برگرفته از كتاب : عصر زندگى و چگونگى آينده انسان و اسلام

انتظار، نخست يك آرمان و عقيده است ، و سپس در عمل و عينيت آشكار مى گردد، و انسان منتظر به مرزبانى و پاسدارى از حوزه جغرافيايى و فرهنگى و ايدئولوژيكى خود و همكيشان و هم مسلكان خويش ‍ مى پردازند، و همواره در موضع ديدبانى است ، و هوشيارانه و تيزنگرانه ، به افقهاى دور و نزديك مى نگرد، و هر تحرك و تحول و نقل و انتقالى را در اردوگاههاى دشمن زير نظر مى گيرد، و در سنگر دفاع تحول و نقل و انتقالى را در اردوگاههاى دشمن زير نظر مى گيرد، و در سنگر دفاع ايدئولوژيكى و زمينى و جغرافيايى ، دشمن را از پيشروى باز مى دارد، و در صورت فراهم بودن زمينه ، به تهاجم نيز دست مى يازد. و بدينگونه براى تحقق هدفها و آرمانهاى خويش كه براى تحقق آنها انتظار مى كشد، از هيچ تلاشى فرو گذار نمى كند.

اين است كه جامعه منتظر، همواره به آمادگى نظامى و دفاعى فراخوانده شده است و تهيه ابزار جنگ و قدرت از هر مقوله و با هر كيفيت ، تكليف گشته است . اين آمادگى مخصوص زمانى ويژه ، يا دورانى كه به ظاهر تهاجمى عليه جامعه منتظر صورت گرفته است نيست ؛ بلكه اين آمادگى ، بايد هميشه و در سراسر دوران زندگى و زمان تكليف وجود داشته باشد.

امام باقر عليه السلام :

((ابوعبدالله الجعفى : قال لى ابوجعفر محمد بن على عليه السلام : كم الرباط عندكم ؟ قلت : اربعون . قال : لكن رباطنا رباط الدهر...(16)))

ابوعبدالله جعفى مى گويد: امام باقر عليه السلام از من پرسيد: مدت مرزبانى نزد شما چقدر است ؟ گفتم : چهل روز. امام گفت : ليكن مدت مرزبانى ما تا هميشه است ...

براى روشن شدن اين تعليم والا و بنيادين امام پنجم ، معناى ((رباط)) و ((مرابطه )) را توضيح مى دهيم :

((رباط)) و ((مرابطه ))، به معناى مرزبانى و سنگردارى و ديده بانى است و اين معنا نوعا در خطوط مقدم و در مرزهاى نزديك به دشمن و بيگانه صورت مى گيرد.
 مجاهدان در اسلام دو نوعند: نخست آنان كه ، در زمان جنگ ، به ستيز و نبردى رسمى و روياروى با دشمن دست يازند، و به كارزار با دشمنان بپردازند. ديگر آنان كه در غير زمان جنگ به مرزبانى مى پردازند، يعنى زمانى كه جنگ و ستيز و رويارويى در كار نيست ، اما مرزها و سرزمينهاى اسلامى ، همواره با خطر احتمالى هجوم بيگانه و دشمن روبرو است . در اين صورت مرزبانى و سنگردارى و ديده بانى تكليف است ، و حضور در خطوط مقدم براى پيشگيرى احتمالى لازم است . در اينجا موضوع ((ربط)) و ((مرابطه )) پيش مى آيد يعنى مرزبانى و آمادگى براى دفع تهاجم احتمالى ، و حراست از سرزمين اسلامى . مسلمانان در جامعه اسلامى ، در زمانى كه جنگى نيز در كار نباشد به مرزبانى و حفظ مرزهاى اسلامى مكلفند، و هر كس به نوبت بايد در مرزها حضور يابد و پاسدارى كند. بنابراين ((مرابطه )) و ((رباط)) ((چنانكه فقها در كتاب جهاد گفته اند: آنست كه مؤ منان در مرزها اقامت گزينند... و آمادگى كامل داشته باشند، تا در هنگام حمله و تهاجم ناگهانى دشمن ، دفاع كنند، و كشور را نجات دهند)). كمترين زمان مرابطه و مرزبانى سه روز و بيشترين دوران آن چهل روز است . و اگر كسانى بيش از چهل روز، در مرزها مقاومت كردند، پاداشى چون پاداش مجاهدان دارند. اين نوع ((مرابطه )) و مرزبانى در زمان غيبت و حضور امام فرق نمى كند...))(1)

