در آن صحرا، جحفه، وبر کنار آن غدير، خم، ودر حضور آن جمع، پيامبر (صلى الله عليه وآله) در ادامه کلام الهى خويش، دامنه سخن را به مسائل مربوط به امام عصر (عجل الله تعالى فرجه) کشانيده، زبان به توصيف آن امام همام گشودند، وگوشه هايى از شخصيت همه جانبه آن بزرگوار را به مردم نماياندند. حساسيت اين قسمت از سخن را، از آنجا مى توان دريافت که حضرتش هيجده بار مردم را با تکرار يک لغت هشدار دهنده، به دقت در کلام خود فرا مى خوانند. حضرتش در اين بخش به دفعات، کلمه الا به معنى هان! آگاه باشيد را به کار مى برند، تا همگان دريابند که موضوع از اعتبار، ارزش، حساسيت واهميت ويژه برخوردار است. پيامبر (صلى الله عليه وآله) در آغاز اين بخش، بار ديگر - براى چندين مرتبه در طول سخنرانى - روند پيوسته نبوت وامامت را مطرح نموده وياد آور مى شوند که سررشته اين نظم، در دست على (عليه السلام) است وپايان بخش اين روند، حضرت مهدى عجل الله تعالى فرجه مى باشند، بدين صورت که: معاشر الناس انى نبى وعلى وصيى. الا وان خاتم الائمه منا القائم المهدى (صلوات الله عليه)(15) پس آن گاه با بر شمارى 21 ويژگى اساسى ومهم از مختصات عمده آن امام، به گونه اى گوشه هايى از حرکت وکار وتلاش وبرنامه ها ودستاوردهاى نظام الهى حضرتش را ترسيم مى نمايند، به طورى که با اندک دقت وريزبينى در اين مختصات، مى توان ابعادى مختلف از مسائل مربوط به آن حضرت را دريافت. پيامبر فرمودند: الا انه الظاهر على الدين. الا انه المنتقم من الظالمين. الا انه فاتح الحصون وهادمها. الا انه قاتل کل قبيله من اهل الشرک. الا انه مدرک کل ثار لاولياء الله عز وجل. الا انه ناصر دين الله عز وجل. الا انه الغراف من بحر عميق. الا انه يسم کل ذى فضل بفضله وکل ذى جهل بجهله. الا انه خيره الله ومختاره.
الا انه وارث کل علم والمحيط به. الا انه المخبر عن ربه عز وجل والمنبه بامر ايمانه. الا انه الرشيد السديد. الا انه المفوض اليه. الا انه قد بشر من سلف من بين يديه. الا انه الباقى حجه ولا حجه بعده ولا حق الا معه ولا نور الا عنده. الا انه لا غالب له ولا منصور عليه. الا انه ولى الله فى ارضه وحکمه فى خلقه وامينه فى سره وعلانيته. اى مردم آگاه باشيد! او بر قاطبه اديان پيروز خواهد گرديد. آگاه باشيد! او از ستمکاران انتقام خواهد گرفت. آگاه باشيد! او تمامى دژها را فتح نموده وويران خواهد ساخت. آگاه باشيد! او تمامى طوايف وقبائل شرک را درهم خواهد کوبيده ونابود خواهد ساخت. آگاه باشيد! او انتقام خون دوستان خدا را باز خواهد ستاند. آگاه باشيد! او يار وياور دين خداى بزرگ است. آگاه باشيد! او کشتيبانى کار آزموده در دريائى عميق است. آگاه باشيد! او فاضلان را به فضلشان وجاهلان را به جهلشان مى شناسد ومى شناساند.
آگاه باشيد! او برگزيده خدا ومنتخب اوست. آگاه باشيد! او وارث تمامى دانش هاست وبه همه علوم تسلط واحاطه دارد. آگاه باشيد! او از خدايش براى شما گزارش مى نمايد وشما را به چگونگى ايمان به خدا مى آگاهاند. آگاه باشيد! او راست کار ودرست کردار واستوار وپا برجاست. آگاه باشيد! که امور خلقت وخلايق - از سوى خدا - به او واگذار شده است. آگاه باشيد! که تمامى پيام آوران گذشته به آمدن او نويد داده اند. آگاه باشيد! که آن حضرت آخرين حجت الهى است وپس از او ديگر حجتى نخواهد آمد، حق - تماما - با او ونور نزد اوست. آگاه باشيد! کسى را ياراى چيرگى بر او نيست. آگاه باشيد! او ولى خدا در زمين است وداور دادار در ميان آفريده هاى اوست، وامين خداى متعال در پنهان وپيداى اوست. بار ديگر به دقت بر اين توصيف ها بنگريم، ودريابيم که پيامبر اکرم (صلى الله عليه وآله) ساليانى دراز قبل از تولد، وقرنها پيش از ظهور آن حضرت با چه انگيزه اى چنين شخصيتى از ايشان به دست مى دهد؟ وبدان گونه خطوط اصلى آن نظام الهى به رهبرى حضرتش را ترسيم مى نمايد؟ آيا مى توان هدفى جز دميدن روح اميد وانتظار، وآگاهانيدن نسلها وآماده سازى آنان براى تحمل دوران سخت غيبت، همراه با تلقى صحيح از آن پنهانى دشوار، وتلاش پيگير در تحقق وبر پايى آن آينده نورانى در اين کار سراغ داد؟ اگر اين راستا را صحيح ندانيم، آيا پسنديده است که پيامبر (صلى الله عليه وآله) در شرايطى که تنها سه تن از امامان (امير المؤمنين وامام حسن وامام حسين عليهم السلام) در دوران حيات ظاهرى خويش بودند، سخن از نظام آينده جهان وحضرت مهدى عجل الله تعالى فرجه آن هم به اين گستردگى وتفصيل در ميان آورند؟ نظامى که در آن به فضل وجهل با يک ديده نگريسته نمى شود، وفاضلان وجاهلان در هم نمى آميزند، تا کار تشخيص وتمييز دشوار گردد. بلکه حضرتش در پرتو بينش الهى خود، اين دو طايفه را از هم جدا نموده، وبه روشنى فاضل را به فضلش وجاهل را به جهلش، به همگان مى نماياند. قيام آن حضرت، در راستاى يک حرکت مشخص وگوياى تاريخى در طول ادوار مدنيت بشر تفسير مى شود، واو تحقق بخش نويدهاى تمامى پيبام آوران سلف معرفى مى گردد که ماموريتش به ثمر وهدف رسانيدن تلاش هاى آنان خواهد بود. در يک نگاه، آن امام همام، مظهر علم وقدرت الهى معرفى مى شود. اين آگاهى، براى او دانش وبينشى فوق تصور به بار مى آورد، وآن قدرت خدا دادى، وى را در موضعى مى نشاند که هيچ گردن فرازى نتواند در راه پياده شدن اهداف آن نظام الهى سنگ اندازى ومانع تراشى نمايد.
