و باز عالم نامبرده (عبيداللَّه اسد آبادى) نقل مى كند: نابغه ى جُعدى [قيس بن كعب معروف به نابغه يكى از شعراى زمان جاهليت بود، قبول اسلام كرد، و با سرودن اشعار، افتخار خود را از اينكه مسلمان است، ابزار مى نمود، او عمر طولانى كرد (سفينة البحار ج 2 ص 569)- مترجم.] از منزل خود خارج شد، و از وضع مردم پس از رحلت پيامبر (ص) سؤال كرد، عمران بن حصين به او (در مورد اجتماع سقيفه) گفت:
اِنْ كُنْتُ اَدْرِى فَعَلَىِّ بَدْنَةٌ           مِنْ كَثْرَة التَّخْلِيطِ اِنّىِ مَنْ اَنَا
«اگر من خودم را در ميان آنهمه جمعيت و اختلاف و اختلاء مى شناختم يك
قربانى بر من لازم مى شد» (اوضاع اين چنين درهم و بلبشو بود) قيس بن صرمه گفت:
اَصْبَحَتِ الْاُمَّةُ فِى اَمْرٍ عَجَبٍ وَ الْمُلْكُ فِيهِمْ قَدْ غَدا لِمَنْ غَلَبَ
قَدْ قُلْتُ قَوْلاً صادِقاً غَيْرَ كَذِبٍ اِنَّ غَداً يُهْلَكُ اَعْلامُ الْعَرَبِ
[يعنى: امّت در جريان عجيبى قرار گرفت، و ملك و قدرت در دست كسى كه زورمند است، افتاد، سخن راستى گويم كه دروغ نيست و آن اينكه در آينده بزرگان عرب به هلاكت مى رسند.] .
نابغه گفت: حضرت ابوالحسن على (ع) چه مى كند؟
دو نفر به او گفتند: او به تجهيز جسد مطهّر رسول خدا (ص) اشتغال دارد؟ نابغه اين اشعار را خواند:
قُولا لِاَصْلَعِ هاشِمٍ اِنْ اَنْتُما           لا قَيْتُماهُ لَقَد حَلَلَتَ اوُرقَها
و َ اِذاً قُرَيْشٌ بِالفِخارِ تساجَلَتْ           كُنْتَ الْجَدِيرَ بِهِ وَ كُنْتَ زَعِيمَها
و َ عَلَيْكَ سَلَّمتِ الْغَداةُ بِاِمْرَةٍ           لِلْمُؤْمِنِينَ فبما رَعَتْ تَسْلِيمُها
نَكَثَتْ بَنُوتَيمِ بْنِ مُرَّةٍ عَهْدَها           فَتَبَوَّئَتْ نِيرانَها وَ جَحِيمَها
و َ تَخاصَمَتْ يَوْمَ السَّقِيفَةِ وَ الَّذِى           فِيهِ الْخِصام غَداً يَكُونُ خَصِيمُها
يعنى: به اين مرد اصلع (كه موى جلو سرش ريخته) از دودمان هاشم (يعنى على عليه السلام) بگوئيد: ريسمان تافته ى خلافت را گشودى (و از دست دادى) و آن زمان كه قريشيان، افتخار خود را بر قبائل ديگر تثبيت مى نمودند، تو به اين افتخار سزاوار هستى زيرا رئيس قريش مى باشى، ديروز بر تو به عنوان رئيس مؤمنان (در جريان غدير) سلام كردند، ولى به عهد خود وفا نكردند، پسران تيم بن مرّه (ابوبكر و...) پيمان شكنى كردند و مستحق آتش دوزخ شدند، آنها در سقيفه با تو مخالفت و دشمنى نمودند، او (على عليه السّلام) فرداى قيامت، دشمن آنها خواهد بود. و در همين روز سقيفه، نعمان بن زيد پرچمدار انصار، اشعار زيرا را مى خواند و براى غربت اسلام اشك مى ريخت، و از مخالفت مردم با پيامبر (ص) اظهار تأسّف مى نمود:
يا ناعِىَ الْاِسْلامَ قُمْ وَانْعِهِ           قَدْماتَ عُرْفٌ وَ اَتى مُنْكَرُ
