اقوال در تعداد شهداى بنى هاشم در روز عاشورا
ابوالفرج اصفهانى در مقاتل الطالبيين شهداى بنى هاشم را كه در روز عاشورا به شهادت رسيده اند با حسين بن على و مسلم بن عقيل كه در كوفه به هشادت رسيد 22 نفر مى داند و در زيارت ناحيه مقدسه كه در جلد دهم بحار الانوار از اقبال سيد بن طاووس نقل شده است 17 تن نام برده مى شود. نيز به روايت ابن عباس، اميرالمومنين عليه السلام در نينوا آن گاه كه به صفين تشريف مى برد فرمود: و هزه ارض كرب و بلا يدفن فيها الحسين عليه السلام و سبعه عشر رجلا من ولدى و ولد فاطمه
ظاهرا مراد از فاطمه مادر اميرالمومنين عليه السلام يعنى فاطمه بنت اسد بن هاشم باشد نه فاطمه زهرا عليه السلام و شاهد آن روايتى است كه حضرت باقر عليه السلام مى فرمود:
قتلوا سبعه عشر انسانا كلهم ارتكضوا فى بطن فاطمه بنت اسد ام على عليه السلام
در روايت ريان بن شبيب حضرت رضا عليه السلام فرموده:
و قتل معه من اهل بيته ثمانيه عشر رجلا مالهم فى الارض شبهون (1)
به روايت عبدالله بن ربيعه حميرى، زحر بن قيس به يزيد بن معاويه گفت: بشارت باد تو را كه حسين بن على با 18 نفر مرد از اهل بيت و 60 نفر از شيعيان خود بر ما وارد شد. (2)
چنان كه در صفحات قبل هم متذكر شديم عمر سعد روز قتل را در كربلا بود تا روز ديگر پيران و معتمدان را بر امام زين العابدين و دختران اميرالمومنين عليه السلام و ديگر زنان موكل گردانيد و جمله بيست زن بودند. امام زين العابدين آن روز 22 ساله بود و امام محمد باقر چهار ساله بود و هر دو در كربلا بودند خداوند ايشان را محفوظ داشت از براى آن كه امامت ظاهر نشده بود، چون امامت ظاهر شود حفظ او بر خلق واجب بود.
چون عمر سعد از كربلا رفت قومى از بنى اسد كوچ كرده مى رفتند، چون به كربلا رسيدند و آن حالت را ديدند امام حسين عليه السلام را تنها دفن كردند و على بن الحسين را در پايين پاى او نهادند و عباس را بر كناره فرات آن جا كه شهيد كرده بودند دفن كردند و قبرى كندند و جمله شهدا را در آن قبر نهادند و حر بن يزيد را اقرباى او در جايى كه شهيد كرده بودند دفن كردند و قبرهاى شهدا معين نيست كه هر يك كدام است الا آن كه بى شك حائر محيط است، همگى از ظرف پايين پاى حسين عليه السلام مگر آن كه على بن الحسين الاصغر نزديكتر است به پايين پاى حسين عليه السلام. بنواسد بر قبايل عرب فخر آورند كه ما نماز بر حسين خوانديم و دفن كرديم امام و اصحاب او را.
روز دوم از قتل امام، سر مقدس امام و شهدا به كوفه رسيد. عبيدالله زياد در قصر الاماره بنشست و سر امام حسين عليه السلام پيش او نهادند. لعين چون چشم به سر امام انداخت از خر مى بخنديد. (3) قضيبى بر دست داشت، بر لب و دندان امام مى زد زيد بن ارقم حاضر بود. او از بزرگان صحابه رسول الله بود. گفت: چوب از لبان حسين بردار. به خدا سوگند كه معبودى غير او نيست ديدم اين دو لب را رسول خداى بى شمار مى مكيد.
زيد گريه زياد كرد. ابن زياد ولدالزنا گفت: خدا چشم تو را بگرياند، آيا گريه مى كنى براى فتح خداى، به خدا كه اگر پيرمرد نبودى هر آينه گردنت را مى زدم!
زيد برخاست و به منزل خود رفت. (4)
اسامى شهداى كربلا
شهيدان كربلا آموزگاران بشريتند و نام جاويدانشان بر تارك روزگار مى درخشد، به جاست ما نيز نام هاى مقدس آنان را زينت بخش اين نوشتار كنيم. اين نام ها را به ترتيب حروف الفبا و در دو بخش بنى هاشم و غير بنى هاشم مى آوريم.
