سند خطابه ى حضرت زهرا
خطابه اى كه حضرت زهرا عليهاالسلام در مسجد پيامبر صلى الله عليه و آله ايراد فرمودند مخاطبان و شنوندگان بسيارى داشت و جا داشت آن اتمام حجت رَسا را حاضران مجلس به آنان كه حضور نداشتند و به فرزندان خود و نسلهاى آينده منتقل مى كردند. آيا اگر دختر پيامبرِ هر قومى يكبار در عمر خود براى مردم سخن گفته بود- آن هم با چنين محتواى بلند- آن را با آب طلا بر ديوار خانه هايشان نمى نوشتند؟
افسوس كه مخاطبين او همه دشمنانش بودند. همانان بودند كه در غدير مأمور شدند سخن پيامبر صلى الله عليه و آله را به غائبان برسانند و چه خوب عمل كردند. چه انتظارى بود كه فاطمه عليهاالسلام از آنان بخواهد گفته هايش را به نسلهاى بعد برسانند. اينان با فاطمه عليهاالسلام جنگ داشتند كه حق او را غصب كردند. اگر مى توانستند در همان مسجد صداى او را خاموش مى كردند.
از آنان نبايد چنين انتظارى داشت، ولى باز خداوند دختر پنج ساله ى او زينب عليهاالسلام را به يادگار گذاشت كه در آن غوغاى حق كشى صداى مادر را در سينه ضبط كند و به نسلهاى مسلمين برساند و تا امروز اثر آن زنده بماند. همچنين امام حسين و امام زين العابدين و امام باقر و امام صادق عليهم السلام بعنوان ناقلين خطبه ى مادرشان فاطمه عليهاالسلام آن را به اصحابشان آموخته اند.
اگر چه عده اى از دشمنانِ اهل بيت هم گاهى مجبور به بازگويى اين حقيقت بزرگ شده اند و ناخواسته قلم بطلان بر اقدامات رؤساى خود كشيده اند.
نكته اى كه در اين مورد جلب توجه مى كند جنبه ادبى بسيار بالاى خطبه است كه باعث شده عده اى از راويان و مؤلفين اهل سنت، با آنكه مايل نبوده اند خطابهاى بُرنده ى حضرت زهرا عليهاالسلام به ابوبكر و عمر را ثبت كنند و اسناد فدك را حفظ نمايند، ولى از ديدگاه ادبى نتوانسته اند از كنار آن بگذرند و اين خطبه ى مفصل را با تمام جزئياتش نقل كرده اند، و اين نيز از بركات فاطمه زهرا عليهاالسلام است.
از نمونه هاى بسيار جالب نقل اين خطبه در كتاب «المنظوم و المنثور من كلام نسوان العرب من الخطب والشعر» است كه مؤلف آن از علماى متقدم اهل سنت است، و نسخه ى خطى اين كتاب در خزانه ى متوكل عباسى بوده است. [شرح نهج البلاغه ابن ميثم: ج 5 ص 105. الكتاب المبين: ص 190.]
راويان اصلى متن كامل خطابه ى حضرت زهرا
خطابه ى حضرت زهرا عليهاالسلام به بيست و دو سند براى ما نقل شده است كه اسناد معتبر هر يك در كتابهاى مورد اعتماد ثبت شده است. راويان اصلى خطابه ى حضرت زهرا عليهاالسلام از اين قرارند:
1. حضرت زينب كبرى عليهاالسلام: اين اسناد در كتابهاى دلائل الإمامة، انوار اليقين، بلاغات النساء و شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد و منال الطالب آمده است. ناقل از آنحضرت، امام زين العابدين عليه السلام است كه در روايتى امام صادق عليه السلام بنقل از امام باقر عليه السلام بنقل از امام سجاد عليه السلام نقل كرده اند، و در روايتى زيدبن على بن الحسين از پدرش نقل كرده است. در روايت ديگرى ناقل از حضرت زينب عليهاالسلام على بن عباس است، و ناقل از او پسرش عبداللَّه است.
2. امام حسين عليه السلام: اين سند در كتابهاى دلائل الإمامة و بلاغات النساء آمده و ناقل از آنحضرت امام سجاد عليه السلام است، و ناقل از آنحضرت زيد بن على بن الحسين است.
3. امام باقر عليه السلام: اين سند در كتابهاى دلائل الإمامة و شرح نهج البلاغة ابن ابى
الحديد است، و ناقل از آنحضرت جابر بن يزيد جعفى است.
4. ابن عباس: اين سند در كتاب دلائل الإمامة آمده است، و ناقل از او عكرمه است. 5. عبداللَّه بن حسن بن حسن عليه السلام: اين اسناد در كتابهاى دلائل الإمامة و بلاغات النساء و شرح نهج البلاغة و الكتاب المبين آمده است.
6. عايشه: اين سند در كتاب الشافى (سيد مرتضى) و الطرائف (ابن طاووس) و مناقب (ابن مردويه) آمده است، و ناقل از او عروة بن زبير است.
7. محمد پدر هشام: اين سند در دلائل الإمامة آمده و ناقل از او پسرش هشام است.
8. عوانة: اين سند در دلائل الإمامة آمده، و ناقل از او هشام بن محمد است.
9. ابن عايشة: اين سند در الشافى (سيد مرتضى) و دلائل الإمامة آمده، و ناقلان از او محمد بن قاسم يمانى و نيز صفوانى هستند.
