22 «بَلْ قالُوا إِنّا وَجَدْنا آباءَنا عَلى أُمَّةٍ وَ إِنّا عَلى آثارِهِمْ مُهْتَدُونَ»

ترجمه:
22. بلكه گفتند كه: ما يافتيم پدران خود را بر اين طريقه و روش و ما بر آثار آن‏ها و
طريقؤ آن‏ها هدايت شدگانيم[1].
 
تفسير:
[پيروى از آبا و اجداد، تنها دليل مشركان براى پرستش بت‏ها]
منتها مدرك مشركين همين است كه اين طريقه كه عبادت اَصنام [= بت‏ها] و غير
آن‏ها باشد، به ميراث از آبا و اجداد ما به ما رسيده و ما دست از دين آبايى و اجدادى
خود برنمى‏داريم و دين آن‏ها را حق مى‏دانيم و به دين آن‏ها هدايت شده‏ايم.
اقول: دستگاه شرك از زمان آدم به اغواى شيطان رواج زيادى پيدا كرده كه
شيطان صُوَر انبيا را به آن‏ها دستور داده و به دَعوى اينكه اين‏ها مقرّب درگاه الهى
هستند، عبادت آن‏ها را بكنيد و رفته رفته آن‏قدر رواج پيدا كرد كه در زمان نوح يك
دنيا تمام مشرك بودند و فقط حدود هفتاد و كسرى به هدايت نوح موحّد شدند. و پس
از آن‏ها باز آن قدر توسعه يافت كه در زمان ابراهيم فقط لوط ايمان آورد و پس از آن
در زمان هود و صالح و شُعيب تا زمان موسى چه اندازه اهميت پيدا كرد. حتى بعد از
موسى در بنى اسرائيل مدت‏ها تا زمان عيسى در شرك زيست مى‏كردند. حتى به موسى
گفتند: «اجْعَلْ لَنا إِلهاً كَما لَهُمْ آلِهَةٌ»[2] و گوساله‏پرست شدند و نصارا قائل به تَثليث[3]
شدند و هكذا تا زمان حضرت رسالت صلى‏الله‏عليه‏و‏آله.
 
[تحقيق تنها راه نجات از بيراهه]
«بَلْ قالُوا إِنّا وَجَدْنا آباءَنا عَلى أُمَّةٍ» اُمت در اينجا به معنى طريقه و مَشْى است و
اين دَعوى نوعيت دارد. اولاد يهود، يهودى مى‏شوند؛ اولاد نصارا نصرانى؛ اولاد
طبيعى، طبيعى؛ اولاد مجوسى، مجوس[4]؛ اولاد اهل تسنّن، سنّى؛ اولاد نواصب،
ناصبى. حتى اولاد فِرَق شيعه تابع آباى خود مى‏شوند. اگر اين دليليت داشته باشد، بايد
تمام مذاهب عالم حق باشد و اين تناقض لازم مى‏آيد. بلكه اين دَعوى رد خود مدعى
مى‏شود، زيرا هر فرقه ساير فِرَق را باطل مى‏داند با اينكه آن‏ها هم همين مدرك را
دارند. دين را بايد از روى دليل و برهان ثابت كرد و مثل آفتاب بر خود روشن نمود كه
اگر تمام عالم بر خلاف آن باشند، ذره‏اى در او تأثير نكند [و] نگاه به يكديگر نكنند.
 
[اتمام حجت خداوند بر تمام خلق]
«وَ إِنّا عَلى آثارِهِمْ مُهْتَدُونَ» با اينكه اين بهانه و عذر تراشى است و خداوند
حجّت را بر همه تمام كرده و راه عذر را بر همه بسته [چرا كه] در هر زمانى حجّت الهى
ميانؤ مردم بوده. در هر شهر و قَصَبه، از انبيا و اوصيا و علما و مؤنين بودند و هستند.
«لِيَهْلِكَ مَنْ هَلَكَ عَنْ بَيِّنَةٍ وَ يَحْيى مَنْ حَىَّ عَنْ بَيِّنَةٍ»[5]، «رُسُلاً مُبَشِّرِينَ وَ مُنْذِرِينَ لِئَلاّ

يَكُونَ لِلنّاسِ عَلَى اللّه‏ِ حُجَّةٌ بَعْدَ الرُّسُلِ»[6]. بلى، قاصرين كه دست آن‏ها كوتاه بوده نه از
روى تقصير مثل اطفال و مَجانين [= ديوانگان] و مستضعفين يا جلوگيرى ديگران،
فرداى قيامت معاف هستند وَلَو قابليت بهشت ندارند، چون ايمان نداشتند و استحقاق
عذاب هم ندارند.

[1] .  ترجمه ديگر: نه، بلكه گفتند: ما پدران خود را بر آيينى يافتيم و ما هم با پى‏گيرى از آنان، راه
يافتگانيم.
 
[2] .  همان‏گونه كه براى آنان خدايانى است، براى ما نيز خدايى قرار ده. سوره اعراف: آيؤ 138.
 
[3] .  توضيحى در باره تثليث در همين تفسير: ج16، ص142، پاورقى 2 گذشت.
 
[4] .  مجوس: تابعان زرتشت و آتش پرستان.
 
[5] .  تا كسى كه بايد هلاك شود، با دليلى روشن هلاك گردد و كسى كه بايد زنده شود، با دليلى واضح زنده بماند. سوره انفال: آيؤ 42.
 
[6] .  پيامبرانى كه بشارتگر و هشدار دهنده بودند، تا براى مردم، پس از فرستادن پيامبران، در برابر خدا بهانه و حجتى نباشد. سوره نساء: آيؤ 165.

نوشتن دیدگاه