الف - شهداى كربلا از بنى هاشم
فرزندان اميرالمومنين على بن ابيطالب عليه السلام
1 - ابوبكر بن على (شهادت او در كربلا قطعى نيست)
2 - جعفر بن على
3 - عباس بن على (ابوالفضل)
4 - عبدالله بن على
5 - عبدالله بن العباس بن على
6 - عبدالله الاصغر
7 - عثمان بن على
8 - عمر بن على
9- محمد الاصغر بن على
10 - محمد بن العباس بن على
فرزندان امام حسن مجتبى عليه السلام
11 - ابوبكر بن الحسن
12 - بشر بن الحسن
13 - عبدالله بن الحسن
14 - القاسم بن الحسن
فرزندان سيدالشهدا امام حسين عليه السلام
15 - ابراهيم بن الحسين (اين نام را ابن شهر آشوب در كتاب المناقب آورده است)
16 - عبدالله الرضيع (شيرخوار)
17 - على بن الحسين الاكبر عليه السلام
فرزندان عبدالله بن جعفر و زينب سلام الله عليها
18 - عبيدالله بن عبدالله بن جعفر
19 - عون بن عبدالله بن جعفر
20 - محمد بن عبدالله بن جعفر
فرزندان عقيل
21 - جعفر بن عقيل
22 - عبدالرحمن بن عقيل
23 - عبدالله الاكبر بن عقيل
24 - عبدالله بن مسلم بن عقيل
25 - عون بن مسلم بن عقيل
26 - محمد بن مسلم بن عقيل
27 - مسلم بن عقيل
28 - جعفر بن محمد بن عقيل (اين نام را ابن شهر آشوب آورده است)
29 - احمد بن محمد الهاشمى (كه چهره شناخته شده اى نيست و تنها ابن شهر آشوب از او ياد كرده است)
ب - شهداى كربلا از غير بنى هاشم
1 - ابراهيم بن الحضين الاسدى
2 - ابو الحتوف بن الحارث الانصارى
3 - ابوعامر النهشلى
4 - اسلم التركى (خدمتگزار امام عليه السلام)
5 - ادهم بن اميه العبدى
6 - اميه بن سعد الطائى
7 - انس بن الحارث الكاهلى
8 - انيس بن معقل الاصبحى
9- برير بن خضير الهمدانى
10 - بشر بن عبداله الحضرمى
11 - بكر بن حى التيمى
12 - جابر بن الحجاج التيمى
13 - جبله بن على الشيبانى
14 - جناده بن الحارث الهمدانى
15 - جناده بن كعب الانصارى
16 - جندب بن حجير الخولانى
17 - جون (خدمتگزار ابوذر غفارى)
18 - جوين بن مالك التميمى
19 - الحارث ابن امر القيس الكندى
20 - الحارث بن النبهان
21 - الحباب بن الحارث
22 - الحباب بن عام الشعبى
23 - حبشى بن القيس النهمى
24 - حبيب بن مظاهر (يا مظهر) الاسدى
25 - الحجاج بن بدر السعدى
26 - الحجاج بن مسروق الجعفى.
27 - حر بن زيد الرياحى
28 - حلاس بن عمرو الراسبى
29 - حنظله بن اسعد الشبامى
30 - حنظله بن عمرو الشيبانى
31 - رافع، مولى مسلم الازدى
32 - زاهر بن عمرو الكندى (مولى عمرو بن الحمق)
33 - زهير بن بشر الخثعمى
34 - زهير بن سليم الازدى
35 - زهير بن القين البجلى
36 - زياد بن عريب الصائدى
37 - سالم، مولى بنى المدينه الكلبى
38 - سالم، مولى عامر العبدى
39 - سعد بن الحارث الانصارى
40 - سعد، مولى على بن ابى طالب عليه السلام
41 - سعد، مولى عمرو بن خالد الصيداوى
42 - سعيد بن عبدالله الحنفى
43 - سلمان، مولى الحسين عليه السلام
44 - سليمان، مولى الحسين عليه السلام
45 - سوار بن منعم النهمى
46 - سويد بن عمرو بن ابى المطاع
47 - سيف بن الحارث بن سريع الجابرى
48 - سيف بن مالك العبدى
49 - شبيب، مولى حارث الجابرى
50 - شوذب، مولى بنى شاكر.
