5 «وَ اخْتِلافِ اللَّيْلِ وَ النَّهارِ وَ ما أَنْزَلَ اللّه‏ُ مِنَ السَّماءِ مِنْ رِزْقٍ فَأَحْيا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها وَ تَصْرِيفِ الرِّياحِ آياتٌ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ»

ترجمه:
5. و اختلاف شب و روز و آنچه نازل مى‏فرمايد خداوند متعال از عالم بالا، پس زنده
مى‏كند زمين را پس از مردن او و گردش بادها آياتى است براى قومى كه تعقّل
مى‏كنند[1].

تفسير:
[شب، روز، باران و گردش بادها، نشانه‏هاى قدرت الهى]
«وَ اخْتِلافِ اللَّيْلِ وَ النَّهارِ» دو نحوه مى‏توان تفسير كرد: نحوؤ اولى: اينكه شب
و روز خلف يكديگر نه فقط روز تنها باشد يا شب تنها، بلكه يكى پس از ديگرى و
اين خود يك آيؤ بزرگى است كه در اثر حركت وضعى زمين كه دور خود مى‏چرخد و
هميشه آن نصف كه مقابل خورشيد است روز است و نصف ديگر كه بر خلاف است،
شب است اگر اين گردش نبود، آن نصف كه مقابل خورشيد است هميشه روز بود و از
حرارتش قابل سكونت نبود و استراحتى بر احدى نبود، و آن نصف كه بر خلاف است
هميشه شب بود و از برودتش قابل بقا نبود و گياهى نمى‏روييد و تحصيل امر معاش
ميسر نبود، لذا مى‏فرمايد: «قُلْ أَ رَأَيْتُمْ إِنْ جَعَلَ اللّه‏ُ عَلَيْكُمُ اللَّيْلَ سَرْمَداً إِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ مَنْ
إِلهٌ غَيْرُ اللّه‏ِ يَأْتِيكُمْ بِضِياءٍ أَ فَلا تَسْمَعُونَ * قُلْ أَ رَأَيْتُمْ إِنْ جَعَلَ اللّه‏ُ عَلَيْكُمُ النَّهارَ سَرْمَداً إِلى يَوْمِ
الْقِيامَةِ مَنْ إِلهٌ غَيْرُ اللّه‏ِ يَأْتِيكُمْ بِلَيْلٍ تَسْكُنُونَ فِيهِ أَ فَلا تُبْصِرُونَ * وَ مِنْ رَحْمَتِهِ جَعَلَ لَكُمُ اللَّيْلَ
وَ النَّهارَ لِتَسْكُنُوا فِيهِ وَ لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ»[2].
 
تنبيه:
در دو آيؤ قبلىِ [فوق] تعبير به «عليكم» فرموده كه ليل بدون نهار و نهار بدون ليل
بر ضرر شماست و در آيؤ اخيره [فوق] تعبير فرمود: به «لكم» كه جعل شب و روز معاً
خلف يكديگر به نفع شماست.
نحوؤ ثانيه: اينكه مراد از اختلاف در زيادتى و نقصان شب و روز است در فصول
اربعه، شتاء و صيف تابستان و زمستان كه اين در حركت انتقالى زمين است دور كرؤ
شمس چون در خط منطقة البروج سير دارد و اين خط با خط معدل النهار در دو نقطه
توافق دارند. اول فروردين حَمل و اول مهر كه اول ميزان است. شب و روز موافق
مى‏شود و در دو نقطه دور مى‏شوند بيست و چهار درجه اول سرطان و جُدَى كه اول تير
باشد و اول دى، روز در منتها درجؤ بلندى و شب در منتها درجؤ كوتاهى و بالعكس و
اين اختلاف براى تربيت نباتات و حيوانات و انسان است نه هميشه تابستان است و نه
زمستان و الاّ گياه روييده نمى‏شد.
«وَ ما أَنْزَلَ اللّه‏ُ مِنَ السَّماءِ مِنْ رِزْقٍ» نزول باران و برف و تگرگ كه تشكيل
رودخانه‏ها و انهار و چشمه‏ها و چاه‏ها و روييدن گياه‏ها و تلطيف هوا مى‏كند كه اگر يك
سال نبارد خشكسالى مى‏شود و توليد امراض، در واقع زمين مرده را زنده مى‏كند:
«فَأَحْيا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها وَ تَصْرِيفِ الرِّياحِ» تموّج هوا[3] و حركت باد كه هم
تلطيف هوا مى‏كند و هم ميكروب‏ها را برطرف مى‏كند و هم موجب رشد گياهان و
حيوانات و انسان مى‏شود اين‏ها بالتمام آيات قدرت و حكمت الهى است. لكن «لِقَوْمٍ
يَعْقِلُونَ» كه تعقّل و تفكّر و تأمّل كنند و درك نمايند كه اگر يكى از اين آيات نقصانى
پيدا كند، به چه بليّاتى گرفتار مى‏شوند و هر يك اين‏ها چه فوايد بزرگى دارد. جَلَّ
الخَالِق.

[1] .  ترجمه ديگر: و نيز در پياپى آمدن شب و روز، و آنچه خدا از روزى از آسمان فرود آورده و به
وسيله آن، زمين را پس از مرگش زنده گردانيده است؛ و همچنين در گردش بادها به هر سو، براى مردمى كه مى‏انديشند.
 
[2] .  سوره قصص: آيات 71 ـ 73. ترجمه آن در همين تفسير: ج16، ص189، پاورقى2 و ص 191،
پاورقى(1) و ص192، پاورقى(2) گذشت.
 
[3] .  تموّج هوا: موج دار شدن هوا.

نوشتن دیدگاه