معناى ديگر ((مرابطه )) و ((رباط)) (مرزبانى و سنگردارى )، پيوند و رابطه با امام ، و در خدمت امام زيستن و مرزبان دستورها و خواسته هاى امام بودن است ، به اين معنا كه : ((جامعه مؤ منان با امام خويش ارتباط برقرار كنند، و به ريسمان ولايت امام چنگ در زنند، و با او هم پيمان شوند، و به يارى امام متعهد گردند. اين قسم از ((مرابطه )) واجب عينى بر هر فرد است ، نيابت بردار نيست ، و پايه اى از پايه هاى ايمان است . و عملى بدون آن پذيرفته نمى شود))(2)

گواه بر اين موضوع افزودن بر احاديث و آيات ضرورت انتظار و آمادگى ، آيه و احاديثى ويژه است . قرآن كريم مى گويد:

قرآن كريم :

((يا ايها الذين آمنوا، اصبروا، و صابروا، و رابطوا، و اتقوا الله لعلكم تفلحون(3).))

اى مؤ منان ! شكيبا باشيد و پايدارى ورزيد و براى مرزبانى حاضر يراق باشيد، و از خدا بترسيد، شايد رستگار گرديد. امام صادق عليه السلام در تفسير اين آيه قرآن فرموده است :

امام صادق عليه السلام :

((اصبروا على المصائب ، و صابروا على الفرائض ، و رابطوا على الائمة عليهم السلام(4).))

در برابر مشكلات شكيبايى ورزيد، و در انجام تكليفها و مسئوليتها پايدار باشيد، و با امامان رابطه برقرار كنيد.

و در تفسير برهان از امام باقر عليه السلام در تفسير اين آيه چنين نقل شده است :

((اصبروا على اداء الفرائض ، و صابروا عدوكم ، و رابطوا امامكم المنتظر(5).))

... در انجام واجبات شكيبا باشيد، و در برابر دشمن پايدارى كنيد، و با امام منتظر و در حضور او باشيد.

و در حديث ديگرى امام صادق عليه السلام چنين فرموده است :

امام صادق عليه السلام :

((...و رابطوا، قال عليه السلام : المقام مع امامكم ...(6)))

...((رابطوا)) به معناى حضور نزد امام است ...

امام باقر عليه السلام در سخنى كه آورديم ، مردم را به همين معنا توجه مى دهند: يعنى از جمله : ((رباطنا رباط الدهر: ما در همه زمانها مرزبان و سنگردار و مرزدارانيم )). امام ، طبق آنچه در جامعه اسلامى مرسوم بود، و همگان از آن تكليف آگاهى داشتند (يعنى نوبت در مرزبانى و مرزدارى ، و سه روز يا چهل روز و واجب كفايى بودن آن )، موضوع برتر و تكليف مهمترى را نيز باز گفتند، كه ما در همه دوران و همه زمانها مرزدار و مرزبانيم ، و شيعه ما بايد پيرو ما باشد و همواره و هميشه هوشيارانه به حراست و حفاظت از مرزهاى جغرافيايى و عقيدتى سرزمينهاى اسلامى و دين اسلام بپردازد، و از اين مهم و واجب لحظه اى غفلت نورزد.

علامه مجلسى در تفسير اين حديث گفته است : ((اى يجب على الشيعة ان يربطوا انفسهم على طاعة امام الحق ، و انتظار فرجه ، و يتهيؤ ا لنصرته )): بر شيعه واجب است كه حاضر يراق و گوش به فرمان امام بر حق باشند، و در انتظار فرجش بسر برند، و براى يارى او آماده باشند))(7)

بنابراين ، شيعه در همه دوران عمر خويش مرزدار و مرزبان سنگرنشين است . و در اين خصلت چون امامان خويش و امام منتظر است ، يعنى ((رباط)) (سنگردارى و مرزبانى ) شيعه چون ((رباط)) امام ، در همه دورانها و تمام روزها و روزگاران است .

