پيامبران الهى چون از ظرفيت وجودى بالايى برخوردار بودند، در پذيرش ‍ مسئوليت هاى فردى ، خانوادگى و اجتماعى ، بر ديگران پيشى مى گرفتند كه سيره رسول الله (صلى الله عليه و آله ) در اين زمينه از همه درخشنده تر است . قرآن هم اين روحيه را به زيبايى ترسيم مى كند كه ايشان چگونه براى راهنمايى به مردم روز و شب نمى شناخت :
حريص عليكم بالمؤمنين رئوف رحيم .(توبه : 128)
و نسبت به هدايت و سعادت شما حريص است و نسبت به مؤمنان ، رئوف مهربان است .
او حتى نسبت به كسانى كه زمينه هدايت را از كف داده بودند و در برابر حق سركشى مى كردند و دشمن سرسخت آرمان هاى رسول الله (صلى الله عليه و آله ) به شمار مى رفتند، خود را مسئول مى دانست . ايشان مى كوشيد آنان را از آتش دوزخ رهايى بخشد. در اين راه تا بدانجا پيش مى رفت كه خداى سبحان از ايشان مى خواست خويشتن دارى كند و خود را به زحمت نيندازد:
طه ما انزلنا عليك القرآن لتشقى .(طه : 1)
قرآن را بر تو نازل نكرديم كه اين مقدار خود را به زحمت اندازى .
انسان به بركت تكليف و حس مسئولت مى تواند نردبان تعالى را بپيمايد.
اساسا آدمى در برابر خود، ديگران و خداى خود مسئول است . پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله ) در اين باره مى فرمايد:
همه شما نسبت به زيردستان خود مسئول هستيد. پس حاكم نسبت به رعيت خود مسئوليت دارد. مرد، سرپرست خانواده است و نسبت به آنها وظيفه دارد. زن ، نگهبان خانه شوهر و فرزندان اوست و نسبت به آنها مسئوليت دارد. بنده هم نگهبان اموال مولاى خود است و در اين باره مسئول است . آگاه باشيد كه همه شما بندگان هستيد و نسبت به رعيت خود مسئوليت داريد(772).
تنها در پرتو احساس مسئوليت در برابر جامعه است كه رعايت حقوق ديگران معنا مى يابد. مسلمان بودن ، حقوق و تكاليف ويژه اى را براى فرد به بار مى آورد كه مسئوليت در برابر هم كيشان يكى از آنهاست . هر كس صداى آنها را بشنود و به فريادشان نشتابد، مسلمان نيست . اين مسئوليت پذيرى به طور كامل در پيامبر اعظم (صلى الله عليه و آله ) نمودار بود، به گونه اى كه خداوند متعال در آيه كريمه مى فرمايد:
فلعلك باخع نفسك على آثارهم ان لم يؤ منوا بهذا الحديث اءسفا. (كهف : 6)
گويى تو مى خواهى به خاطر رفتار آنان ، خود را از غم و اندوه هلاك كنى ؛ اگر به اين گفتار ايمان نمى آورند.
تلاش خستگى ناپذير و بى منت پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله ) در ارشاد و رهبرى مردم كه با تدبير و آينده نگرى ، براى سعادت مندى همه بشريت و هميشه تاريخ همراه بود، بر كسى پوشيده نيست .

- پینوشتها -

772- ميزان الحكمه ، ج 4، ص 327.

نوشتن دیدگاه