45 «اتْلُ ما أُوحِىَ إِلَيْکَ مِنَ الْكِتابِ وَ أَقِمِ الصَّلوةَ إِنَّ الصَّلوةَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ وَ لَذِكْرُ اللهِ أَكْبَرُ وَ اللهُ يَعْلَمُ ما تَصْنَعُونَ»
 
ترجمه :
45. تلاوت فرما آنچه وحى شده است به سوى تو از كتاب و بر پاى بدار نماز را، به درستى كه نماز جلوگير است از فحشا و منكر و هرآينه ذكر خداوند بزرگ تر است و خداوند مى داند آنچه از شما صادر مى شود[1] .
 
تفسير :
[ابلاغ رسالت از سوى پيامبر بدون هيچ‌گونه ملاحظه‌اى]
(اتْلُ ما أُوحِىَ إِلَيْکَ مِنَ الْكِتابِ) نظر به اينكه بسيارى از آيات قرآن نكوهش و مذمت كفّار و مشركين و فسّاق، و تمجيد مؤمنين و مدح آن‌هاست و اين آيات براى كفار و مشركين بسيار ناگوار بود و در مقام اذيت حضرت رسالت برمى‌آمدند، بلكه به ساير منافقين و ظاهرْ مسلمانان گران مى‌آمد، مثل آيات راجع به ولايت. خداوند مى‌فرمايد ملاحظه آن‌ها را مفرما و آنچه به شما وحى مى‌رسد و نازل مى‌شود تلاوت فرما و ابلاغ نما، بلكه خداوند تأكيد مى‌فرمايد مثل آيه (بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْکَ)[2]  الآيه در غدير خم و اشباه آن.
 
[اهميت فوق‌العاده نماز در اسلام]
(وَ أَقِمِ الصَّلوةَ) اهميت نماز در شريعت اسلام بسيار است كه يك قسمت آن‌ها را در مجلد اول در ذيل جمله (وَ يُقِيمُونَ الصَّلوةَ) بيان كرده‌ايم، مراجعه فرماييد[3] .
«الصَلاةُ عَمُودُ الدِينِ»[4] .
«أَوَّلُ مَا يُحَاسَبُ بِهِ العَبْدُ يَوْمَ القِيامَةِ الصَلاةُ»[5] .
«عُنْوَانُ صَحِيفَةِ المُؤْمِنِ»[6] .
«الصَلوةُ مِعْرَاجُ المُؤْمِنِ»[7] .
«الصَلوةُ قُرْبَانُ كُلِّ تَقِيٍّ»[8] .
«الصَلوةُ إِنْ قُبِلَتْ قُبِلَ مَا سِواهَا، وَ إِنْ رُدَّتْ رُدَّ مَا سِوَاهَا»[9] .
الى غير ذلك و مراد از اقامه، مجرّدِ اَتْيانِ[10]  آن نيست، بلكه حفظ و نگهبانى و نگاهدارى نماز است به بيان احكام و ترغيب مؤمنين و ذكر مثوبات و فوايد آن و انذار[11]  ترك و تضييع آن كه من جمله از فوايد آن: (إِنَّ الصَّلوةَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ).
 