اگر اين قيام الهى نباشد، خلقت عبث جلوه مى نمايد، واين انديشه باطل بر صفحه ذهنها نقش مى گيرد که آيا هدف از هستى، همين بود که مردمى بيايند ونسل به نسل بروند، وحاکمانى دست به دست در تاريخ حاکم شوند وخونريزى کنند وغارت نمايند وبساط جور وستم بگسترانند ومظلومان را به زنجير بکشند و... از اين رو، در جهت پاسخ به اين پندار نادرست، خداى عزيز حکيم، ولى مقتدر خويش را با توان وآگاهى الهى زمامدار جهان مى نمايد که او دژهاى کفر وبى دينى را درهم کوبد، از ظالمان انتقام گيرد، با شرک در ستيزد آيد، داد مظلومان را بستاند، وخون شهيدان را پاس نهد، دين را يارى کند، سکان کشتى طوفان زده بشريت را به دست با کفايت خويش گيرد وانسانها را به سر منزل مقصود رهنمون گردد. وچه زيباست که ما آن روزگاران را نظاره گر باشيم. با مطالعه سخنان پيامبر (صلى الله عليه وآله) در اين بخش از خطابه، علاوه بر شخصيت فردى آن حضرت، مى توان با ابعاد الهى، سياسى، عدالت اجتماعى، علمى وفرهنگى، تاريخى، هدايتى و... اين نظام آشنا شد. وخدا را، که توفيق درک آن زمان وزمانه، ما را دست دهاد. به هر حال، پيامبر (صلى الله عليه وآله) کم کم دامن سخن خويش را در آن صحراى سوزان جمع مى نمايد. ودر اواخر خطابه خويش، سخن از گستره حلال وحرام نموده وياد آور مى شوند که اين مطلب، بسيار فراتر از آن است تا در يک نشست ودر خلال يک خطابه بتوان تمامى آن را بازگو نمود. آن گاه چنين مى فرمايند: فامرت ان اخذ البيعه منکم والصفقه لکم بقبول ما جئت به عن الله عز وجل فى على امير المؤمنين والائمه من بعده الذين هم منى، ومنه ائمه قائمهم المهدى الى يوم القيامه الذى يقضى بالحق... من - از سوى پروردگار جهان - فرمان داده شده ام تا از شما بر قبول آنچه از جانب خداى عز وجل درباره امير مؤمنان على (عليه السلام) وائمه پس از او آورده ام، که - در نسل وتبار - از من واويند، عهد وفادارى وبيعت بستانم. امامانى که قائم آنان مهدى، تا بر پايى قيامت برقرار خواهد بود، واوست که بر حق وعدل حکم خواهد کرد... وبدين سان پيامبر (صلى الله عليه وآله) در سومين جاى از کلام خود، ياد امام عصر (عجل الله تعالى فرجه) را زنده مى دارد. واين سه موضع - همان طور که گذشت - علاوه بر يازده مرتبه اى بود که در طول سخن، حضرتش از واژه عمومى وکلى ائمه در زمينه معرفى پيشوايان پس از خود استفاده نمودند، وشان وجايگاه ومشخصه والاى آنان را با عبارت الامامه فى ذريتى من ولده الى يوم القيمه بيان داشتند. پيشوايانى که آنان را در جايى ديگر از همين کلام، الطيبين من ولدى خواندند وآنان را ثقل اصغر دانستند، که بر کنار کتاب خدا ثقل اکبر نشسته اند. تا آنجا که ايشان در بيان رسول خدا (صلى الله عليه وآله) امناء الله فى خلقه وحکامه فى ارضه تعبير شدند، ودر طى سخن به دفعات، امامان را در رابطه با على (عليه السلام)، با وصف ولدى من صلبه وعباراتى از اين رديف ستودند. اينک روشن است که از چه رو، اين بخش از نوشته، سيماى حضرت مهدى عجل الله تعالى فرجه به روايت غدير نام گرفت، چرا که حاوى روشنگرى در زمينه معرفى نام وياد وراه ورسم امام عصر (عجل الله تعالى فرجه) بود که در سايه پرتو ناشى از کلام نورانى پيامبر، بر پهنه دل وذهن خواننده مى نشست، واميد که اين رهگشائى ما را نيز کارساز افتد.
پاورقی:
(15) خطبه غدير: اى مردم! من پيامبر هستم وعلى وصى من است. آگاه باشيد، که آخرين امام از ما، قائم، مهدى است.
