88 «الَّذِينَ كَفَرُوا وَ صَدُّوا عَنْ سَبِيلِ اللهِ زِدْناهُمْ عَذاباً فَوْقَ الْعَذابِ بِما كانُوا يُفْسِدُونَ»
 
ترجمه  :
88. آن كسانى كه كافر شدند و بستند براى ديگران راه وصول به خداوند را ما زياد مى‌كنيم بر آن‌ها عذابى بالاى عذاب نسبت به آنچه بودند فساد مى‌كردند.
 
 
تفسير :
[دو نوع عذاب براى كافران]
دو نحوه عذاب از براى اين دسته كفار هست: اول، براى كفر آن‌ها كه خلود در جهنم باشد كه جهنم مهيا شده از براى كفار: (فَاتَّقُوا النّارَ الَّتِى وَقُودُهَا النّاسُ وَ الْحِجارَةُ أُعِدَّتْ لِلْكافِرِينَ) (1) .
 دوم، صد و مانع شدن ديگران را از تشرف به اسلام و دين كه عذاب هر يك از آن‌ها را بر اين‌ها هم بار مى‌كنند لذا مى‌فرمايد: (الَّذِينَ كَفَرُوا) و به كفر تنهايى خود اكتفا نكردند (وَ صَدُّوا عَنْ سَبِيلِ اللهِ) كه نگذاشتند ديگران را كه ايمان آورند به القاى شبهات و تهديد و اسباب ديگر (زِدْناهُمْ عَذاباً) عذاب خود را كه داشتند عذاب آن‌ها را زياد مى‌كنيم به عدد كسانى را كه مانع شدند از ايمان آوردن آن‌ها (فَوْقَ الْعَذابِ) «عذاب» روى عذاب تا حدى كه لا يعلمها إلّا الله.
(بِما كانُوا يُفْسِدُونَ) چه فسادى است بالاتر از فساد در دين و اضلال بندگان خدا، مثل شيطان، زيرا شيطان فقط اغوا مى‌كند قدرت بر جلوگيرى ندارد و اين‌ها كاملاً جلوگيرى مى‌كنند و اين اختصاص به كفار ندارد، هر ضالّ و مضلّى (2)  را به تنقيح مناط و منصوص العله (3) ، كه افساد باشد، [شامل مى‌شود]،
    
چنانچه به نحو عموم مى‌فرمايد: (الَّذِينَ يَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللهِ وَ يَبْغُونَها عِوَجاً وَ هُمْ بِالآْخِرَةِ هُمْ كافِرُونَ) الى قوله تعالى: (يُضاعَفُ لَهُمُ الْعَذابُ) (4)  الآية.

_______________________________________________________________________

  1.  ضالّ: گمراه. مضلّ: گمراه كننده، و در اينجا گمراه كننده‌اى.
  2.  خداوند علت عذاب اين‌ها را مفسد بودن آن‌ها و گمراه كردن بندگان مى‌داند بنابراين هرگمراه‌ كننده‌اى را كه مفسد باشد و بندگان را به فساد وادار كند شامل مى‌شود و اين يك قياس منصوص العلة است يعنى علت عذاب به طور صريح ذكر شده است [افساد در زمين] و در هر موردى كه علت يافت شود معلول اين علت كه عذاب باشد يافت شده و شامل او هم خواهد شد.
  3.  [ظالمين كه مورد لعن واقع شدند] كسانى هستند كه جلوگيرى مى‌كنند از راه خداوند كه صراط مستقيم باشد و طلب مى‌كنند راه‌هاى كج را و اين‌ها به آخرت و قيامت كافرهستند... مضاعف مى‌شود از براى آن‌ها عذاب. سوره هود: آيات 19 ـ 20.
  4.  زمين هيچ گاه از حجت الهى خالى نيست، چه ظاهر و آشكار باشد، يا مخفى و پنهان.امالى صدوق: ص253؛ كمال الدين: ص207 و بحار الأنوار: ج26، ص263 و ج53،ص191، ح41. (با اندكى تفاوت در منابع).

نوشتن دیدگاه