[تفاوت فحشاء ومنكر]
فرق بين «فحشاء» و «منكر» اينكه فحشا به معنى كارهاى زشت است حتى در نزد مرتكب آن مثل زنا، لواط، كلمات زشت، مادر فلان، خواهر فلان و امثال اين‌ها كه فرق است بين فحش و سب، و لذا زانيه را فاحشه مى‌گويند و منكر مقابل معروف است. فعل قبيح و قبايح دو قسم است: قبايح عقليه و شرعيه و شامل جميع معاصى مى‌شود و وجه اينكه نماز ناهى از فحشا و منكر است اينكه اگر با توجه به كلمات نماز و افعال آن و آداب و شرايط آن [خوانده شود اثرش] بيشتر باشد [و در نتيجه] جلوگيرى آن زيادتر مى‌شود، چنانچه امروز بالحس و العيان مشاهده مى‌كنيم كه اهل نماز از بسيارى از منكرات و فحشا دورى مى‌كنند. زن‌هاى آن‌ها با حجاب و عفت و حيا، مردان آن‌ها از زنا و لواط و ساز و آواز و سينما [و] شرب [خمر] و مجالس فحشا اجتناب مى‌كنند[12]  و تاركين نماز از  هيچ‌گونه فحشا و منكرات و معاصى رو برگردان نيستند و باك ندارند مگر اينكه مانعى جلوگير آن‌ها باشد و اين معنى بسيار واضح و روشن است و احتياج به توجيهات مفسرين نداريم.
(وَ لَذِكْرُ اللهِ أَكْبَرُ) اين جمله را دو نحوه تفسير مى‌توان كرد: يكى اينكه فايده بزرگ نماز اين است كه انسان را به ياد خدا مى‌اندازد كه غرض از جعل نماز همين است، چنانچه مى‌فرمايد: (وَ أَقِمِ الصَّلوةَ لِذِكْرِى)[13]  ديگر آنكه به ياد خدا بودن و اشتغال به ذكر، از بسيارى از معاصى، انسان را بيشتر از نماز حفظ مى‌كند. زبانى كه به ذكر خدا باشد غيبت و تهمت و بهتان و فحش و كلمات زشت از او صادر نمى‌شود و اگر به ياد خدا باشد، غفلت نمى‌كند و رو به معاصى نمى‌رود.
(وَ اللهُ يَعْلَمُ ما تَصْنَعُونَ) خداوند عالم است به رفتار و كردار، گفتار و طريقه مشى[14]  شما، ظاهر شما و باطن شما و مقصود و منظور شما، كه كلمه (ما تَصْنَعُونَ) شامل همه اين‌ها مى‌شود.

___________________________________________________-

[1] .  ترجمه ديگر: آنچه از كتاب به سوى تو وحى شده است بخوان و نماز را بر پا دار، كه نماز از كار زشت وناپسند باز مى‌دارد، وقطعاً ياد خدا بالاتر است، وخدا مى‌داند چه مى‌كنيد.
[2] .  آنچه از جانب پروردگارت به سوى تو نازل شده، ابلاغ كن. سوره مائده: آيه 67.
[3] .  ر. ك: همين تفسير: ج1، ص302 به بعد.
[4] .  نماز ستون دين است. امالى صدوق: ص739؛ وسائل الشيعة: ج4، ص27، ضمن ح6 وبحار الأنوار: ج79، ص218، ضمن ح36.
[5] .  اولين چيزى كه در روز قيامت از بنده در مورد آن مى‌پرسند، نماز است. كافى: ج3،ص268، ضمن ح4؛ تهذيب الأحكام: ج2، ص239، ضمن ح15 و وسائل الشيعة: ج4،ص34، ح10.
[6] .  صدر نامه مؤمن، نماز است. چنين روايتى درباره نماز يافت نشد، اما درباره دوستى و محبت اميرالمؤمنين  (علیه السلام) به اين صورت در منابع آمده است: «عنوانُ صحيفةِ المؤمنِ حُبّعلي بن أبي طالب». ر. ك: تاريخ بغداد: ج5، ص177؛ الروضة فى فضائل اميرالمؤمنين :ص66؛ كنز العمال: ج11، ص601 و بحار الأنوار: ج27، ص142، ح149.
[7] .  نماز مِعراج مؤمن است. تفسير رازى: ج1، ص266؛ بحار الأنوار:  ج79، ص303 ومستدرک سفينة البحار: ج6، ص343.
[8] .  نماز نزديك‌كننده هر پرهيزكارى به خداست. نهج البلاغة: حكمت136؛ كافى: ج3،ص265؛ عيون اخبار الرضا(علیه السلام): ج2، ص10 و وسائل الشيعة: ج4، ص43، ح1.
[9] .  نماز اگر قبول شود هر چه غير آن است نيز قبول مى‌شود واگر مورد قبول واقع نشود غيرآن نيز قبول نمى‌شود. كافى: ج3، ص268، ضمن ح4؛ من لا يحضره الفقيه: ج1، ص208،ح626؛ تهذيب الأحكام: ج2، ص239، ضمن ح15 و وسائل الشيعة: ج4، ص34، ح10 (بااندكى تفاوت).
[10] .  اَتْيان : به جا آوردن.
[11] .  انذار: هشدار دادن.
[12] .  چنانچه قبلاً هم يادآور شده‌ايم اين تفسير در دوره ستم‌شاهى نوشته شده است ومطالباين چنينى در آن، ناظر به آن زمان است.
[13] .  به ياد من نماز برپا دار. سوره طه: آيه 14.
[14] .  مَشْى: شيوه؛ رفتار؛ روش راه رفتن.

نوشتن دیدگاه