تنظيم متن حاضر
متن حاضر طبق منابع و اسنادى كه قبلاً ذكر شد پس از مقابله و تطبيق آن در مدارك بيست گانه اش يعنى كتابهاى دلائل الإمامة، الاحتجاج، كشف الغمة، الشافي، شرح نهج البلاغة ابن ميثم، الطرائف، الدر النظيم، الكتاب المبين، شرح الاخبار، انوار اليقين، امالى شيخ طوسى، معانى الاخبار، شرح نهج البلاغة ابن ابى الحديد، بلاغات النساء، التذكرة الحمدونية، نثر الدر، منال الطالب، الفاضل ف فى صفة الادب الكامل، ونيز نسخه ى علامه قزوينى در كتاب فدك و نسخه ى علامه مجلسى در بحار تنظيم و تلفيق شده است كه در 37 بخش تقديم شده و در اول هر بخش شماره و عنوان آن ذكر مى شود.
حركات و اعراب گذارى براى سهولت در مطالعه و حفظ خطبه انجام گرفته، و موارد مهم خطبه با حروف سياه آورده شده است.
در پاورقى ها موارد اختلاف نسخه ها و كيفيت آن آمده است و رمزهاى زير براى اشاره به كتب مقابله شده تعيين گرديده است:
الف: دلائل الإمامة
ب: بلاغات النساء
ج: كشف الغمة
د: الاحتجاج
ه: منال الطالب و : نثر الدر
ز: الكتاب المبين
ح: شرح الاخبار
ط: التذكرة الحمدونية
ى: انوار اليقين
ك: امالى الشيخ الطوسى
ل: معانى الاخبار
م: شرح نهج البلاغة ابن ابى الحديد
ن: كتاب فدك علامه قزوينى
س: الفاضل فى صفة الادب الكامل
ع: الدر النظيم فى مناقب الائمة اللهاميم
قابل توجه است كه نسخه هاى «الف»، «ب»، «ج»، «د»، «ه»، «و»، «ن»، «ع» هر دو خطبه ى حضرت را كه در مسجد و منزل ايراد شده آورده اند، و نسخه هاى «ز»، «ح»، «ط»، «س» و شرح ابن ميثم و طرائف و شافى فقط خطبه ى مسجد را و نسخه هاى «ك» و «ل» و «م» فقط خطبه ى منزل را نقل كرده اند.
در چند مورد كه اختلاف نُسَخ از شرح نهج البلاغه ابن ميثم و طرائف ابن طاووس و شافى سيد مرتضى بود بعلت ندرت موارد رمزى براى اين كتابها آورده نشد.
متن حاضر حاصل جمع 20 نسخه از 20 كتاب است، كه از روى نسخه هاى چاپى يا خطى اين منابع مقابله شده است.
دقت در پاورقى ها و اختلاف نسخه ها راهى را كه براى تنظيم متن حاضر طى شده بخوبى روشن مى نمايد. لازم به ياد آورى است كه از ذكر تقديم و تأخير در جملات خطبه در مواردى كه تغييرى در معنى حاصل نمى شده خوددارى شده است.
در پاورقى ها آدرس آيات قرآن و توضيح كلمات و جملات مشكل نيز ذكر شده است و از آنجا كه متن خطبه عربى است پاورقى ها نيز به عربى ذكر شده است.
در ترجمه ى فارسى سعى شده ظرافت معانى مراعات شود و در عين حال تا حد امكان از الفاظ پيچيده استفاده نشده بطورى كه براى عموم قابل درك باشد. البته كلام خطبه در سطح بالايى ادا شده و ترجمه ى آن كار ساده اى نيست.
اضافه بر اينكه استعاره و كنايه و ضرب المثلهايى نيز در آن وجود دارد و در معنى كردن آنها درك صحيح فارسى زبانان از آنها در نظر گرفته شده است.
در ترجمه از شرحهايى كه بر خطبه نوشته شده استفاده ى وافر برده شده تا امانت در انتقال معانى به فارسى حفظ شود.
ترجمه ى فارسى هم مانند متن عربى در 37 بخش با ترجمه ى عناوين به فارسى آمده است و از پاورقى ها فقط موارد مهم ذكر شده است.
يادآور مى شود قطعات تاريخى كه همزمان با خطبه و در همان مجلس واقع شده جمع آورى شد و بصورتى كه در متن خطبه مشخص است تلفيق شد. اين بدان جهت است كه خطابه ى حضرت زهرا عليهاالسلام صورت محاكمه داشته و گفتگوهاى متعددى ضمن آن واقع شده و احياناً هر قطعه را كتابى نقل كرده است. اين تلفيق ضرورى بود و با انجام آن متن حاضر بدست آمد.