ما لِقُرَيْشٍ لاعَلى كَعْبِها           مَنْ قُدِّموا الْيَوْمَ وَ مَنْ اُخِّرُوا
مِثْلُ عَلِىٍّ مَنْ خَفى اَمْرُهُ           عَلَيْهِمُ وَ الشَّمْسُ لا تَسْتُرُ
و َ لَيْسَ يُطْوى عَلَمٌ باهِرٌ           سامٌ يَدُاللَّهِ لَهُ يَنْشِرُ
حَتّى يَزِيلُوا صَدْعَ مَلْمُومَةٍ           وَالصَّدْعُ فِى الصَّخْرَةٍ لا يَجْبرُ
 كَبْشُ قُرَيْشٍ فِى وَغاحَرْ            بِها فارُوقُها صِدِّيقُها الْاَكْبَرُ
و َ كاشِفُ الْكَرْبِ اِذا خَطْبَه           اَعْيى عَلى وارِدِها المَصْدَرُ
كَبَّرَ لِلَّهِ وَ صَلّى وَ ما           صَلّى ذَوُوا الْعَيْثِ وَ لا كَبَّرُوا
تَدْبِيرُهُمْ اَدُّوا اِلى ما اَتَوْا           تَبّاً لَهُمْ يابِئْسَ ما دَبَّرُوا
«اى خبر دهنده ى مرگ اسلام، برخيز و براى اسلام به سوك بنشين، چرا كه نيكى مرده و جاى آن را بدى گرفته است، نيست از براى قريش و طايفه ى كعب از كسانى كه مقدّم داشته اند، و نه آنكه را به تأخير انداخته اند همانند على (ع) كه شخصيّت آن حضرت بر آنها پوشيده نيست، چرا كه خورشيد وجود على (ع) قابل پوشش نيست، و همچنين پرچم ارجمند و بلند مرتبه اى كه دست خدا آن را به اهتزاز درمى آورد قابل پيچيده شدن نيست، تا شكاف بسته و زشتى را ببندند، با اينكه شكاف در سنگ خارا قابل جبران نيست (يعنى آنها مى خواهند با پوشاندن نور على (ع)، ظلمت خود را جبران كنند و هرگز توان چنين كارى را ندارند).
على (ع) قوچ (سردار) قريش در نبرد و جنگ است، و فاروق اعظم و صدّيق اكبر قريشيان مى باشد (او است كه جداكننده ى بين حق و باطل، و راستگو است) و او است كه برطرف كننده ى اندوه قريش است در آن هنگام پر اندوهى كه راه برگشت را بر واردين آن، مختل كند.
همان على (ع) كه در همه ى فراز و نشيبها، براى خدا تكبير گفت و نماز خواند، ولى صاحبان زيان رسان (منافقين) نه نماز مى خواندند و نه تكبير مى گفتند، صلاح انديشى (ظاهرى) آنها به اينجا كشيد كه خلافت را از او گرفتند، هلاكت باد بر آنها كه چه بد صلاح انديشى كردند!». و در همين روز سقيفه، عتبة بن ابى سفيان بن عبدالمطلب، اين اشعار را خواند:
وَ كانَ وَلِىُّ الْاَمْرِ مِنْ بَعْدِ اَحْمَدٍ           عَلِىٌّ وَ فِى كُلِّ الْمَواطِنِ صاحِبُهُ
 و َصِىُّ رَسُولِ اللَّهِ حَقّاً وَصِهْرِهِ            وَ اَوَّلُ مَنْ صَلّى وَ مَنْ لانَ جانِبُهُ
يعنى: صاحب امر (رهبر) بعد از پيامبر (ص) حضرت على (ع) است كه در تمام فراز و نشيبها و مكانها، ياور پيامبر (ص) بود، على بحق وصىّ رسول خدا (ص) و داماد او است، و نخستين كسى است كه با پيامبر (ص) نماز خواند، و جانب خود را نسبت به پيامبر (ص) نرم كرد (يعنى تسليم اسلام گرديد).
