پيامبر اسلام (ص) در سال دهم هجرى براى انجام حج و تعليم مراسم آن رهسپار مكه گرديد.افراد زيادى به شوق همسفرى با حضرت به حج آمده بودند كه تا 000/120 نفر تخمين زده اند. (1) پس از انجام حج به هنگام بازگشت پيامبر (ص) دستور توقف داد و اين زمانى بود كه حرارت آفتاب بسيار سوزنده و زمين تفتيده بود. رسول گرامى پس از اقامه نماز ظهر بر منبرى كه از جهاز شتران درست شده بود قرار گرفت و بعد از حمد و سپاس الهى فرمود: «هان اى مردم! نزديك است كه من از ميان شما بروم، مسئولم و شما نيز مسئول هستيد... من در ميان شما دو چيز گرانبها به يادگار مى گذارم، چگونه با آنها معامله خواهيد كرد؟ يكى كتاب خدا كه ثقل اكبر است (و مانند ريسمانى است) كه يك طرف آن به دست خدا و طرف ديگرش به دست شماست، ديگرى ثقل اصغر است كه همان عترت و اهل بيت من است. خدايم به من خبر داده كه دو يادگار من تا روز رستاخيز از هم جدا نمى شوند». در اين موقع پيامبر (ص) دست على (ع) را گرفت و بالا برد بطورى كه همه مردم او را در كنار پيامبر (ص) ديدند و شناختند و آنگاه فرمود: «هان اى مردم! فردى كه از خود مؤ منان بر آنها سزاوارتر و اولى است كيست؟» ياران جواب دادند: «خداوند و پيامبر او بهتر مى دانند.» پيامبر (ص) ادامه داد: «خداوند مولاى من و من مولاى مؤ منان هستم و بر آنها از خودشان اولى و سزاوارترم. اى مردم! هر كس من مولا و رهبر او هستم على هم مولا و رهبر اوست.» پيامبر (ص) اين جمله را چند بار تكرار كرد و آنگاه دوست داران على (ع) را دعا، و دشمنان او را نفرين كرد و فرمود: «پروردگار! على را محور حق قرار ده.» سپس افزود: «لازم است حاضران به غايبان خبر دهند و ديگران را از اين امر مطلع سازند.» در اين موقع حساس ابن ثابت شاعر رسول خدا (ص) برخاست و اين واقعه تاريخى را به زبان شعر بيان كرد كه ترجمه دو بيت آن از قرار زير است: «پيامبر (ص) به على (ع) فرمود: برخيز كه من تو را به پيشوائى مردم و راهنمائى آنان پس از خود برگزيدم. هر كس من مولاى او هستم، على نيز مولاى اوست. پس پيروان راستين و دوستداران واقعى او باشيد.» (2)
سپس پيامبر (ص) به مهاجرين و انصار دستور داد كه نزد على (ع) حضور يافته و به او در مورد چنين فضيلتى تبريك گويند. بنابر گفته «زيد ابن ارقم» كه يكى از حاضران در جلسه بوده است، نخستين كسانى كه از مهاجرين و انصار به على (ع) تبريك گفته و به او دست دادند ابوبكر و عمر و عثمان و طلحه و زبير بودند.
اهميت اين حادثه چنان بود كه 110 تن از صحابه پيامبر و 84 نفر از تابعين آن را نقل كرده اند. (3) و علماى صاحب انديشه بسيارى از اهل سنت و شيعه كتابهاى مستقلى در اين باب تاءليف نموده اند كه حتى يكى از آن كتب 29 مجلد مى باشد. (4)
علاوه بر تمام سفارشهاى پيامبر براى جانشينى حضرت امير (ع) پيامبر (ص) هنگام رحلت خود تقاضا مى كند براى او قلم و كاغذى بياورند تا وصيت نامه اى بنويسد كه امت پس از او دچار مشكل و گمراهى نشوند.
