در صحيح بخارى و مسلم و منابع ديگر نقل شده كه زهرا عليهاالسلام فدك را مطالبه نمود، البته بى هيچ شك و شبهه اى او چيزى را مطالبه كرد كه حقيقتا و شرعا ملك وى بود.
فاطمه عليهاالسلام علاوه بر فدك حقوق ديگرى را مطالبه نمود كه ما آنها را بيان خواهيم كرد... اما در ميان اين مطالبات، فدك را آشكار ساخت. بدين جهت كه مالكيت فدك در زمان حيات پيامبر صلى اللَّه عليه و آله و پيش از وفات وى به فاطمه منتقل شده بود و ارتباطى با قضيه ى ميراث نداشت كه ادعا كردند پيامبر از آن خارج است.
ياقوت حموى درباره ى فدك نوشته است كه آن قريه اى در حجاز است كه ميان آن و مدينه مسافتى به اندازه ى دو روز و به قولى سه روز است. در آن چشمه اى جوشان و نخلستان فراوان است.(1) و داستان آن بدين صورت است كه رسول صلى اللَّه عليه و آله هنگامى كه از خيبر بازمى گشت براى مردم فدك پيغام فرستاد و آنان را به اسلام دعوت كرد ولى آنان نپذيرفتند. اما پس از آنكه پيامبر از كار خيبر فارغ شد، خداوند در دل آنان هراسى افكند، لذا براى رسول خدا پيغام فرستادند تا با وى در مورد تصرف آن مصالحه كنند و آن حضرت نيز از آنان پذيرفت. (2) در فتوح البلدان نيز آمده است كه: بنابراين نصف فدك خالص براى رسول خدا بود، زيرا مسلمانان براى فتح آن لشگركشى نكرده بودند.
چنانكه در كتاب شواهد التنزيل حسكانى و ميزان الاعتدال ذهبى و مجمع الزوائد هيثمى و الدر المنثور سيوطى و همچنين «لفظ اول» از ابوسعيد خدرى روايت شده هنگامى كه آيه ى (و آت ذا القربى حقه) يعنى: «حق خويشاوند را برسان». نازل گرديد، بدين مناسبت پيامبر صلى اللَّه عليه و آله فاطمه را فراخواند و فدك را به او بخشيد (3) اما فاطمه زهرا در طلب حقوق خويش گام به گام و تدريجا اقدام كرد تا بدين وسيله مسائل براى آنانى كه چشم بصيرت دارند روشن گردد. البته برخى از احاديث بطور خلاصه و بدون تفصيل آمده كه خواننده اين احاديث دچار ابهام و سردرگمى مى گردد و گمان مى كند كه فدك ميراث بوده است. لذا براى هر چه بهتر روشن گرديدن مسئله از شما خوانندگان محترم اجازه مى خواهم تا درباره ى آن قدرى به تفصيل بپردازم.
براى توضيح و تفصيل در اين مورد، مى توان، حق فاطمه عليهاالسلام را تحت سه عنوان بيان كرده و تصور نمود:
اول: بخشش رسول اللَّه به فاطمه و اثبات مالكيت او
دوم: ميراث پيامبر
سوم: سهم ذوى القربى
كه در مطلب بعد به شرح هر يك مى پردازيم.
----------------------------------------------
1. سيره ابن هشام 3/ 368، مغازى واقدى ص 706- 707 و شرح نهج (ابن ابى الحديد) ج 16 ص 210.
2. تفسير آيه 26 از سوره بنى اسرائيل در شواهد التنزيل ج 1 ص 338- 341 و الدر المنثور ج 5 ص 273- 274 و ميزان الاعتدال ج 3 ص 130 و مجمع الزوائذ ج 7 ص 49 و تفسير ابن كثير ج 3 ص 39 و ينابيع الموده ج 1 ص 138 و ص 359 حديث 18.
3. فتوح البلدان ص 44.
-------------------------------------
نویسنده: عبدالمنعم حسن سودانى
مترجم: سيد حسين محفوظى موسوى

نوشتن دیدگاه