يادى از مؤلف رضوان الله عليه
مرور و بررسى سرگذشت انسانها در مسير تاريخ - بعنوان آيينه حقايق گذشته - آنگاه كه با بصيرت و ژرف نگرى همراه گردد ، به بار آورنده و شكوفاى نتايج گرانقدر و والايى است كه براى مرور كننده نه تنها الفباى درك رموز موفقيت و شكستهايى است كه در طى قرون و اعصار پديد آمده ، بلكه با بازنگرى گدشته و اخذ تجربه ، حامل بهترين درس عبرت و گنجينه اى است كه روشنگر مسير حركت آينده ، براى تمامى جستجوگران راه فوز و صلاح و خوشبختى تواند بود.
در مسير اين بازنگرى - اينك كه فرصتى دست داد - براى شناخت يكى ديگر از انسانهاى نخبه و برگزيده اى كه از بركات و فيض الهى برخوردار گشته ، اوراق تاريخ گذشته را ورق مى زنيم تا بارى ديگر از مرور آن توشه برگيريم و رمز ارزشمند اين نمونه والا را بازشناسيم و راه زندگى را بياموزيم تا در مسير رستگارى و سعادت ، روزگار بگذرانيم .
در اين مقال ، سخن از انسانى زاهد و باتقواست ؛ مرور پيرامون زندگى و شخصيت انسانى خستگى ناپذير ، مهذب و آشناى عموم است ؛ سخن از مرحوم محدث قمى است ؛ سخن از صاحب (( مفاتيح )) است .
آن مرحوم ظاهرا در سال 1294 هجرى قمرى در خانواده اى اصيل و مذهبى در شهر مقدس قم ديده به دنيا گشود. او را عباس نام نهادند. سالهاى ابتداى كودكى و نوجوانى را در كنار خانواده اش سپرى نمود. مادرش بانويى پارسا و باخدا بود و مقيد بود كه حتى الامكان نوزاد خويش را در حال طهارت و با داشتن وضو شير دهد. مرحوم محدث قمى خود نيز عمده موفقيتهاى خويش را مرهون همان ويژگيها و پاكيها و قيود مادر مى دانست .
پدرش نيز مرحوم كربلائى محمدرضا قمى فرزند ابوالقاسم از صلحا و اتقيا بود. (1) تا سال 1316 هجرى قمرى به تحصيل علم پرداخت و سطوح فقه و اصول را نزد گروهى از علما و فضلاى شهر قم همچون آية الله ميرزا محمد ارباب و ديگران فرا گرفت و سپس در اين سال به منظور تكميل درس ، روانه نجف اشرف شد و در حلقه درس علما و بزرگان آن عصر نجف حاضر گرديد. فقه را در خدمت آية الله سيد محمد كاظم يزدى آموخت و در همان ايام ملازمت محضر پرفيض استاد بزرگوارش ، عالم ربانى و محدث صمدانى مجسمه تقوا و فضيلت مرحوم حاج ميرزا حسين نورى طبرسى را - كه در سال يكهزار و سيصد و چهارده هجرى از سامراء به نجف بازگشته بود - برگزيد و هميشه همراه و در كنار وى بود.
معرفى او به اين استاد فرزانه ، توسط يكى از روحانيون همدوره اش ‍ مرحوم آقا شيخ على قمى انجام گرفت . (2) با آنكه شاگردان شايسته ديگرى همچون : شيخ آقا بزرگ تهرانى و آقا شيخ على قمى در محضر آن محدث عاليمقام حضور مى يافتند ، رابطه مرحوم محدث قمى بيش از دو شاگرد ديگر بود. لذا بيشتر تحت تاءثير استاد گرانقدرش مرحوم حاجى نورى و ملكات فاضله و خصال برجسته و فضل و علم بسيار او و نيز شايستگى ذاتى و تلاش و كوشش مداوم خود ، به مراحلى عالى از علم و عمل رسيد. بيشتر اوقات خود را با آن مرحوم در بهره گيرى از محضرش ‍ و استنساخ مؤلفات وى و مقابله و تصنيف بعضى مكتوبات او صرف نمود و براستى در كسب بسيارى از علوم و فضائل و ويژگيها وامدار آن استاد عاليقدر و عالم ربانى است .
