16   « قُلْ مَنْ رَبُّ السَّمواتِ وَالْأَرْضِ قُلِ اللّه‏ُ قُلْ أَ فَاتَّخَذْتُمْ مِنْ دُونِهِ أَوْلِياءَ لا يَمْلِكُونَ لِأَنْفُسِهِمْ نَفْعاً وَلا ضَرًّا قُلْ هَلْ يَسْتَوِى الْأَعْمى وَالْبَصِيرُ أَمْ هَلْ تَسْتَوِى الظُّلُماتُ وَالنُّورُ أَمْ جَعَلُوا للّه‏ِِ شُرَكاءَ خَلَقُوا كَخَلْقِهِ فَتَشابَهَ الْخَلْقُ عَلَيْهِمْ قُلِ اللّه‏ُ خالِقُ كُلِّ شَىْ‏ءٍ وَهُوَ الْواحِدُالْقَهّارُ »
ترجمه :
16. بفرما به اين مشركين: كيست پروردگار آسمان‏ها و زمين؟ بفرما اللّه‏ است. بگو به آن‏ها: آيا پس از اين گرفتيد شما از غير خداوند عالم اوليايى مثل اصنام و غير آن‏ها كه مالك نيستند از براى نفوس خود نفعى و نه ضررى؟ بگو آيا مساوى هستند كور و بينا يا آيا مساوى هست تاريكى‏ها و نور؟ آيا قرار دادند از براى خدا شريك‏هايى كه خلق كنند مثل آنچه خلق فرمود خداوند پس تشابه كند خلق بر آن‏ها؟ بفرما خداوند خالق هر چيزى است و اوست يكتاى بى‏همتا، قاهر بر تمام مخلوقات.
تفسير:
«قُلْ مَنْ رَبُّ السَّمواتِ وَالْأَرْضِ»، البته آن‏ها اقرار مى‏كنند كه خداوند متعال است ، چنانچه در آيات ديگر تصريح دارد به اقرار آن‏ها كه مى‏فرمايد:
«وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّمواتِ وَالْأَرْضَ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ لَيَقُولُنَّ اللّه‏ُ فَأَنّى يُؤفَكُونَ»[1]،«وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ نَزَّلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَأَحْيا بِهِ الْأَرْضَ مِنْ بَعْدِ مَوْتِها لَيَقُولُنَّ اللّه‏ُ»[2] ، «وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّمواتِ وَالْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ اللّه‏ُ»[3]، «وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّمواتِ وَالْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ خَلَقَهُنَّ الْعَزِيزُ الْعَلِيمُ»[4] ، «وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَهُمْ لَيَقُولُنَّ اللّه‏ُ»[5].
«قُلِ اللّه‏ُ» اگر آن‏ها اقرار نمى‏كنند، شما بفرما به آن‏ها كه خالق آسمان‏ها و زمين اللّه‏ است و پس از آنكه نتوانند انكار كنند.
«قُلْ أَ فَاتَّخَذْتُمْ مِنْ دُونِهِ أَوْلِياءَ»، استفهام انكارى است. بفرما به آن‏ها پس از اينكه خالق منحصر به اوست ، پس چرا شما اتخاذ كرده‏ايد از غير خدا اوليايى را مثل بت‏ها و مثل ظلمه و ارباب حاجات كه اين‏ها «لا يَمْلِكُونَ لِأَنْفُسِهِمْ نَفْعاً وَلا ضَرًّا» ! ؟ اين‏ها نسبت به خود قدرت بر ايصال نفعى و دفع ضررى ندارند چه رسد نسبت به شماها كه به شما نفعى رسانند يا دفع ضررى كنند !
[ در معناى اعمى و بصير و ظلمات و نور ]
«قُلْ هَلْ يَسْتَوِى الْأَعْمى وَالْبَصِيرُ»، البته كور راه را گم مى‏كند و بسا در پرتگاه‏ها مى‏افتد و تصادفاتى بر او پيش مى‏آيد و اما بصير در جاده مستقيم سير مى‏كند و به زودى به مقصد مى‏رسد و از تصادفات مصون مى‏گردد و كورى قلب هزار درجه بدتر از كورى سر است به خصوص هر شيادى و دزدى و دشمنى او را به راه‏هايى بى‏راهه مى‏كشد ـ چه شياطين جنّى و چه انسى ـ و اما قلب بينا حق را مشاهده مى‏كند و رو به باطل نمى‏رود.