عباس عموى پيامبر (ص) در روز سقيفه اين اشعار را خواند:
عَجِبْتُ لِقَوْمٍ اَمِّرُوا غَيْرَ هاشِمٍ           عَلَى هاشِمٍ رَهْطِ النَّبِىِّ مُحَمَّدٍ
و َ لَيْسَ بِاَكْفاءٍ لَهُمْ فِى عَظِيمَةٍ           وَ لا نُظَراءٍ فِى فِعالٍ وَ سُؤْدَدِ
«تعجّب مى كنم از قومى كه غير بنى هاشم را امير بر بنى هاشم كردند، با اينكه بنى هاشم از حزب محمد (ص) هستند، و با اينكه غير بنى هاشم در عظمت مقام و كردار و سيادت، نظير و همتاى بنى هاشم نيستند».
عتبة بن ابى لهب اين اشعار را گفت:
تَوَلَّتْ بَنُوتَيْمٍ عَلى هاشِمٍ ظُلْماً           وَ ذادُوا عَلِيّاً عَنْ اَمارَتِهِ قِدَماً
و َ لَمْ يَحْفظُوا قُرْبى نَبِىٍّ قَرِيبَة           وَ لَمْ يَنْفُسُوا فِيمَنْ تَوَلّاهُمْ عِلْماً
«طايفه بنوتيم (ابوبكر) از روى ظلم، زمام امور خلافت را بدست گرفتند، و على (ع) را از مقام رهبرى كه از پيش براى او تعيين شده بر كنار زدند، و حرمت پيوند خويش و نزديكى على (ع) به پيامبر (ص) را رعايت نكردند. و در اين راستا به مقام علم (كه شرط اصلى رهبرى است) توجّه ننمودند».
عُبادة بن صامت، اين اشعار را گفت:
ما لِلرِّجالِ اَخَّرُوا عَلِيّاً           عَنْ رُتْبَةٍ كانَ لَها مَرْضِيّاً
اَلَيْسَ كانَ دُونَهُمْ وَصِيّاً            ( تا آخر . . . )
«چرا اين مردان، حضرت على (ع) را از مقامى كه شايسته ى او بود، به تأخير انداختند؟ آيا على (ع) نسبت به ديگران، اختصاص به اين مقام نداشت؟».
عبدالرحمن حنبل، هم سوگند دودمان بنى جمح، اين اشعار را گفت:
لَعَمْرِى لَئِنْ بايَعْتُمْ ذا حَفِيظَة           عَلَى الدِّينِ مَعْرُوفُ الْعِفافِ مُوَفَّقا
عَفِيفاً عَنِ الْفَحْشاءِ اَبْيَضُ ماجِدٍ           صَدُوقاً وَ لِلْجَبّارِ قِدْماً مُصَدِّقاً
اَباحَسَنٍ فَارْضُوا بِهِ وَ تَبايَعُوا           فَلَيْسَ كَمَنْ فِيه الِذِى الْعَيْبِ مُرْتَقا
عليّاً وَصِىُّ الْمُصْطَفى وَ وَزِيرِهِ           وَ اَوَّلُ مَنْ صَلّى الِذِى الْعَرْشِ وَاتَّقى
رَجَعْتُمْ اِلى نَهْجِ الْهُدى بَعْدَ زَيْغِكُمْ           وَ جَمَعْتُم مِنْ شَمْلِهِ ماتَمَزَّقا
وَ كانَ اَمِيرُالْمُؤْمِنِينَ بْنِ فاطِمٍ           بِكُمْ اِنْ عَرى خَطْبٍ اَبَرُّو اَرْفَقا
«سوگند به جانم، سزاوار بود كه بيعت مى كرديد با على (ع) كه حافظ دين و معروف به عفّت و پاكدامنى، و به پاكى موفّق بوده و آقا و بزرگوار و راستگو، و سبقت گيرنده در ايمان به خدا است، همان ابوالحسن، به او راضى گرديد و با او بيعت كنيد كه مانند كسى نيست كه در وجود او براى عيب دار، مقام ارجمندى باشد، همان على (ع) كه وصى مصطفى (ص) و وزير او است، و نخستين فردى است كه براى خدا نماز خوانده و راه تقوى و پرهيزكارى را پيشه ى خود ساخت، در اين صورت (بيعت با على) شما بعد از انحراف به جادّه ى هدايت بازگشته، و آنچه را كه موجب پراكندگى شما و دريده شدن امور شما شده است، جمع مى نمائيد، على (ع) امير مؤمنان و پسر فاطمه ى بنت اسد است كه هنگام وارد شدن گرفتاريها، از همه بيشتر به شما نيكى و ارفاق مى كند».
