9   « وَ عَلَى اللّه‏ِ قَصْدُ السَّبِيلِ وَ مِنْها جائِرٌ وَ لَوْ شاءَ لَهَداكُمْ أَجْمَعِينَ »
ترجمه :
9. و بر خداوند به مقتضاى حكمت و عدلش لازم است بيان راهنمايى و از اين راه اعوجاج هست و اگر خداوند بخواهد هر آينه هدايت مى‏فرمايد شما را بالتمام.
تفسير :
[ در بيان هدف از خلقت بشر و تقسيم انسان‏ها به چهار دسته ]
«وَ عَلَى اللّه‏ِ قَصْدُ السَّبِيلِ» نظر به اينكه اصل خلقت بشر براى عبادت و تحصيل كمال و نيل بسعادت و فيوضات الهى است: «ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الاْءِنْسَ إِلاّلِيَعْبُدُونِ»[1].
و البته عبادت و نيل به سعادت و تحصيل كمال موقوف بر دانستن اين راه است لذا خداوند عقل را عنايت فرموده كه مميّز حسن و قبح و خير و شر و نفع و ضرر و سعادت و شقاوت باشد و انبيا و كتب و احكام و دستورات فرستاد و اين است مراد «قَصْدُ سبيل»، يعنى بيان و موعظه و ارشاد نمايد كه بندگان قصد آن راه كنند و نايل شوند.
«وَ مِنْها جائِرٌ»، يعنى بعضى راه‏هايى هست كه مانع از راه سعادت است كه تعبير به سبل شيطانى مى‏كنند بر خلاف صراط مستقيم.
«وَ لَوْ شاءَ لَهَداكُمْ أَجْمَعِينَ» به اينكه جلوگيرى كند از سبل شيطانى و مردم را خواهى نخواهى در صراط  مستقيم سير دهد، لكن اين بر خلاف حكمت است، زيرا بايد به اختيار سير كرد تا به سعادت نايل شد.
و اين، دو مقدمه لازم دارد: يكى دانستن راه و ديگرى سير در آن، كه تعبير به بال علم و بال عمل مى‏كنند؛ بدون بال يا به يك بال پرواز نمى‏توان كرد، لذا در خبر است كه افراد انسان چهار دسته هستند: عالم عامل، جاهل تارك، عالم تارك، جاهل عامل[2]. سه دسته اخير اهل نار و دسته اول اهل نجات [هستند ]و اسباب اين دو بال را خداوند در دسترس بندگان قرار داده تشريعاً و تكويناً و در
تحت اختيار آن‏ها گذارده.
اما علم در قلوب علماى دين و كليد آن سؤل است بايد رفت و پرسيد، و فهميد.
و اما عمل قواى انسانى كه بتواند انجام تكليف كند، خلاصه مطلب دو قسم هدايت داريم: ارائه طريق نسبت به جميع افراد على السواء است، و ايصال به مطلوب خاصه كسانى كه سير در اين طريق كنند و هدايت در اين آيه، ثانى است.
-------------------------------------------------
[1] .  و من خلق نكردم جن وانس را مگر براى اينكه مرا عبادت كنند. سوره ذاريات: آيه 56.
[2] .  الخصال: باب الاثنين ص51، ح63 و جامع احاديث الشيعة: ج14، باب 47، ص56، ح11. در اين دو منبع « عالم عامل و جاهل عامل» آمده است.

نوشتن دیدگاه