4   « خَلَقَ الاْءِنْسانَ مِنْ نُطْفَةٍ فَإِذا هُوَ خَصِيمٌ مُبِينٌ »
ترجمه :
4. خلق فرمود انسان را از نطفه پس گرديد او صاحب طرفيت آشكارا.
تفسير :
[ انسان، آيت بزرگ الهى ]
«خَلَقَ الاْءِنْسانَ»يكى از آيات بزرگ الهى خلقت انسانى است كه از اميرالمؤنين مروى است فرمود:
أ تزعم أنّك جرم صغير
و فيك انطوى العالم الأكبر[1]
كه گفتند، انسان عالم صغير است كه آنچه خداوند در عالم كبير خلق فرموده نمونه او را در انسان قرار داده، بلكه مظهر صفات ربوبى است هر چه كامل‏تر شود مظهريتش تام‏تر مى‏گردد تا برسد به جايى كه مظهر تام اتم جميع صفات ربوبى گردد، مثل خاندان محمّد و آل محمّد صلى‏الله‏عليه‏و‏آله، و لذا انسان را تعبير به أعجوبة الكون كردند و حكماى الهى اعضا و اجزاى خارجى و داخلى بدن انسان را تطبيق بر جميع عوامل جسمانى از عرش تا فرش و جميع كرات علوى و سفلى كردند و روح انسان را تطبيق بر عوالم روحانى از عقول و نفوس نفس اماره و لوامه و مطمئنه و روح نباتى و حيوانى و ملكى و روح ايمانى و اعجب از همه اين‏ها اينكه، كار انسان در تعالى و تنزّل به جايى مى‏رسد كه از ملك پرّان شود و از سگ پست‏تر گردد با اينكه بدو خلقت او يك آب متعفّن نجس بوده و آخر او يك مردار گنديده كه گفتند:
«أوّله نطفة قذرة و آخره جيفة نتنة و بينهما حامل العذرة»[2]. لذا مى‏فرمايد:
«خَلَقَ الاْءِنْسانَ مِنْ نُطْفَةٍ» پس از آن تحولاتى دارد: علقه، مضغه، كسوه لحم و عظم[3]، تا آنجا كه بفرمايد: «ثُمَّ أَنْشَأْناهُ خَلْقاً آخَرَ فَتَبارَكَ اللّه‏ُ أَحْسَنُ الْخالِقِينَ»[4].
«فَإِذا هُوَ خَصِيمٌ مُبِينٌ». اين جمله را دو نحوه تفسير كرده‏اند: يكى آنكه انسان در اين دنيا رو به ترقى و تعالى است علماً و عملاً و رو به رشد است عقلاً و بدناً، تا به حدى كه قدرت دارد دفع مزاحمات و منافيات از خود و بستگان خود كند و رد مخالفين دين خود نمايد علناً و آشكارا، به قواى علمى و بدنى و طرفدارى از حق و حقيقت كند و اين است معنى خصيم. ديگر آنكه، مراد اين باشد كه مكابره و مجادله و معارضه مى‏كند با حق و حقيقت و با انبيا و اوليا و علما و صلحا و مؤنين، و لكن تفسير اول اظهر است، چنانچه از تفسير على بن ابراهيم كه گفتند، بطون اخبار است كه تفسير كرده خصيم را: «متكلّماً بليغاً»[5].
بلكه مناسبت با آيات قبل و بعد دارد.
------------------------------------------------------
[1] .  تو گمان مى‏كنى كه موجود كوچكى هستى؟ حال آنكه درون تو جهان بسيار بزرگى پيچيده و جاى داده شده است. مجمع البحرين: ج1، ص122؛ رياض السالكين: ج7، ص219؛ جواهر المطالب فى مناقب الإمام على عليه‏السلام: ج2، ص136؛ اعيان الشيعة: ج1، ص552؛ تفسير الصافى: ج1، ص92.
[2] .  ابتداى او آبى آلوده و نجس و پايان او لاشه‏اى گنديده و بدبوست و خود در اين بين حامل
كثافات است. نهج البلاغة: ص736، حكمت 454؛ كافى: ج2، ص329 پاورقى2؛  و بحار الأنوار: ج7، ص294، ح28؛ در اين منابع به اين صورت آمده است: « اوله نطفه و آخره جيفه و لا يرزق نفسه و لايدفع حتفه » و ر.ك: تفسير رازى: ج31، ص59 و جامع السعادات: ج1، ص287. (با اختلاف در الفاظ).
[3] .  علقه: خون بسته؛ مضغه: پاره‏اى از گوشت؛ كسوه لحم و عظم: پوشانيدن گوشت بر
استخوان.
[4] .  پس از آن انشاء فرموديم انسان را خلق ديگرى، پس بسيار است بركات الهيه كه انسان بهترين مخلوقات قرار داد و خداوند بهترين خلق كنندگان است. سوره مؤنون: آيه 14.
[5] .  سخنورى ماهر و زبردست. تفسير قمى: ج1، ص384 و تفسير الصافى: ج3، ص127.

نوشتن دیدگاه