«أَمْ هَلْ تَسْتَوِى الظُّلُماتُ وَالنُّورُ» « ظلمتِ » جهل و هواى نفس و حبّ دنيا و سياهى قلب و كثرت معاصى كجا مساوى است با « نورِ » علم و ايمان و نور عقل كه تمام حقايق به توسط آن مشاهده مى‏شود. بالاخره سعادت منوط به نور ايمان و بينايى قلب است. هر كدام نباشد شقاوت و هلاكت است.
«أَمْ جَعَلُوا للّه‏ِِ شُرَكاءَ خَلَقُوا كَخَلْقِهِ»، آيا اين‏ها براى خدا شريك قرار داده كه اين‏ها هم چيزى را خلق كرده باشند مثل آنچه خدا خلق فرمود؟
«فَتَشابَهَ الْخَلْقُ عَلَيْهِمْ» كه معلوم نباشد كه اين مخلوقات مخلوق كى هستند. اين‏ها كه قدرت بر خلق يك مورچه و پشه ندارند ، چنانچه مى‏فرمايد:
«إِنَّ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللّه‏ِ لَنْ يَخْلُقُوا ذُباباً ولو اجْتَمَعُوا لَهُ وَإِنْ يَسْلُبْهُمُ الذُّبابُ شَيْئاً لا يَسْتَنْقِذُوهُ مِنْهُ ضَعُفَ الطّالِبُ وَالْمَطْلُوبُ»[6].
«قُلِ اللّه‏ُ خالِقُ كُلِّ شَىْ‏ءٍ»، افعال مختصه به ذات اقدس حق: خلق و رزق و اماته و احياء و صحت و مرض و عزت و ذلت و غنى و فقر است.
«وَ هُوَ الْواحِدُ»، به « وحدتِ » ذاتى و صفاتى و افعالى و عبادتى و نظرى در هيچ مرتبه شريك، عديل، مثل ندارد.
«القهّار» « قاهر » بر هر چيزى [يعنى] كسى نمى‏تواند عرض اندام كند در مقابل او.
------------------------------------------------------
[1] .  و هرآينه اگر از آن‏ها بپرسى: چه كسى خلق فرموده آسمان‏ها و زمين را و مسخر فرموده خورشيد و ماه را؟ هرآينه البته مى‏گويند : خداوند متعال. سوره عنكبوت: آيه 61.
[2] .  و هرآينه اگر از اين كفار و مشركين بپرسى كه چه كسى نازل مى‏فرمايد از عالم بالا آب را پس زنده مى‏كند به آن زمين را بعد از مرگ آن ؟ هرآينه مى‏گويند : اللّه‏ همان: آيه 63.
[3] .  و هرآينه اگر از آن‏ها پرسش كنى: كيست كه خلق فرموده آسمان‏ها و زمين را؟ هرآينه البته مى‏گويند : اللّه‏. سوره لقمان: آيه 25 و زمر: آيه 38.
[4] .  و هرآينه اگر از كفار و مشركين سؤال كنى: كيست آنكه خلق نموده آسمان‏ها و زمين را؟ هرآينه مى‏گويند : خلق كرده آن‏ها را عزيز قادر متعال عليم. سوره زخرف: آيه 9.
[5] .  و هرآينه اگر از آن‏ها سؤال كنى: كى شما را خلق كرده؟ هرآينه مى‏گويند با تأكيد تمام: اللّه‏. همان: آيه 87 .
[6] .  كسانى را كه جز خدا مى‏خوانيد [بت‏ها] هرگز قدرت ندارند خلق كنند يك مگس را هر چند تمام مجتمع شوند و به يكديگر كمك دهند. بلكه اگر مگسى چيزى از آن‏ها ربود و سلب كرد، قدرت پس گرفتن از او را ندارند. ضعيف هستند طالب و مطلوب. سوره حج: آيه 73.

نوشتن دیدگاه