امام مهدى عليه السلام نيز خود را ((مرابط، مرزبان و مرزدار)) خوانده است .

در نامه به شيخ مفيد:

((من عبدالله المرابط فى سبيله...(8)))

(اين نامه ) از بنده خدا است بنده اى كه مرزبان و مرزدار راه خدا است ...

((مرابط: مرزبان و مرزدار))، در برخى احاديث ، به امام مهدى عليه السلام اطلاق شده است :

امام باقر عليه السلام :

((فى هذه الاية : ((يا ايها الذين امنوا، اصبروا... و رابطوا)). نزلت فينا، و لم يكن الرباط الذى امرنا به بعد، و سيكون ذلك من نسلنا المرابط.(9)))

در تفسير اين آيه : ((اى مؤ منان شكيبا باشيد... و براى مرزبانى حاضر يراق ..))، اين آيه درباره ما نازل شده است و هنوز ((رباط)) و مرزبانى كه به ما دستور داده شده است تحقق نيافته است . و اين مرزبانى در آينده از فرزندان ما، كه ((مرابط)) و مرزبانند تحقق خواهد يافت .

مؤ لف ((مكيال المكارم ))، در ذيل اين حديث مى گويد:

((آنچه از دقت در سخنان امامان عليه السلام براى من آشكار شده ، اين است كه مقصود از ((مرابط)) در اين حديث امام مهدى عليه السلام است . و علت نامگذارى حضرت به اين نام روشن است ))(10)

بنابراين ، امت نيز چون امامشان ، مرابطان و مرزبانان و مرزداران حماسه هاى جاويد اسلام و تشيع اند، و از اين نظر نيز همسان و هم آوا با امامشان حركت مى كنند، و با او چنين پيوندى ناگسستنى و ارتباطى استوار و بيعتى نيرومند دارند، و هميشه هوشيار و بيدار و آماده اند، و همه ابزارهاى قدرت را طبق دستور قرآن كريم : ((و اعدوا لهم ما استطعتم من قوة(11))): و تا آنجا كه مى توانيد نيرو آماده كنيد)) بايد فراهم سازند و در اختيار داشته باشند. اينگونه سنگرداران چون مجاهدان نزد خداوند عزيز و گراميند. و درباره ايشان رسيده است :

پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله :

((ميت يختم على عمله ، الا المرابط فى سبيل الله ، فانه ينموله عمله الى يوم القيامة(12)...))

مرده ، (دوران ) عملش پايان مى يابد، مگر مرزداران راه خدا كه ايشان عملشان رشد مى كند (و افزون مى گردد و تداوم مى يابد) تا روز قيامت ...

چنانكه درباره شهيد رسيده است : ((الشهيد ينمو عمله )): شهيد (پس از مرگش ) عملش رشد مى كند و فزونى مى يابد)) و شايد علت اين باشد كه اعمال ديگران همه در پرتو مجاهدت آنان امكان پذير مى گردد.

- پاورقی -

(16) كافى 8/381؛ ((مكيال )) 2/423.
(1) مكيال 2/424.
(2) مكيال 2/425.
(3) سوره آل عمران (2): 200.
(4) تفسير قمى 1/129.
(5) تفسير برهان 1/343؛ 2/425 و 426.
(6) تفسير برهان 1/335؛ ((مكيال ))2/426.
(7) مكيال 2/424.
(8) ارشاد/ 4، شيخ مفيد، چاپ مكتبة بصيرتى ، قم .
(9) تفسير برهان 1/335؛ ((مكيال ))2/427.
(10) مكيال 2/427.
(11) سوره انفال (8): 60.
(12) مكيال 2/425.

نوشتن دیدگاه