زفر بن حارث بن حارث بن حذيفه انصارى اين اشعار را گفت:
فَحُوطُوا عَلِيّاً وَ انْصُروُهُ فَاِنَّهُ           وَصِىُّ وَ فِى الْاِسْلامِ اَوَّلُ اَوَّلٍ
فَاِنْ تَخْذِلُوهُ وَ الْحَوادِثِ جُمَّةٌ           فَلَيْسَ لَكُمْ فِى الْاَرْضِ مِنْ مُتَحَوِّلٍ
«اطراف على (ع) اجتماع كنيد و او را يارى نمائيد، زيرا او وصىّ رسول خدا (ص) است و نخستين است، پس اگر او را تنها بگذاريد، و سپس حوادث ناگوار انباشته گردد، در سراسر زمين براى شما كسى نيست، كه آن حوادث را برطرف سازد». و ابوسفيان، صخر بن حرب بن اميّه، اين اشعار را گفت:
بَنِى هاشِمٍ ما بالَ مِيراثُ اَحْمَدٍ؟           تَنَقَّلَ عَنْكُمْ فِى لَقِيطٍ وَ حابِلٍ
 اَعَبْدَ منافٍ كَيْفَ تَرْضُونَ ما اَرى           وَ فِيكُمْ صُدُورُ الْمُرهَفاتِ الْاَواصِلِ
فَدى لَكُمْ اُمّىِ اَثْبِتُوا وَثِقُوا بِنا           وَ بِالنَّصْرِ مِنّا قَبْلَ فَوْتِ الْمَخاتِلِ
مَتى كانَتِ الْاَحْسابُ تَغْدُوا بِبالِكُمْ           مَتى قَرَنَتْ تَيْمٌ بِكُمْ فِى الْمَحافِلِ
يُحاذِى بِها تَيْمٌ عَدِيّاً وَ اَنْتُمُ           اَحَقُّ وَ اَوْلى بِالْاُمُورِ الْاَوائِلِ
«اى بنى هاشم! چرا ميراث احمد (ص) از شما انتقال يافت و در دست دودمان لقيط و طوايف ريسمان خوار قرار گرفت؟، اى دودمان عبدمناف! چگونه به آنچه را كه مى نگرم راضى مى شويد، با اينكه شخصيتهاى برجسته و برازنده در ميان شما
است؟ مادرم به قربان شما، در راه بدست گرفتن زمام امور، استوار باشيد و به ما و يارى ما اطمينان داشته باشيد، قبل از آنكه وقت فريب، از دست برود.
