17   « أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَسالَتْ أَوْدِيَةٌ بِقَدَرِها فَاحْتَمَلَ السَّيْلُ زَبَداً رابِياً وَمِمّا يُوقِدُونَ عَلَيْهِ فِى النّارِ ابْتِغاءَ حِلْيَةٍ أَوْ مَتاعٍ زَبَدٌ مِثْلُهُ كَذلِكَ يَضْرِبُ اللّه‏ُ الْحَقَّ وَالْباطِلَ فَأَمَّا الزَّبَدُ فَيَذْهَبُ جُفاءً وَأَمّا ما يَنْفَعُ النّاسَ فَيَمْكُثُ فِى الْأَرْضِ كَذلِكَ يَضْرِبُ اللّه‏ُ الْأَمْثالَ »
ترجمه :
17. خداوند نازل فرمود از طرف بالا آب را، پس سيل پيدا كرد رودخانه‏ها به اندازه خود. پس سيل برداشت بر خود كف بسيار بلندى و از چيزهايى كه آب مى‏كنيد از معادن مثل طلا و نقره و ساير فلزات و كثافات آن‏ها خارج مى‏شود و خالص آن باقى مى‏ماند براى زينت يا متاع اوانى كه آن‏ها كثافات آن‏ها مثل كف‏هاى رودخانه‏هاست. همين نحو مثال مى‏زند خداوند حق و باطل را پس آنچه كف و كثافات است از بين مى‏رود و آنچه موجب نفع بشر است باقى مى‏ماند. همين نحو خداوند مثال‏هايى مى‏زند.
تفسير:
[ در مثال بين حق و باطل و بما ينفع الناس و به زبد و كف دريا ]
خداوند در اين آيه شريفه دو نحوه مثال مى‏زند براى تميز حق و باطل: يك نحوه اينكه «أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً» خداوند ارسال رسل كرد، انزال كتب، جعل احكام از عالم بالا توسط وحى و ملائكه. مثل اينكه باران را از عالم بالا نازل[1]
مى‏فرمايد. «فَسالَتْ أَوْدِيَةٌ بِقَدَرِها»، در هر شهرستانى و قريه‏اى انبيا و مبلغين دين فرستاد به اندازه استعداد آن‏ها دعوت كنند و ارشاد و هدايت نمايند ، چنانچه در رودخانه‏ها و انهار به قدر احتياج اهل آن ، آب و سيل فرستاد.
«فَاحْتَمَلَ السَّيْلُ زَبَداً رابِياً»، همين نحوى كه روى آب كف‏هاى بسيار ظاهر مى‏شود كه بسا روى آب را مى‏پوشاند، همين نحو دعات باطله و مبلغين سوء از مشرك و كافر و ضالّ [ = گمراه ] روى حقايق و فرمايشات انبيا و دستورات الهى را مى‏پوشاند، لكن مثل كف روى آب هستند [و] به اندك زمانى زايل مى‏شوند همين چهار روز دنيا. نحوه ديگر مثال مى‏زند: «وَ مِمّا يُوقِدُونَ عَلَيْهِ فِى النّارِ»اين فلزات را كه از معادن اخراج مى‏كنند، ابتدا مخلوط به كثافات است آن را به توسط آتش آب مى‏كنند و دور مى‏اندازند و فلز خالص آن را به كار مى‏زنند؛ همين نحو حق و باطل مخلوط به يكديگر است. خداوند باطل را از حق جدا مى‏كند و دور مى‏اندازد و حق را خالص مى‏فرمايد.
«ابْتِغاءَ حِلْيَةٍ أَوْ مَتاعٍ» ، بعض اين معادن و جواهرات براى حُلِى و زيور و زينت به كار مى‏آيد و بعضى براى اسباب دست از آنچه بشر احتياج دارد مثل آهن مس، برنج، ورشو و نحو اين‏ها.
«زَبَدٌ مِثْلِهْ» اين كثافات مثل كف درياهاست از بين مى‏رود و خالصش به مصرف مى‏رسد.
«كَذلِكَ يَضْرِبُ اللّه‏ُ الْحَقَّ وَالْباطِلَ»، « باطل » نابود مى‏شود و « حق » بر جا و مستقر مى‏ماند. «فَأَمَّا الزَّبَدُ فَيَذْهَبُ جُفاءً» «جفاء» دور انداخته است يعنى از بين مى‏رود و اثرى از او باقى نمى‏ماند، چنانچه باطل چنين است كه مى‏فرمايد:
«قُلْ جاءَ الْحَقُّ وَزَهَقَ الْباطِلُ إِنَّ الْباطِلَ كانَ زَهُوقاً»[2] و «زهوقا» به معناى ناچيز شده .
«وَ أَمّا ما يَنْفَعُ النّاسَ» از جواهر و معادن «فَيَمْكُثُ فِى الْأَرْضِ» همين نحو كه حق براى دنيا و آخرت نافع است باقى و ثابت است.
«كَذلِكَ يَضْرِبُ اللّه‏ُ الْأَمْثالَ»، چنانچه گفتند: «من دأب المحصلين إعطاء الحكم بالمثال»[3].
------------------------------------------------------
[1] .  ر . ك : تفسير التبيان : ج6 ، ص239 و مجمع البيان : ج6 ، ص441 .
[2] .  و بفرما به اين كفار و مشركين: آمد حق و از بين رفت باطل. محققاً باطل از بين رفتنى است. سوره إسراء: آيه 81.
[3] .  از روش‏هاى عالمان بيان حكم با مثال است . ر . ك : تفسير الميزان : ج19 ، ص220 .

نوشتن دیدگاه