10. ( يِا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا هَلْ أَدُلُّكُمْ عَلى تِجِارَةٍ تُنْجِيكُمْ مِنْ عَذابٍ أَلِيمٍ؛.
اى افراد با ايمان، آيا به تجارتى كه شما را از عذاب دردناك نجات مى دهد، راهنمايى كنم).
11. (تُِؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَرَسُولِهِ وَتُجِاهِدُونَ فِى سَبِيلِ اللّهِ بِأَمْوالِكُمْ وَ أَنْفُسِكُمْ ذلِكُمْ خَيْر لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ؛.
(اين تجارت عبارت است از اين كه) به خدا و پيامبر او ايمان بياوريد، و در راه خدا با مال ها وجان هاى خود جهاد نماييد اين (چنين تجارت) براى شما (از ثروت جهان) بهتر (و سودمندتر) است اگر متوجه باشيد).
12. (يَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَيُدْخِلْكُمْ جَنّاتٍ تَجْرِى مِنْ تَحْتِهَا الأَنْهارُ وَمَسِاكِنَ طَيِّبَةً فى جَنّاتِ عَدْنٍ ذلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ؛.
(در اين صورت) گناهان شما رامى آمرزد و به بهشتى كه آب از زير (درختان) آن جارى مى شود وخانه هاى پاكيزه اى كه در بهشت جاويد است، وارد مى سازد، اين است كاميابى بزرگ).
13. (وَ أُخْرى تُحِبُّونَهِا نَصْر مِنَ اللّهِ وَفَتْح قَريب وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ؛.
و (نيز شما را به تجارت) ديگرى (راهنمايى مى نمايم) كه آن را دوست مى داريد و (آن) نصرتى است ازجانب خدا و فتحى نزديك (فتح مكه) است. (اى پيامبر،) افراد با ايمان را به آن بشارت ده).
هر فردى از افراد بشر، با سرمايه هاى گوناگون و مختلفى آفريده شده است كه مى تواند با آنها، در اين جهان تجارت بنمايد: گروهى سرمايه جوانى و تندرستى، سرمايه عقل و خرد را در مسير تحصيل مقام و منصب، مال و ثروت قرار مى دهند وتمام سرمايه هاى مادى و معنوى خدا دادى خود را در اين راه مصرف مى نمايند و هدفى جز اين كالاهاى زودگذر و فنا پذير ندارند. يك چنين بازرگانى از نظر منطق قرآن جز خسارت چيزى نيست؛ زيرا اين شخص در برابر از دست دادن سرمايه هاى طبيعى و خدادادى، كالايى را خريده است كه ثبات و دوام ندارد و پس از مرگ و انتقال به سراى ديگر، از آن بهره اى نخواهد برد.
قرآن در سوره (عصر) به خسارت و ورشكستگى انسان در تجارت با داشتن مواهب و سرمايه هاى بزرگ الهى، اشاره كرده و مى فرمايد: (إِنَّ الإِنْسانَ لَفِى خُسْرٍ؛ بشر درزيان و خسارت است) و ملاك زيان كارى انسان همين است كه از استعدادهاى سرشار ومواهب الهى، بهره اى جز لذت چند روزه نمى برد و به فكر توشه بر گرفتن براى زندگى در جهان ديگر نيست، وگاهى او را به اين عنوان معرفى مى كند:
(... هَلْ نُنَبِّئُكُمْ بِالأَخْسَرِينَ أَعْمالاً ُ الَّذِينَ ضَلَّ سَعْيُهُمْ فِى الْحَيِوةِ الدُّ نْيا وَهُمْ يَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ يُحْسِنُونَ صُنْعاً؛(1)
آيا شما را به زيان كارترين افراد از نظر كار و كوشش آگاه سازم آنان كسانى هستند كه (نتيجه) كار و كوشش آنها در اين جهان بى نتيجه و تلف شده است و آنان تصور مى كنند كه كار نيك و پرسودى انجام مى دهند).
قرآن حقيقت عمل و بازده كار و كوشش آنان را با لطيف ترين تعبير (ضلّ سَعْيُهُم) مجسم نموده و مى رساند كه اين افراد بر اثر گم كردن راه، نتيجه اى از كار و كوشش خود نمى برند در صورتى كه اين افراد مى توانستند با بهره گيرى ازمواهب الهى علاوه برتأمين زندگى و ارضاى خواست هاى درونى، موجبات خوشنودى خدا را فراهم سازند و به لذايذ دنيا از نظر هدف و مقصد ننگرند، بلكه آن را وسيله بدانند.
از آن جا كه قرآن از ديد وحى، رشته زندگى را براى پس ازمرگ باقى و جاويد مى داند صرف اين سرمايه ها را فقط در راه تأمين زندگى مادى جز گم كردن راه سعادت و كسب خسارت چيز ديگرى نمى داند.
ولى آن انسان مادى كه صفحه هستى را محدود به ماده و پديده هاى مادى مى داند و رشته زندگى را در لحظه مرگ پايان پذير تلقى مى كند چنين تجارت را موفقيت وكاميابىِ محض نمى پندارد. بنابراين، داورى در اين باره كه صرف مواهب در تأمين جهات مادى و ناديده گرفتن امور معنوى، خسارت است يا تجارت، بستگى به اين دارد كه چه نوع جهان بينى داشته باشيم و به گزارش پيامبران به چه ديدى بنگريم. به طور مسلم با ديد وحى يك چنين دنيادارى جز زيان چيزى نيست و با ديد مادى تجارتى است سرشار از بهره.
قرآن در آيات مزبور كسانى را كه به خدا و رسول وى ايمان مى آورند و در راه خدا جان ومال خود را بذل مى نمايند به امور زير نويد مى دهد:
1. (يغفر لكم؛ گناهان شما را مى آمرزد). اين جمله مى رساند كه جان بازى در راه خدا موجب آمرزش گناهان است.
2. (يدخلكم جنات؛ شما را وارد بهشت مى كند). ولى از آن جا كه يك چنين مزاياى معنوى براى تحريك گروهى كه پيوسته به دنبال منافع دنيوى مى دوند كافى نبود، در آيه 13 نويد مى دهد كه به همين نزديكى در پرتو كمك هاى غيبى منطقه اى را فتح نموده و از اين رهگذر به يك سلسله منافع مادى كه آن را بيش از كسب رضاى الهى دوست مى دارند، نايل مى آيند.
درآيه 13 به طورتلويح مى رساند كه هدف اساسى از جهاد همان مزاياى معنوى است و اما غنايم جنگى كه مورد علاقه آنان مى باشد فقط براى تحريك و تهييج گروهى از مجاهدان است:
از آن جا كه در تفسير آيه (إِنَّ اللّهَ يُحِبُّ الَّذِينَ...) (آيه چهارم) از اين سوره درباره اهميت جهاد به طور مشروح بحث كرديم رشته سخن را در اين جا كوتاه مى كنيم.
-----------------------------------------
1-كهف (18) آيه 103 و 104.
--------------------------------
آية الله جعفر سبحاني

نوشتن دیدگاه