بسيار روشن است كه وصيت پيامبر (ص) در حين وفات خود به چه امرى مى تواند باشد. مسئله رهبرى بعد از پيامبر (ص) مهمترين امرى بود كه در آن روزها ذهن همه مسلمين را به خود مشغول داشت، آنگاه چگونه ممكن است كه شخص پيامبر (ص) از آن غافل باشد؟ اما گروهى كه مى دانستند رسول گرامى مى خواهد در وصيت نامه خود به رهبرى على (ع) تصريح نمايد و با وجود اين توصيه، ديگر جائى براى آنها باقى نخواهد ماند، مانع از نوشتن اين وصيتنامه شدند و شعار «كتاب خدا؛ قرآن براى ما كافى است، احتياجى به وصيت پيامبر نيست» سر دادند و بر اين قناعت ننمودند و جسارت را به آنجا رساندند كه رسول خدا را فردى هذيان گو معرفى نمودند. (5)
آرى رسول خدا (ص) مى خواست على (ع) را به عنوان رهبر جامعه اسلامى مشخص نمايد تا جلوى اختلاف را گرفته و مردم را در مشكلات سياسى، علمى، اجتماعى، و ديگر مسائل بى سرپرست نگذارد. و اين حقيقتى است كه عمر در زمان خلافتش به ابن عباس گفت: «پيامبر در ايام بيمارى خود مى خواست على را خليفه گرداند؛ ولى من از آن جلوگيرى كردم.» (6)
رسول گرامى (ص) در مناسبتهاى ديگر رهبرى امام على (ع) را گوشزد مى نمود و بارها به مردم گفت: «على (ع) اميرالمؤ منين و سيد و آقاى مسلمين است.» (7) «على (ع) رهبر هر مؤ من پس از من است.» (8) و گاهى او را «سيد المومنين و امام المتقين» مى ناميد. (9) و نيز او را «امير البرره؛ يعنى رهبر نيكوكاران» مى خواند. (10)
پيامبر به عايشه فرمود: «على (ع) سيد و سرور عرب است.» و آنگاه كه انصار جمع شدند اضافه نمود: «اگر به على تمسك جوييد هرگز گمراه نمى شويد. او را به احترام من عزيز شماريد كه جبرئيل از ناحيه خدا اين دستور را به من داده است.» (11)
------------------------------------
1-سبحانى، جعفر، فروغ ولايت، ص 140.
2-لكنهوى، مير حامد حسين، عبقات الانوار، ج 9، ص 304 -280؛ امينى، عبدالحسين، الغدير، ج 2، ص 34.
فقال له قم يا على فاننى رضيتك من بعدى اماما و هاديا فمن كنت مولاه فهذا وليه فكونوا له اتباع صدق موليا
3-علامه امينى، الغدير، ج 1، ص 72 -14.
4-الغدير ص 158 - 152. براى مطالعه بيشتر در مورد متن حديث غدير و دلالت آن بر رهبرى و امامت على (ع) به الغدير، ج 1، مراجعه شود.
5-ابن سعد، محمد، الطبقات الكبرى، ج 2، ص 244 - 242؛ بخارى محمد ابن اسماعيل، الجامع الصحيح، ج 1، ص 57، حديث 1144؛ طبرى، محمد ابن جرير، تاريخ طبرى، ج 3، ص 193 - 192؛ ابن اثير، على، الكامل، ج 2، ص 7. اين بحث بطور مفصل ترى در متن كتاب خواهد آمد.
6-ابن ابى الحديد، شرح نهج البلاغه، ج 12، ص 79 -78.
7-ابو نعيم اصفهانى، احمد، حلية الاولياء، ج 1، ص 63؛ امينى، عبدالحسين، الغدير، ج 8، ص ‍ 87.
8-((هو ولى مؤ من بعدى)). قندوزى حنفى، سليمان، ينابيع الموده، ص 53 - 52؛ جوينى خراسانى، ابراهيم، فرائد المسطين، ص 56؛ مناوى، عبدالرؤ ف، كنوز الحقايق، ص 201 و 203.
9-جوينى خراسانى، ابراهيم، فرائد السمطين، ص 141.
10-فرائد السمطين، ص 157.
11-فرائد السمطين، ص 197؛ ابو نعميم اصفهانى، احمد، حلية الاولياء، ج 1، ص 63؛ علامه امينى، عبدالحسين در الغدير، ج 7، ص 176 رواياتى كه نص بر نصب امام على (ع) از ناحيه پيامبر (ص) به عنوان خليفه بعد از خود، مى باشد آورده است.
------------------------------
على محمد ميرجليلى

نوشتن دیدگاه