44 «وَ مَنْ يُضْلِلِ اللّه‏ُ فَما لَهُ مِنْ وَلِىٍّ مِنْ بَعْدِهِ وَ تَرَى الظّالِمِينَ لَمّا رَأَوُا الْعَذابَ يَقُولُونَ هَلْ إِلى مَرَدٍّ مِنْ سَبِيلٍ»

ترجمه:
44. و كسى را كه خداوند گمراه كند، پس نيست براى او ناصر و وليّى كه بتواند او
را از عذاب الهى نجات دهد از بعد اينكه گمراه شده است، و مى‏بينى ظالمين را چون
مشاهده مى‏كنند عذاب را مى‏گويند: آيا كسى هست كه ما را برگرداند از اين عذاب و
نجات دهد و راهى به ما بنمايد؟[1]
 
تفسير:
[بى ياور ماندنِ گمراهِ ستمگر در برابر عذاب الهى]
«وَ مَنْ يُضْلِلِ اللّه‏ُ» گفتيم اضلال الهى بعد از اينكه قلب سياه شد و قساوت گرفت
و از قابليت هدايت افتاد كه اگر هزار معجزه مشاهده كند و هزار دليل بر او اقامه شود،
هدايت نمى‏شود. خداوند او را به خود واگذار مى‏كند كه هر چه بتواند بار گناه را سنگين
كند و عذاب را بر خود زياد كند «فَما لَهُ مِنْ وَلِىٍّ» نه پدر نه مادر نه فرزند نه عشيره و
نه رئيس و نه لشكر و عِدّه و عُدّه و اتباع[2]، احدى نيست و قدرت بر رفع عذاب از او
ندارند.
«مِنْ بَعْدِهِ» ممكن است ضمير «مِنْ بَعْدِهِ» راجع به خدا باشد، يعنى غير از خدا
احدى قدرت ندارد، و ممكن است مرجع اضلال باشد كه بعد از آنكه گمراه شد و از
قابليت افتاد، احدى نيست بتواند او را هدايت كند، و ممكن است مرجع عذاب باشد كه
احدى قدرت بر رفع عذاب ندارد.
«وَ تَرَى الظّالِمِينَ»روز قيامت كه آتش جهنم شعله مى‏كشد، و ملائكؤ عذاب با
غل‏ها و زنجيرها آن‏ها را مى‏كشند رو به آتش «لَمّا رَأَوُا الْعَذابَ»آن‏ها مى‏بينند و
مشاهده مى‏كنند «يَقُولُونَ» يا در پيشگاه الهى يا به ملائكه عذاب: «هَلْ إِلى مَرَدٍّ مِنْ
سَبِيلٍ» آيا ممكن است و وسيله‏اى هست كه ما برگرديم به دنيا و تدارك كنيم آنچه
عمل كرده‏ايم و خود را از اين عذاب نجات دهيم. و اين آرزويى است كه تمام اهل
عذاب از مشرك و كافر و ضال و مُضِل[3] و مخالف و معاند و فاسق و فاجر مى‏كنند،
چنانچه مى‏فرمايد: «وَ لَوْ تَرى إِذْ وُقِفُوا عَلَى النّارِ فَقالُوا يا لَيْتَنا نُرَدُّ وَ لا نُكَذِّبَ بِآياتِ رَبِّنا وَ
نَكُونَ مِنَ الْمُؤمِنِينَ * بَلْ بَدا لَهُمْ ما كانُوا يُخْفُونَ مِنْ قَبْلُ وَ لَوْ رُدُّوا لَعادُوا لِما نُهُوا عَنْهُ وَ إِنَّهُمْ
لَكاذِبُونَ»[4] چون زنگ شرك و كفر و ضلالت و ظلم ثابت شده، قابل تغيير نيست.
*    *    *

[1] .  ترجمه ديگر: و هر كه را خدا بى راه گذارد، پس از او يار و ياورى نخواهد داشت، و ستمگران را
مى‏بينى كه چون عذاب را بنگرند مى‏گويند: آيا راهى براى برگشتن به دنيا هست؟
 
[2] .  عِدّه: افراد، نيرو. عُدّه: امكانات، ابزار و وسايل جنگ. اتباع: پيروان.
 
[3] .  ضال: گمراه شده؛ مُضل: گمراه كننده.
 
[4] .  و اى كاش منكران را هنگامى كه بر آتش عرضه مى‏شوند، مى‏ديدى كه مى‏گويند: كاش
بازگردانده مى‏شديم و ديگر آيات پروردگارمان را تكذيب نمى‏كرديم و از مؤمنان مى‏شديم. ولى چنين نيست بلكه آنچه را پيش از اين نهان مى‏داشتند، براى آنان آشكار شده است. و اگر هم بازگردانده شوند قطعاً به آنچه از آن منع شده بودند بر مى‏گردند و آنان دروغ گويند. سوره انعام: آيات 27 ـ 28.

نوشتن دیدگاه