ثانياً جنگ‏ هاى آن حضرت با منافقين و مخالفين در بصره و صفين و نهروان مانند جنگ‏ هاى رسول ‏اللّه‏ صلى ‏الله ‏عليه‏ و‏ آله با كفار بوده.
شيخ : چگونه جنگ‏ هاى با مسلمين مانند جنگ ‏هاى با مشركين بوده است؟
داعى : چون رسول اكرم صلى ‏الله ‏عليه‏ و‏ آله بنابر اخبارى كه اكابر علماى شما مانند امام احمد حنبل در مسند و سبط ابن‏ جوزى در تذكره و سليمان بلخى در ينابيع‏ المودة و امام ابوعبدالرحمن نسائى در خصائص ‏العلوى و محمدبن ‏طلحه شافعى در مطالب‏ السؤول و محمد بن يوسف گنجى شافعى در باب 37 كفايه ‏الطالب (1) و ابن ‏ابى‏ الحديد در شرح نهج (2) نقل نموده ‏اند، خبر از جنگ ‏هاى على عليه ‏السلام به عنوان ناكثين و قاسطين و مارقين داده كه مراد از ناكثين، طلحه و زبير و اطرافيان آنها بودند؛ و مراد از قاسطين، معاويه و اتباع او؛ و مراد از مارقين، خوارج نهروان بودند كه تمامى آنها اهل بغى [بودند] و قتل آنها واجب بوده است و خاتم ‏الانبياء خبر از آن جنگ ‏ها داده و امر به آن فرموده؛ چنان‏ چه محمد بن يوسف گنجى شافعى در باب 37 كفايه‏ الطالب مسنداً حديثى نقل نموده از سعيد بن‏ جبير از ابن‏ عباس (حبر امت) ـ رضوان‏ اللّه‏ عليه ـ كه رسول اكرم صلى ‏الله ‏عليه‏ و‏ آله با ام‏ سلمه (ام ‏المؤمنين) فرمود:
هذا على بن ابى‏طالب لحمه من لحمى ودمه من دمى وهو منى بمنزلة هارون من موسى الا انه لا نبى بعدى. يا ام سلمة هذا على اميرالمؤمنين و سيدالمسلمين و وعاء علمى و وصيّى وبابى الذى أوتى منه وهو اخى فى الدنيا والاخرة ومعى فى المقام الاعلى يقتل القاسطين والناكثين والمارقين.(3)
آن‏گاه محمد بن ‏يوسف بعد از نقل اين حديث اظهارنظر نموده، گويد:
اين حديث دلالت كامله دارد بر اين كه رسول اكرم صلى ‏الله ‏عليه‏ و‏ آله وعده داد على عليه ‏السلام را به جنگ آن سه طايفه و قطعا فرموده آن حضرت حق و وعده ‏اى كه فرموده راست بوده و به تحقيق امر فرمود به على عليه ‏السلام جنگ كردن با آن سه طايفه را.
چنان‏چه در خبر است مسندا از مخنف‏ بن‏ سليم كه گفت: ابوايوب انصارى (كه از كبار صحابه رسول‏ اللّه‏ صلى ‏الله ‏عليه‏ و‏ آله بود) با لشكرى آماده جنگ شد به او گفتم: «كار تو اى ابا ايوب عجيب است. تو همان هستى كه در ركاب رسول خدا صلى ‏الله ‏عليه‏ و‏ آله با مشركين جنگ نمودى، اينك آماده جنگ با مسلمانان شده ‏اى؟» در جواب گفت: ان رسول‏ اللّه‏ امرنى بقتال ثلاثة الناكثين والقاسطين والمارقين؛ رسول خدا مرا امر نموده به جنگ نمودن سه طايفه كه ناكثين و قاسطين و مارقين باشند.
و اما اين كه عرض كردم جنگ ‏هاى اميرالمؤمنين عليه ‏السلام با اهل بصره (جمل) و با معاويه (صفين) و با اهل نهروان مانند جنگ با كفار و مشركين بوده، خبرى است كه اكابر علماى خودتان مانند امام ابوعبدالرحمن نسائى در خصائص ‏العلوى (4) حديث 155 مسنداً از ابى ‏سعيد خدرى و سليمان بلخى حنفى در ينابيع (5) ضمن باب 11 از جمع ‏الفوائد (6) از ابى‏ سعيد نقل مى ‏نمايند كه گفت:
ما با صحابه نشسته، منتظر رسول خدا صلى ‏الله ‏عليه‏ و‏ آله بوديم. پس آن حضرت به سوى ما آمد در حالتى كه تسمه نعلين آن حضرت قطع شده بود. آن نعل را افكند به سمت على عليه ‏السلام و على مشغول دوختن نعل آن حضرت شد. آن‏گاه حضرت فرمود: ان منكم من يقاتل على تأويل القرآن كما قاتلت على تنزيله فقال ابوبكر رضى اللّه‏ عنه انا فقال صلى ‏الله ‏عليه‏ و‏ آله لا فقال عمر رضى اللّه‏ عنه انا فقال صلى ‏الله ‏عليه‏ و‏ آله لا ولكن خاصف النعل.(7)
پس اين حديث نص صريح است بر اين كه جنگ ‏هاى على عليه ‏السلام جهاد بر حق و براى حفظ معنا و تأويل و حقيقت قرآن بوده؛ چنان كه جنگ ‏هاى رسول‏ اللّه‏ صلى ‏الله ‏عليه‏ و‏ آله براى تنزيل و نزول ظاهر قرآن بوده.