51 - ضرغامه بن مالك
52 - عائد بن مجمع العائذى
53 - عابس بن ابى شبيب الشاكرى
54 - عابر بن حساس بن شريح
55 - عامر بن مسلم العبدى
56 - عباد بن المهاجر الجهنى
57 - عبدالاعلى بن يزيد الكلبى
58 - عبدالرحمن الارحبى
59 - عبدالرحمن بن عبد ربه الانصارى
60 - عبدالرحمن بن عروه الغفارى
61 - عبدالرحمن بن مسعود التيمى
62 - عبدالله بن ابى بكر (اين نام راجاحظ در كتاب الحيوان آورده است)
63 - عبدالله بن بشر الخثعمى
64 - عبدالله بن عروه الغفارى
65 -عبدالله بن عمير بن حباب الكلبى
66 - عبدالله بن يزيد الكلبى
67 - عبيدالله بن يزيد الكلبى
68 - عقبه بن سمعان
69 - عقبه بن الصلت الجهنى
70 - عماره بن صلخب الازدى
71 - عمران بن كعب بن حارثه الاشجعى
72 - عمار بن حسان الطائى
73 - عمار بن سلامه الدالانى
74 - عمرو بن عبدالله الجندعى
75 - عمرو بن خالد الازدى
76 - عمرو بن خالد الصيداوى
77 - عمرو بن قرظه الانصارى
78 - عمرو بن مطاع الجعفى
79 - عمرو بن جناده الانصارى
80 - عمرو بن ضبيعه الضبعى
81 - عمرو بن كعب، ابو ثمامه الصائدى
82 - قارب، مولى الحسين عليه السلام
83 - القاسط بن حبيب الازدى
84 - القاسم بن حبيب الازدى
85 - كردوس التغلبى
86 - كنانه بن عتيق التغلبى
87 - مالك بن الدودان
88- مالك بن عبدالله بن سريع الجابرى
89 - مجمع الجهنى
90 - مجمع بن عبيدالله العائذى
91 - محمد بن بشير الحضرمى
92 - مسعود بن الحجاج التيمى
93 - مسلم بن عوسجه الاسدى
94 - مسلم بن الكثير الازدى
95 - مقسط بن زهير التغلبى (احتمالا مقسط بن عبدالله بن زهير)
96 - منجح، مولى الحسين عليه السلام
97 - الموقع بن ثمامه الاسدى
98 - نافع بن الهلال البجلى
99 - نصر، مولى على عليه السلام
100 - نعمان بن عمرو الراسبى
101 - نعيم بن عجلان الانصارى
102 - واضح الرومى، مولى الحارث السلمانى
103 - وهب بن حباب الكلبى
104 - يزيد بن ثبيط العبدى
105 - يزيد بن زياد بن مهاصر الكندى
106 - يزيد بن مغفل الجعفى.
حال اگر شهداى بنى هاشم را نيز به اين عدد بيفزايم، شماره شهداى كربلا به 136 نفر خواهد رسيد، و اگر قيس بن مسهر صيداوى، عبدالله بن يقطر و هانى بن عروه را نيز جزو شهداى كربلا به شمار آوريم، رقم رزمندگان ارودى حسينى به 139 نفر خواهد رسيد درود خدا بر سرور شهيدان و ياران با وفايش. (5)
شهداى از صحابه پيامبر صلى الله عليه و آله
صحابه پيامبر صلى الله عليه و آله كه در واقعه كربلا به شهادت رسيدند پنج نفر بودند:
1 - انس بن الحرث كاهلى كه همه مورخين شهادت او را در كربلا ذكر كرده اند.
2 - حبيب بن مظاهر اسدى، ابن حجر ذكر كره است
3 - مسلم بن عوسجه اسدى، محمد بن سعد در طبقات ذكر كرده است.
