هنگامي كه مأمون در سال 200 هـ . ق. حضرت رضا(عليه السلام) را از مدينه به خراسان دعوت اجباري كرد، و آن حضرت ناگريز به قبول دعوت گرديد، مأمون گروهي را همراه رجاء بن ابي الضحاك مأمور كرد، كه حضرت رضا(عليه السلام) را از راه بصره، اهواز، فارس به خراسان بياورند، نه از بلاد جبل(كرمانشاه، همدان و...) تا مبادا در اين مسير كه شيعيان بسياري وجود داشتند، به امام بپيوندند و مأمون براي حضرت رضا(عليه السلام) نوشت، كه از راه جبل نيا(1)، بنابر اين قول، امام رضا(عليه السلام) به قم نيامده است.
ولي مداركي اصيل، در دست است كه حضرت رضا(عليه السلام) در مسير خود به قم آمده است.
امام رضا(عليه السلام) از راه كوفه به بغداد رفت، از آنجا(از طريق بلاد جبل) به سوي قم حركت كرد، مردم قم با استقبال شكوهمندي آن حضرت را وارد قم كردند، و در مورد دعوت آن حضرت به خانه خود، با هم كشمكش داشتند، امام فرمود:"هر جا كه شتر من توقف كرد، همانجا مي روم". شتر در كنار خانه مرد صالحي توقف كرد كه او شب در عالم خواب ديده بود كه حضرت رضا(عليه السلام) مهمان او است، امام مهمان او شد، هم ا كنون آن خانه، به صورت مدرسه علميه رضويه، در خيابان آذر قم معروف است.(2)
اينكه بعضي ها با تمسك به روايت شيخ صدوق(عليه السلام) در عيون اخبار الرضا، آمدن حضرت رضا(عليه السلام) به قم را بعيد شمرده اند،
اولاً: بايد به آنها گفت:
آنچه در عيون اخبار الرضا و اصول كافي آمده اين است كه مأمون چنين دستوري داده ولي آيا امام دستور مأمون را عمل كرده، مبهم است.
ثانياً: مطابق تحقيق دانشمند محقق آقاي علي اصغر فقيهي در كتاب"تاريخ مذهبي قم" پس از ذكر چهار دليل و قرائن ديگر، نتيجه مي گيرد كه حضرت رضا(عليه السلام) به قم آمده است، و در آخر مي گويد:"بنابراين و با توجه به دلائلي كه قبلاً ذكر شد، تشريف فرمايي علي بن موسي الرضا(عليه السلام) به قم تقريباً مسلم مي شود"(3).
يكي از دلايلي كه نامبرده ذكر نموده، اين است كه:"روايتي از ابن الفقيه نقل شده كه در ضمن آن از آبي در قم توصيف شده كه حضرت رضا(عليه السلام) در آن غسل كرده و وضو ساخته است(4)..."
دليل ديگر اينكه: مطابق نقل كتاب"تاريخ قديم قم" حضرت رضا(عليه السلام) از آب مذكور نوشيد، و در آن غسل كرد.(5)
نكته ديگر اينكه: امروز در قم محله اي بنام"شاه خراسان" در اواسط خيابان آذر است، كه قبلاً كوچه اي بود، كه هنگام احداث خيابان آذر، جزو خيابان شد، و مدرسه رضويه در همين محل قرار دارد، اين نام نشانگر آن است كه موضع ورود حضرت رضا(عليه السلام) در همين محل بوده است.(6)
به هر حال توجه حضرت رضا(عليه السلام) به قم، و ورود اين او به اين شهر نيز بيانگر عظمت اين سرزمين از جهات گوناگون است.
---------------------------------------------------
(1) ـ اصول كافي، ج 1، ص 488 و 489، عيون اخبار الرضا، ج 2، ص 149.
(2) ـ فرحه الغري، ص 105، سفينه البحار، ج 2، ص 447، قابل ذكر است كه علامه حلي(متوفي 726) در رساله"الدلائل البرهانيه" همين مطلب را بدون انتقاد، نقل كرده است(الغارات، چاپ انتشارات انجمن ملي،‌جلد 2، ص 857 و 858.)
(3) ـ تاريخ مذهبي قم، ص 77 و 78.
(4) ـ اين روايت در كتاب مختصر البلدان، ص 264 آمده است.
(5) ـ تاريخ قديم قم، ص 91، مطابق نقل تاريخ مذهبي قم، ص 75.
(6) ـ تاريخ مذهبي قم، ص 74.
------------------------------------
محمد محمدي اشتهاردي

نوشتن دیدگاه