و آن سه جنگى كه على عليه ‏السلام نمود، به حكم فرموده رسول اكرم صلى ‏الله ‏عليه‏ و‏ آله جنگ با مسلمين نبوده؛ چون اگر جنگ با مسلمين بود، حتما آن حضرت نهى از آن مى‏ نمود نه آن كه امر به آنها نمايد و آنها را نام‏ گذارى نمايد به نام ناكثين و قاسطين و مارقين كه خود دليل كامل بر ارتداد آنها و قيام در مقابل قرآن بوده؛ چنان‏چه مشركين قيام در مقابل قرآن نمودند.
پس انقلابات و جنگ‏ هاى اميرالمؤمنين روى عدم‏ حسن سياست نبوده، بلكه روى نفاق و دوييت و عدم‏ توجه مخالفين به قواعد و قوانين و دستورات رسول ‏اللّه‏ صلى ‏الله ‏عليه‏ و‏ آله بوده است.
شما اگر از روى علم و انصاف و بى ‏طرفانه به رويه و رفتار حكومت شرعى كامل و خلافت پنج ‏ساله آن حضرت و احكامى كه به حكام ولايات و مأمورين لشكرى و كشورى صادر مى ‏فرمود، مراجعه نماييد (مانند دستوراتى كه به مالك اشتر و محمدبن ابى‏ بكر در حكومت مصر به عثمان‏ بن‏ حنيف و عبداللّه‏ بن عباس در حكومت بصره و به قثم ‏بن‏ عباس در حكومت مكه و به ساير عمال خود در حين مأموريت ‏هاى آنها داده كه در نهج ‏البلاغه ضبط گرديده) تصديق خواهيد نمود كه بعد از رسول اكرم صلى ‏الله ‏عليه‏ و‏ آله، سياست‏ مدار عادل نوع ‏پرورى مانند على عليه ‏السلام، چشم روزگار نديده كه دوست و دشمن معتقد به اين معنا مى ‏باشند؛ براى آن كه آن حضرت در ورع و تقوا امام ‏المتقين بوده؛ در علم و دانش عالم به كتاب اللّه‏ و تفسير و تأويل و ناسخ و منسوخ و محكم و متشابه و مجمل و مفصل آن به علاوه عالم به غيب و شهود بوده.
شيخ : معناى اين جمله مبهم را نفهميدم كه سيدنا على ـ كرم ‏اللّه‏ وجهه ـ را عالم به غيب و شهود خوانديد! معناى غيب و شهود را نفهميدم؛ متمنى است واضح ‏تر بيان فرماييد.
داعى : ابهامى در اين معنا نبوده؛ علم به غيب، يعنى احاطه بر بواطن امور و آگاهى بر اسرار پوشيده از خلايق كه عالم به آن علم به افاضات غيب‏ الغيوب جل و علا، انبيا و اوصياى آن ها بودند؛ البته هريك به مقدارى كه خداوند متعال براى آنها صلاح ديده و متقضاى دعوات آنها بوده، آگاهى بر امور غيبيه داشتند.
و بعد از خاتم‏ الانبياء صلى ‏الله ‏عليه‏ و‏ آله عالم به چنين علمى شخص اميرالمؤمنين على عليه ‏السلام بوده است.
شيخ : از جناب ‏عالى انتظار نداشتم كه عقايد باطله غلات شيعه را (با اين كه از آنها بيزارى مى‏ جوييد) بيان نماييد. بديهى است كه اين تعريف بمالايرضى صاحبه مى ‏باشد؛ زيرا كه علم غيب از مخصوصات ذات بارى ‏تعالى مى‏ باشد و احدى از عباد در اين علم راه ندارد.
داعى : اين گفتار شما همان اشتباهى است كه عمداً يا سهواً گذشتگان شما نموده‏ اند. اينك شما هم بدون تفكر و تعقل و تعمق، تبعاًللاسلاف بر زبان جارى نموديد و اگر قدرى دقيق مى‏ شديد، كشف حجب بر شما مى ‏شد و مى‏ دانستيد كه معتقد بودن به علم غيب از براى انبياى عظام و اوصياى كرام و برگزيدگان حق‏ تعالى، ابداً ربطى به غلو ندارد، بلكه براى آنها امر عادى بوده است و خود اثبات مقام عبوديت خالص است جهت آنها كه عقل و نقل و نص صريح قرآن مجيد شاهد بر اين معنا مى ‏باشد.
*************************
1-كفايه ‏الطالب، باب 37، ص 167 ـ 174.
2-شرح نهج ‏البلاغة، ج 1، ص 110.
3-اين على عليه ‏السلام گوشتش گوشت من و خونش خون من است و او [نسبت به] من به منزله هارون است [نسبت به] موسى، الا آن كه پيغمبرى بعد از من نمى ‏باشد. اى ام‏ سلمه، اين على، اميرالمؤمنين و سيدالمسلمين و مخزن علم من و وصى من و باب علوم من است كه مى ‏آيند از او [حجج الهى] و اوست برادر من در دنيا و آخرت و با من است در مقام اعلا و جنگ مى ‏كند با ناكثين و قاسطين و مارقين.
4-خصائص‏ العلوى، ص 40.
5-ينابيع‏ المودة، ج 1، ص 186.
6-جمع‏ الفوائد، ج 1، ص 324.
7-از شما كسى هست كه جنگ مى‏ كند بر تأويل و معناى قرآن؛ چنان‏چه من جنگ كردم با كافرين و مشركين به ظاهر قرآن. پس ابوبكر عرض كرد: آن شخص من هستم؟ فرمود: نه. پس عمر گفت: من هستم؟ فرمود: نه ولكن آن شخص دوزنده نعل من است يعنى على بن ابى‏ طالب عليه ‏السلام است.

نوشتن دیدگاه