42 «إِنَّ اللهَ يَعْلَمُ ما يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ مِنْ شَىْءٍ وَ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ»
 
ترجمه :
42. به درستى كه خداوند مى داند آنچه را مى خوانند از غير خدا از چيزها و اوست عزيز حكيم[1] .
 
 تفسير :
[شرح وتوضيح صفات خدا]
(إِنَّ اللهَ يَعْلَمُ) چون علمش عين ذات و از مراتب وجود است و واجب الوجود اعلا مراتب وجود است ازلاً و ابداً، لذا علمش به تمام اشياء تعلق گرفته :
«لاَ يَعْزُبُ عَنْ عِلْمِهِ شَيْءٌ»[2] .
 (ما يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ مِنْ شَىْءٍ) تعبير به «شىء» براى اين است كه شامل جمادات[3]  و حيوانات و نباتات و عُلويّات[4]  و سُفليّات[5]  و ذوى العقول[6]  از ملائكه و جن و انس بشود. جمادات مثل اصنامِ مشركين كه بت پرستان باشند و آتش پرستان. نباتات كه شجره پرستان هستند. حيوانات مثل گاو و گوساله‌پرستان. علويّات، آفتاب و ماه و ستاره پرستان. سفليّات كه همان اصنام و آتش و شجره و گاو و گوساله باشند. ذوى العقول، ملائكه پرستان، جن پرستان، شيطان پرستان كه خالق شرّش مى‌دانند.
(وَ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ) «عزت» مقابل ذلت است. ذليل كسى را گويند كه يا مقهور باشد و كسى بر او مسلط باشد يا عاجز و ناتوان باشد. تمام عوالم امكانى، از ثَرى تا به ثريا[7] ، تمام ذليل و مقهور تحت قدرت پروردگار هستند و عزت پروردگار ذاتى است و از صفات ثبوتيه ذاتيه[8]  است، مثل علم و قدرت و عزت انبيا و ائمّه و مؤمنين [نيست كه] جعلى است (وَ للهِِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُوْمِنِينَ)[9] و اما عزت خيالى مثل عزت متكبرين و متموّلين و امرا و رؤسا [كه] خيال صرف است. [بايد] مغرور نشوند و بدانند اين چهار روز دنيا مى‌گذرد و به ادنى دَرَكات[10]  ذلت خواهند افتاد. «حكيم» هم يكى از صفات ذاتيه است و از شئون علم است، چنانچه عزت از شئون قدرت است. علم الهى به هر چه تعلق گرفته به نامى تعبير مى‌شود: علم به مرئيات[11]  بصير است؛ به مسموعات[12]  سميع است؛ به جزئيات مدرك است؛ به مصالح و مفاسد حكيم است؛ به صلاح و فساد فعل مريد و مكره است. تمام افعال اين‌ها نزد او مكشوف است.

______________________________________________________

[1] .  ترجمه ديگر: هر آنچه را كه جز او مى‌خوانند خدا مى‌داند، وهم اوست شكست‌ناپذير سنجيده كار.
[2] .  دانش هيچ‌چيزى از او مخفى نمى‌ماند. مجمع البيان: ج5، ص217؛ تفسير قرطبى: ج15،ص301 و بحار الأنوار: ج54، ص358.
[3] .  جَمَادات (جمع جماد): چيزى كه حيات ونموّ نداشته باشد مثل سنگ و فلز.
[4] .  علويّات (جمع عُلوىّ): هر چيز منسوب به بالا مخصوصاً كواكب.
[5] .  سُفْليّات (جمع سُفْلى): پايينى، نقيض عُلْوى.
[6] .  ذوى العقول: داراى عقل وشعور.
[7] .  از زمين تا آسمان؛ از خاك تا افلاك.
[8] .  صفات ثُبوتية ذاتية: صفات ثبوتى، آن دسته از صفات است كه دلالت بر كمال منهاى نقص مى‌كند مانند عالم وقادر. صفات ذاتى، آن صفاتى هستند كه براى اتصاف آن‌ها به خداى متعال نيازى به درنظر گرفتن چيزى بيرون از ذات خدا ومقايسه آن با ذات او نيست مانند حيات وعلم وقدرت.
[9] .  عزت از آنِ خدا وپيامبرش ومؤمنان است. سوره منافقون: آيه 8.
[10] .  ادنى  دركات: منتهى اليه جهنم؛ پايين‌ترين نقطه جهنم.
[11] .  مَرْئيات (جمع مرئى): چيزى كه ديده شود.
[12] .  مَسْموعات (جمع مَسْمُوع): شنيده، شنيده شده.

نوشتن دیدگاه