چه كسى از صاحبان مقام همسان شما است؟ و در چه وقتى قبيله ى بنى تيم در اجتماعات با شما قرين بوده اند؟ آرى دو طايفه ى تَيم و عدى با هم برابرى دارند ولى شما در امور مهم، سزاوارتر و بهتر از آنها هستيد». و نيز از نامبرده است:
وَ اَضْحَتْ قُرَيْشٌ بَعْدَ عِزٍّ وَ مَنْعَةٍ           خُضُوعاً لِتَيْمٍ لا بِضَرْبِ الْقَواضِبِ
 فَيا لَهْفَ نَفْسِى لِلَّذِى ظَفَرَتْ بِهِ           وَ ما زالَ فِيها فائزٌ بِالرَّعائبِ
«قريش بعد از عزّت و مقام ارجمندى كه داشتند، روز كردند در حالى كه در برابر طائفه ى تَيْم، بدون ضربت شمشير، كوچكى كردند، و وااَسَفا از اين غلبه ى طايفه ى تَيْم در امر خلافت، كه آنها را همواره در ثروتها و عطايا، مغرور و پيروز كرده است». و خزيمة بن ثابت، در روز سقيفه، اين اشعار را گفت:
ما كُنْتُ اَحْسَبُ هذَا الْاَمْرُ مُنْتَقِلاً           عَنْ هاشِمٍ، ثُمَّ مِنْها عَنْ اَبِى حَسَنٍ
 اَلَيْسَ اَوَّلُ مَنْ صَلّى بِقِبْلَتِكُمْ            وَ اَعْلَمُ النّاسِ بِالْقُرْآنِ وَالسُّنَنِ؟
و َ آخِرُ النّاسِ عَهْداً بِالنَّبِىِّ وَ مَنْ           جِبْرِيلُ عَوْناً لَهُ فِى الْغُسْلِ وَالْكَفَنِ
ماذَا الَّذَىِ رَدَّكُمْ عَنْهُ فَنَعْرِفُهُ           ها اِنَّ بَيْعَتِكُمْ مِنْ اَغْبَنِ الْغَبْنِ
«من گمان نمى بردم كه امر رهبرى از بنى هاشم، انتقال يابد و از ابوالحسن على (ع) گرفته شود، آيا على (ع) نخستين شخصى نبود كه به قبله ى شما نماز خواند؟، آيا او عالمترين مردم به قرآن و سنّت نبود؟، آيا او آخرين نفر نبود كه تا هنگام رحلت رسول خدا (ص) با آن حضرت بود، و جبرئيل او را در غسل دادن و كفن نمودن بدن پيامبر (ص) يارى مى كرد؟ چه كسى او را از مقام رهبرى كنار زد، تا ما آن كس را بشناسيم، بدانيد كه اين بيعت شما با ديگران، از زيانبارترين زيانها است». و بعضى اشعار فوق را به «عتبة بن ابى لهب» نسبت داده اند. و نيز از اشعار خزيمة بن ثابت خطاب به عايشه است:
اَعايِشُ خَلّىِ عن عَلِىٍّ وَ عَتْبِةِ           بِما لَيْسَ فِيهِ اِنَّما اَنْتِ والِدَةٌ
و َصِىُّ رَسُولِ اللَّهِ مِنْ دوُنِ اَهْلِهِ           وَ اَنْتَ عَلى ما كانَ مِن ذاك شاهِدةٌ
«اى عايشه! على (ع) را رها كن و از او به چيزى كه در او نيست عيبجوئى مكن ، تو فقط مادر هستى، على (ع) وصّى رسول خدا (ص) مى باشد نه ديگر از اهل بيت آن حضرت، و تو آگاهى كه پيامبر (ص) در ميان خاندانش، على (ع) را وصّى خود قرار داد».
نعمان بن عجلان انصارى، اشعار زير را كه در ضمن از عمروعاص، سرزنش مى كند، درباره ى سقيفه گفت:
وَ قُلْتُمْ حَرامٌ نَصْبَ سَعدٍ وَ نَصْبِكُمْ           عَتِيقَ بْنِ عُمْرٍ وَ كانَ حِلّاً اَبابَكرِ
فَاَهْل اَبابَكْر لَها خَيْرُ قائمٍ           وَ اِنَّ عَلِيَّاً كانَ اَجْدَرُ بِالْاَمْرِ
فَكانَ هَواناً فى عَلِىٍّ وَ اِنَّهُ           لَاَهْلٌ لَها يا عَمْر و مِنْ حَيْثُ لا تَدرِى
«و گفتيد نصب سعد بن عباده براى خلافت حرام است، ولى شما نصب عتيق پسر عمرو را كه ابابكر بود، حلال دانستيد، ابابكر را فردى شايسته و بهتر براى برپائى خلافت دانستيد با اينكه على (ع) سزاوارتر و شايسته تر به مقام رهبرى است. و اين سخن يكنوع توهين به على (ع) است، و تنها آن حضرت است كه شايستگى اين مقام را دارد، اى عمروعاص كه راه نادانى را مى پيمائى».

نوشتن دیدگاه