51  «وَ ما كانَ لِبَشَرٍ أَنْ يُكَلِّمَهُ اللّه‏ُ إِلاّ وَحْياً أَوْ مِنْ وَراءِ حِجابٍ أَوْ يُرْسِلَ رَسُولاً فَيُوحِىَ بِإِذْنِهِ ما يَشاءُ إِنَّهُ عَلِىٌّ حَكِيمٌ»

ترجمه:
51. و نيست از براى بشر اينكه خداوند با او تكلم فرمايد مگر به وحى در قلب او يا
از پشت حجاب ايجاد كلام كند يا بفرستد رسولانى از ملائكه، پس به او وحى رسانند به
اذن خدا آنچه بخواهد. محققاً او علىّ و حكيم است[1].
 
توضيح:
كلام الهى مثل ساير مخلوقات اوست كه به اراده ايجاد مى‏فرمايد و چون كلام از
مقولؤ اعراض است، احتياج به محل و معروض دارد و محل او يا قلب انسان است كه
اخطار در قلب مى‏كند يا بدون واسطؤ ملك يا به واسطه و بسا در غير انبيا تعبير به الهام
مى‏كنند و يا ايجاد در جسمى مى‏كند، مثل تكلم با موسى كه از شجره صدا بلند شد يا
ايجاد در هوا مى‏كند يا در لوح محفوظ يا در رؤا به نظر مى‏آورد، مثل رؤاى ابراهيم
و يوسف يا ملائكه به صورت بشرى يا صورت ملكى نازل مى‏شوند، لذا مى‏فرمايد:
«وَ ما كانَ لِبَشَرٍ أَنْ يُكَلِّمَهُ اللّه‏ُ» كه بشر بتواند با خدا تكلم كند. و قابليت ندارد خدا با
او تكلم فرمايد مگر انبيا كه لياقت اين موهبت را داشته باشند «إِلاّ وَحْياً» كه در قلب
او ايجاد فرمايد بدون واسطؤ ملك يا به واسطؤ ملك «أَوْ مِنْ وَراءِ حِجابٍ» يعنى
بدون مشاهده، زيرا خداوند جسم و صورت ندارد كه بتوان مشاهده كرد، فقط آثار
قدرت او را مشاهده مى‏كنند، مثل تكلم با موسى و يا پيغمبر اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله [در] ليلة المعراج
«أَوْ يُرْسِلَ رَسُولاً» مثل جبرئيل روح‏الامين كه امين وحى الهى است. «فَيُوحِىَ بِإِذْنِهِ
ما يَشاءُ» آن هم يا در قلب انبيا، چنانچه مى‏فرمايد: «قُلْ مَنْ كانَ عَدُوًّا لِجِبْرِيلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ
عَلى قَلْبِكَ بِإِذْنِ اللّه‏ِ»[2] و مى‏فرمايد در وصف قرآن: «وَ إِنَّهُ لَتَنْزِيلُ رَبِّ الْعالَمِينَ * نَزَلَ بِهِ
الرُّوحُ الْأَمِينُ * عَلى قَلْبِكَ لِتَكُونَ مِنَ الْمُنْذِرِينَ * بِلِسانٍ عَرَبِىٍّ مُبِينٍ * وَ إِنَّهُ لَفِى زُبُرِ
الْأَوَّلِينَ»[3] يا به صورت مَلَكى يا بشرى مثل ملائكه كه بر حضرت ابراهيم و لوط و
داوود و هاروت و ماروت، و به صورت دحيؤ كلبى بر رسول محترم وارد شدند.
«إِنَّهُ عَلِىٌّ حَكِيمٌ» «علىّ» است از اينكه تماسى بگيرد با بشر و مرئى شود، علواً
كبيراً[4]، «حكيم» است كه تمام كارهاى او از روى حكمت و مصلحت و درست و به جا
و به موقع است، لذا مى‏فرمايد:

[1] .  ترجمه ديگر: و هيچ بشرى را نرسد كه خدا با او سخن گويد جز از راه وحى يا از فراسوى
حجابى، يا فرستاده‏اى بفرستد و به اذن او هر چه بخواهد وحى نمايد. آرى، اوست بلند مرتبه سنجيده كار.
 
[2] .  بگو: كسى كه دشمن جبرئيل است در واقع دشمن خداست، چرا كه او به فرمان خدا قرآن را بر قلبت نازل كرده است. سوره بقره: آيؤ 97.
 
[3] .  ترجمه آن در همين تفسير: ج15، ص239، پاورقى 1 گذشت.
 
[4] .  اشاره به آيه 43 سوره إسراء: «سُبحانَهُ وَ تَعالى عَمّا يَقولونَ عُلُوّاً كَبيراً».

نوشتن دیدگاه