83 «يَعْرِفُونَ نِعْمَتَ اللهِ ثُمَّ يُنْكِرُونَها وَ أَكْثَرُهُمُ الْكافِرُونَ »
 
ترجمه  :
83. مى ‌شناسند نعمت خداوند را پس از آن انكار مى‌كنند آن را و اكثر آن‌ها كافر هستند.
 
تفسير :
(يَعْرِفُونَ نِعْمَتَ اللهِ) چون غرق نعمت هستند از نعمت وجود و عقل و قواى ظاهريه و باطنيه و اعضا و جوارح و نعمت حيات و نعمِ خارجيه سماويه و ارضيه جماديه و نباتيه و حيوانيه از مأكولات و مشروبات و ملبوسات و غير اين‌ها حتى نعمِ دينيه از ارسال رسل و انزال كتب و جعل احكام و معامله با اُمم سابقه از نجات اهل ايمان و هلاكت كفار و غير اين‌ها (ثُمَّ يُنْكِرُونَها) كه مستند به خداوند نمى‌دانند يا مستند به طبيعت و شانس و خوشبختى و اتفاق و پيش‌آمد مى‌شمارند يا استناد به اصنام و كواكب و شمس و ساير آلهه خود مى‌دهند و اگر از طرف آلهه هم نگويند آلهه خود را واسطه و شفيع مى‌دانند و بالجمله، انكار مى‌كنند كه مستند به خدا، وحده لا شريك له باشد.
(وَ أَكْثَرُهُمُ الْكافِرُونَ).
 
[اشكال و جواب]
اشكال :
جميع اين‌ها كافر نيستند وجه تعبير به «اكثر» چيست؟
 
جواب :
بعض مفسرين گفتند براى خروج اطفال و نواقص العقول و كسانى كه دعوت به آن‌ها نرسيده است (1) ، لكن اين جواب تمام نيست، زيرا از عنوان كفر و احكام كفر بيرون نيستند غاية الأمر قاصرند نه مقصر. و بعضى گفتند براى اخراج كسانى است كه در علم الهى گذشته كه ايمان مى‌آورند (2)  اين جواب هم تمام نيست، زيرا قبل از ايمان از عنوان كفر بيرون نيستند و بعد از ايمان انكار نعمت الهى نمى‌كنند و ظاهر آيه اينكه اكثر منكرين كافر هستند و حال آنكه انكار و كفر متلازمين هستند. و بعضى گفتند ذكر خاص و اراده عام است (3)  پس مراد از اكثر جميع است و اين جواب افسد است، بلكه خلاف نص است.
و تحقيق در جواب اينكه منكرين دو دسته هستند: يك دسته كه اكثريت با آن‌هاست اصلاً مستند به خدا نمى‌دانند و مستند به اسباب ظاهريه طبيعيه يا اسباب سماويه و ارضيه يا به قدرت و توانايى خود يا اشخاص بالا دست خود مى‌دانند اين‌ها كافر به خدا هستند. و يك دسته مستند به خدا مى‌دانند به توسط آلهه و شفاعت آن‌ها يا ملائكه و انبيا مى‌دانند كه آن‌ها از خدا مى‌گيرند و به سايرين مى‌دهند اين‌ها ولو از جهت انكار توحيد افعالى كافر هستند و اما از جهت اينكه مبدأ آن از جانب خداست كافر نيستند و اين‌ها در طرف اقليت هستند. هذا ما عندنا و الله العالم بمراده.

____________________________________________________________________________

  1.  همان.
  2.  همان.
  3.  و روزى كه مبعوث مى‌كنيم در هر امّتى شهيدى بر آن امّت از نفوس خود آن‌ها، يعنى ازبشر كه از جنس آن امّت باشند و مى‌آوريم تو را كه شهيد باشى بر اين‌ها. همين سوره :آيه 89.

نوشتن دیدگاه