4 - هانى بن عروه مرادى كه دركوفه با مسلم بن عقيل شهيد شد و بيش از هشتاد سال داشت
5 - عبدالله بن يقطر حميرى كه سن او با سن امام حسين عليه السلام برابر بود، او نيز قبل از امام عليه السلام در كوفه شهيد شد. (6)
مادران شهدا كه در كربلا بودند
سماوى نقل كرده است كه در كربلا نه نفر شهيد شدند كه مادران آنان نيز در كربلا حضور داشتند:
1 - عبدالله بن الحسين عليه السلام كه مادرش رباب است
2 - عون بن عبدالله بن جعفر، مادرش زينب كبرى است
3 - قاسم بن الحسن عليه السلام، مادرش رمله است
4 - عبدالله بن الحسن عليه السلام كه مادرش دختر شليل بجلى است
5 - عبدالله بن مسلم كه مادرش رقيه دختر على عليه السلام است
6 - محمد بن ابى سعيد بن عقيل
7 - عمرو بن جناده كه مادرش او را امر به جنگ با دشمنان امر مى كرد
8 - عبدالله كلبى كه او نيز بر اساس آنچه طاووسى ذكر كرده است مادرش ‍ او را ترغيب به جهاد مى كرد
9- على بن الحسين عليه السلام، مادرش ليلا است كه در خيمه ايستاده بود و دعا مى كرد، بر اساس آنچه در بعضى از اخبار آمده است، و هنگامى كه آن بزرگوار را شهيد كردند او شاهد شهادت فرزندش بود. (7)
در تنقيح المقال آمده است كه منجح به همراه مادرش حسنيه نيز در كربلا حضور داشته است. (8)
دو طفل در اثر دهشت و تشنگى جان سپردند
مولف كتاب معالى السبطين نقل كرده است كه: شامگاه روز عاشورا دو طفل در اثر دهشت و تشنگى جان سپردند، و چون زينب كبرى براى جمع كردن عيال و اطفال جست و جو مى كرد آن دو طفل را نيافت تا اين كه آنها را در حالى كه دست در گردن يكديگر داشتند پيدا كرد كه آنها از دنيا رفته بودند. (9)
سرگشته بانوان، وسط آتش خيام
چون در ميان آب، نقوش ستاره ها
اطفال خردسال، ز اطراف خيمه ها
هر سو دوان، چو از دل آتش شراره ها
غير از جگر، كه دسترس اشقيا نبود
چيزى نمانده در بر ايشان ز پاره ها
انگشت رفت در سر انگشترى به باد
شد گوشها دريده پى گوشواره ها
در خاك و خون فتاده و تازند بر تنش
با نعلها، كه ناله بر آرد ز خاره ها
اصحاب مجروح امام عليه السلام
بعضى از ياران امام حسين عليه السلام به سبب جراحات در ميدان افتاده و سپاه عمر بن سعد آنها را به قتل نرساندند. اين افراد عبارت بودند از:
1 - سوار بن حمير جابرى، او را در حالى كه مجروح شده بود از معركه قتال بيرون بردند، و بعد از گذشت شش ماه در اثر آن جراحات درگذشت 2 - عمرو بن عبدالله، او نيز در ميدان جنگ در اثر جراحات افتاده بود كه او را انتقال دادند و بعد از يك سال از دنيا رفت
3 - حسن بن الحسن، او فرزند امام حسن مجتبى عليه السلام و در كنار عموى گرامى اش امام حسين عليه السلام با سپاه كوفه مبارزه نمود تا در اثر جراحات به زمين افتاد، و چون اصحاب عمر بن سعد براى جدا كردن سرها آمدند او را ديدند كه رمقى در بدن دارد. مردى به نام اسما بن خارجه كه از اقوام مادرى او بود مانع كشتن او شد و او را با خود به كوفه برد و جراحات او را معالجه كرد تا اين كه التيام يافت، آنگاه از كوفه به مدينه منتقل گرديد. (10)
---------------------------
1-سرمايه سخن، ج محرم، ص 108 به نقل از قمقام
2-ارشاد مفيد، ص 261، اعلام الورى، ص 250
3-اعلام الورى، ص 246
4-كامل بهائى، ج 2، ص 288
5-چهره درخشان حسين بن على عليه السلام به نقل از: در آستان اهل بيت عليه السلام امام حسن و امام حسين عليه السلام، نوشته سيد محسن امين جبل عاملى (متوفى 1371 قمرى) صاحب كتاب اعيان الشيعه
6-ابصار العين، 128
7-ابصار العين، 130
8-تنقيح المقال، 3/247
9-وسيله الدارين، ص 297
10-حياه الامام الحسين عليه السلام، 3/312
------------------------
على ربانى خلخالى

نوشتن دیدگاه