44  «فَقُولا لَهُ قَوْلاً لَيِّناً لَعَلَّهُ يَتَذَكَّرُ أَوْ يَخْشى»
ترجمه:
44. پس او را دعوت كنيد و مكالمه كنيد و بگوييد با او كلام و قول نرم و ملايم، باشد كه متذكّر شود يا بترسد و خائف شود.
تفسير:
[در بيان اخلاق حميده و رذيله]
«فَقُولا لَهُ قَوْلاً لَيِّناً» «لَيّن» مقابل خشن است و در هر جا به مناسبت خود اطلاق مى‏شود در لباس لباس ليّن و خشن، در پوست بدن ليّن و خشن نرم و زِبر در اخلاق صفات حميده و اخلاق رذيله در فواكه و مأكولات و غير اين‏ها و من جمله در كلام، بالأخص در تعليم و در باب هدايت و ارشاد و دلالت، چنانچه كفار و مشركين در زمان حضرت رسالت آن‏هايى كه از روى حقيقت و واقعيت مشرّف به شُرُف اسلام شدند، مشاهده اخلاق و رفتار آن حضرت را كردند. غير از آن‏هايى كه به طمع مال و رياست يا خوف و دهشت ايمان آورده بودند.
«لَعَلَّهُ»، گفتيم ترديد در حق بارى تعالى روا نيست. مى‏داند كه فرعون متذكر و خوف پيدا مى‏كند يا نمى‏كند، بلكه به معنى اتمام حجّت است كه بايد متذكر شود و بترسد و راه عذرى بر او باقى نماند.
[فرق بین «تذکر» و «خشیت»]
«يَتَذَكَّرُ أَوْ يَخْشى» فرق بين «تذكّر» و «خشيت»، تذكر رو به خدا رفتن است در تحصيل عقايد حقّه و تكميل اخلاق حسنه و اطاعت اوامر الهيه و خشيت موجب ازاله ی عقايد فاسده و اخلاق قبيحه و اعمال سيئه است.
اولاً، فرمود: «يَتَذَكَّرُ» بلكه ايمان بياورد و اطاعت كند و تسليم اوامر الهيه شود و اگر ايمان نياورد، لا اقل دست از ظلم و تعدى و دعوى الوهيت بردارد مثل بسيارى از كفار. و بالجمله بايد اهل ارشاد از انبيا و اوليا و علما و آمرين به معروف و ناهين از منكر و هدايت كنندگان با كمال ملايمت با طرف صحبت كنند كه حجّت از هر جهت بر او تمام شود كه خداوند در حق رسول اكرم  صلى‏الله‏عليه‏و‏آله‏وسلم مى‏فرمايد: «فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللّه‏ِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَ شاوِرْهُمْ فِى الْأَمْرِ فَإِذا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللّه‏ِ إِنَّ اللّه‏َ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ»[1].
------------------------------------
[1]. پس به واسطه رحمت از طرف خداوند براى مسلمين نرم گشتى و اگر درشت سخن مى‏گفتى و تندخو بودى و قلب تو قسىّ بود، هرآينه از اطراف تو پراكنده مى‏شدند، پس بايد آن‏ها را از تقصيراتى كه نسبت به تو نمودند، عفو كنى و طلب مغفرت كنى از گناهان آن‏ها و در كار، آن‏ها را طرف مشورت قرار دهى، پس زمانى كه تصميم بر امرى گرفتى پس بر خدا توكل نما؛ چون خداوند توكل كنندگان را دوست  مى‏دارد. سوره آل عمران: آيه 159.

نوشتن دیدگاه