَذابُ»[2] و بسيارى از آيات ديگر و مراد از سجده، خضوع و خشوع و تمكين و ارادت و تسليم به قضا و قدر الهى است.
«طَوْعاً وَكَرْهاً» «طوع» به رغبت و ميل تسليم جميع واردات مى‏شوند و مى‏دانند تمام موافق با حكمت و مصلحت است و ايكال امر به خدا مى‏كنند و راضى به قضاى حق هستند؛ و «كره» كراهت از اين واردات دارند و تمكين نيستند، ولى خواهى‏نخواهى قضاى الهى جارى مى‏شود و چاره‏اى ندارند و اين اختصاص به كفار ندارد. بسيارى از مسلمين و عوام كالأنعام به مجرد يك پيش‏آمدى بسا كافر مى‏شوند و خدا را عادل نمى‏دانند و راضى نيستند و كلمات زشت مى‏گويند و جسارت مى‏كنند در حديث قدسى است:
«من لم يصبر على بلائي ولم يرض بقضائي فليطلب ربّاً سواي وليخرج من أرضي وسمائي»[3].
«وَ ظِلالُهُمْ بِالْغُدُوِّ وَالاْصالِ»، مفسرين بعضى گفتند: انسان كه سجده مى‏كند، سايه او هم سجده مى‏كند[4]. بعضى گفتند: بدنش سجده مى‏كند و قلبش نمى‏كند چون بر غير خداست[5]. بعضى گفتند: سايه او متمايل مى‏شود از جانبى به جانبى[6]؛ [ در ] صبح سايه به طرف مغرب است [در] شام به طرف مشرق. لكن آنچه به نظر مى‏رسد اينكه سايه هر چيزى روى زمين افتاده و اين جمله در مقام مدح اهل عبادت است كه مثل سايه در صبح و شام به خاك مى‏افتند در حال نماز و بعيد نيست كه مراد «بِالْغُدُوِّ وَالاْصال » روز و شب باشد كه شامل تمام اوقات صلوات شود ـ و اللّه‏ العالم.
---------------------------------------------
[1] .  از براى خدا سجده مى‏كنند آنچه در آسمان‏ها و در زمين از جنبندگان و جميع ملائكه و اين‏ها استكبار نمى‏كنند. سوره نحل: آيه 49.
[2] .  آيا نمى‏بينى خداوند تبارك و تعالى را كه سجده مى‏كنند او را هر كسى كه در آسمان‏ها و كسانى كه در زمين هستند و خورشيد و ماه و ستارگان و كوه‏ها و درخت و جنبنده‏ها و بسيارى از مردم و بسيارى اند كه عذاب بر آنان واجب شده است. سوره حج: آيه 18.
[3] .  هر كس بر امتحانات من صبر نكند و به مقدورات من راضى نشود پس به دنبال پروردگار ديگرى غير از من برود و از زمين و آسمانم بيرون رود. التحفة السنية : ص65 ؛ جامع الشتات : ص137 ؛ توحيد صدوق : ص371 ؛ الجواهر السنية: ص78 ؛ بحار الأنوار : ج64 ، ص236 ، ح54 و جامع السعادات : ج3 ، ص224 .
[4] .  تفسير التبيان : ج6 ، ص234 ؛ مجمع البيان : ج6 ، ص436 و حقائق التأويل : ص153 .
[5] .  همان .
[6] .  ر . ك : زاد المسير : ج4 ، ص235 .

نوشتن دیدگاه