ƒ88 «وَ تَرَى الْجِبالَ تَحْسَبُها جامِدَةً وَ هِىَ تَمُرُّ مَرَّ السَّحابِ صُنْعَ اللهِ الَّذِي أَتْقَنَ كُلَّ شَىْءٍ إِنَّهُ خَبِيرٌ بِما تَفْعَلُونَ»
         
ترجمه :
88. و مشاهده مى‌كنى كوه‌ها را، گمان مى‌كنى كه اين‌ها بر قرار و ساكن هستند و حال آنكه اين‌ها مرور مى‌كنند و سير مى‌كنند مثل مرور و سير ابرها، صنعت الهى است خداوندى كه محكم و متقن فرموده هر چيزى را موافق حكمت و مصلحت و درست و بجا و به موقع[1] .
   
تفسير :
[مطالبى درباره كره زمين و حركت آن]
نظر به اينكه سابقين گمان مى‌كردند كه كره زمين ساكن است و شمس دور كره زمين مى‌گردد، اين آيه شريفه را حمل كردند بر قيامت كه كوه‌ها از جا كنده مى‌شوند و استشهاد كردند به اين آيه شريفه كه مى‌فرمايد: (وَ تَكُونُ الْجِبالُ كَالْعِهْنِ)[2] ، (وَ تَكُونُ الْجِبالُ كَالْعِهْنِ الْمَنْفُوشِ)[3] ، لكن هيچ مناسبتى ندارد عهن با مرور و سير، زيرا عهن به معناى پشم است. تشبيه فرمود كه كوه‌ها روز قيامت از هم پاشيده مى‌شوند، مثل پشم و اين آيه شريفه يكى از معجزات قرآنى است كه دليل به سير كره زمين است كه در عصر نزول قرآن احدى قائل به حركت زمين نبود و امروز بالحس و العيان مشاهده مى‌شود و درك مى‌كنند كه يكى از شواهد حسّيه اين است كه هواپيما را اگر موافق سير زمين پرواز كند در ظرف هيجده ساعت مثلاً يك دور سير مى‌كند و اگر بر خلاف آن سير كند در مدت سى ساعت سير مى‌كند و سرّش اين است كه حركت زمين در سير موافق شش ساعت زودتر كمك مى‌دهد و در سير مخالف شش ساعت بيشتر مى‌رسد و اگر كره زمين ساكن بود بايد در هر دو سير 24 ساعت سير كند، لذا مى‌فرمايد: (وَ تَرَى الْجِبالَ تَحْسَبُها جامِدَةً) [گمان مى‌كنى كوه‌ها] مثل عمارات و ابنيه [ساكن هستند] (وَ هِىَ تَمُرُّ مَرَّ السَّحابِ) سير مى‌كند و از هم نمى‌پاشد به قدرت كامله الهيه (صُنْعَ اللهِ الَّذِى أَتْقَنَ كُلَّ شَىْءٍ) اين دليل بر قدرت حق و دليل بر علم بارى [است] (إِنَّهُ خَبِيرٌ بِما تَفْعَلُونَ) از نيك و بد [اعمال ما آگاه است].

______________________________________________________________________________

[1] .  ترجمه ديگر: و كوه‌ها را مى‌بينى مى‌پندارى كه آن‌ها بى‌حركتند و حال آنكه آن‌ها ابرآسا درحركتند. [اين] صُنع خدايى است كه هر چيزى را در كمال استوارى پديد آورده است. در حقيقت، او به آنچه انجام مى‌دهيد آگاه است.
[2] .  و كوه‌ها چون پشمِ زده گردد. سوره معارج: آيه 9.
[3] .  و كوه‌ها مانند پشمِ زده شده، رنگين شود. سوره قارعه: آيه 5.

نوشتن دیدگاه