در سال 1318 قمرى به حج بيت الله الحرام مشرف و به زيارت قبر حضرت رسول اكرم صلى الله عليه و آله موفق گرديد. پس از انجام اين فريضه الهى به ايران و قم مراجعت نموده پس از اندكى تاءمل و زيارت مرقد حضرت معصومه (س) و ديدار پدر و مادر به نجف اشرف بازگشت و تا پايان زندگانى استاد به سال 1320 قمرى از محضرش بهره برد. در اواخر عمر استاد ، به افتخار دريافت اجازه (3) از او مفتخر شد و از علمايى همچون مرحوم سيد حسن صدر صاحب (( تكملة اءمل الامل )) و ميرزا محمد ارباب صاحب (( الاربعين الحسينيه )) و ديگران نيز به دريافت اجازه موفق گرديد. آشنايى و تحقيق و تتبع او در علم حديث و نيز دقت و امانت در نقل آن به جايى رسيد كه لقب (( ثقة المحدثين )) برازنده او گرديد و به عنوان (( محدثى )) مورد اعتماد و ثقه شناخته شد و هنوز هم فرزندان و بيت محترمش ، بدين نام زنده و مفتخرند.
آن مرحوم تا سال 1322 قمرى در نجف اشرف اقامت داشته در اين سال به ايران بازگشت و در قم سكنى گزيد. در آنجا به كارهاى علمى خويش ‍ اشتغال ورزيد و به بحث و تاءليف همت گماشت .
هنگامى كه آية الله حاج شيخ عبدالكريم حائرى به درخواست علماى قم جهت سر و سامان دادن به حوزه علميه وارد قم شد ، حاج شيخ عباس ‍ قمى يكى از معاونان و ياوران او بود كه با دست و زبان او را تاءييد مى نمود و سهم بسزايى در اين كار داشت .
در سال 1329 از قم براى دومين بار به حج بيت الله الحرام توفيق يافت . سه سال بعد يعنى در سال 1332 عازم مشهد مقدس شده مدت دوازده سال در آنجا مجاور گرديد و به طبع و نشر بعضى از مؤلفات خود پرداخت و به تصنيف كتبى ديگر دست زد. در اين ايام ، نه تنها زمستانها بارها به زيارت عتبات عاليات ائمه عراق توفيق مى يافت بلكه براى بار سوم با كشتى به سفر حج موفق شد كه مدت شش ماه به طول انجاميد. پس ‍ از اين سفر بود كه نام (( حاج شيخ عباس قمى )) زبانزد خاص و عام گرديد.
در ايامى كه به همدان مسافرت مى نمود ، با عالم ربانى آخوند ملا على همدانى حشر و نشر داشت .
در سال 1341 قمرى در مشهد درس اخلاق مى داد و حدود هزار نفر از طلاب و علماء در مدرسه ميرزا جعفر به درس او حاضر مى شدند و هر درس قريب سه ساعت طول مى كشيد.
در دوران اقامتش در مشهد با عالم كامل و زاهد وارسته و متوسل واصل و نادره روزگار مرحوم آية الله آقا ميرزا مهدى اصفهانى اعلى الله مقامه و نيز با عارف سالك و عالم ربانى مرحوم حاج شيخ حسنعلى اصفهانى رحمه الله عليه آشنايى و صميميت خاصى داشت .
منابر او در مشهد از شهرت خاصى برخوردار بود و مستمعين با علاقه تمام و براى استفاده و بهره گيرى از سخنان او پاى منبرش جمع مى شدند.
محدث قمى در اواخر عمر در سال 1352 ق از مشهد به نجف مسافرت نمود و تا پايان عمر در مجاورت بارگاه مولايش امير مؤمنان عليه السلام رحل اقامت افكند. در طول دوران عمر به سوريه و لبنان و شهرهاى آن همچون بعلبك و صور و نيز به هندوستان مسافرت نمود. در اين مسافرتها با شخصيتهايى همچون مرحوم علامه سيد عبدالحسين شرف الدين و مرحوم آية الله سيد محسن امين عاملى ملاقات و حشر و نشر داشت .

- پینوشتها -

1- به نوشته عالم متتبع شيخ محمد حسين ناصرالشريعه قمى در كتاب (( مختارالبلاد )) .
2- به نوشته عالم بزرگوار مرحوم شيخ آقا بزرگ تهرانى در كتاب (( نقباء البشر )) .
3- مرحوم حاج ملاعلى واعظ خيابانى تبريزى در كتاب (( علماى معاصرين )) ( صفحه 181) به نقل از شرح حال مرحوم محدث بقلم خودش چنين نقل مى كند:
(( در خلال استفاده من از آن بزرگوار، استجاره نمودم كه مرا به روايت مؤلفات اصحاب رضى الله عنهم اجازه مرحمت فرمايد. پس به من منت گذارده ، و در اواخر ايام حياتش مساءلت مرا قبول فرموده اجازه دادند كه مؤلفات اصحاب را قديما و حديثا در تفسير و حديث و فقه و اصولين و غيرها از آنچه اجازه دارد روايت آنها را به طرق معهوده او از مشايخ عظام كه در خاتمه مستدرك مشروحا مذكور است و براى او صحيح است روايت كنم . ))

نوشتن دیدگاه