روايات صادر از پيغمبر صلى الله عليه وآله واوصياى احد عشر بلکه توقيعات ووقايع زمان غيبت صغرى واخبار به مغيبات واظهار کرامات خود آن بزرگوار امام زمان، به حدى است که اگر کسى از روى انصاف در آنها غور وتدبر کند وغرض ورزى واجابت در کار نباشد، جز اعتراف به امامت وغيبت وجود ذى جود آن جناب چاره اى ندارد، هر چند که از اقامه دليل عقلى بر لزوم وجود حجت واسطه بين مفيض ومستفيض على الدوام عاجز باشد. اين اخبار وحى آثار همه بطون واسرار آيات قرآنيه اند که از زبان قرآن ناطق صادر شده اند، اين دو روايت در اين مقام مشتى از خروارها واندکى از بسيارها است.
کتابى درباره حضرت قائم
جناب صدوق اين بابويه - رضوان الله تعالى عليه - 381 ه. ق، کتاب کمال الدين وتمام النعمه را در شصت و دو باب در قائم آل محمد مهدى موعود عليه السلام تاءليف کرده است وهمه اين ابواب روايات مرويه از رسول الله واوصياى احد عشر او است وهر يک از روايات را با ذکر سلسله آن روايت کرده است
(جناب صدوق) در اول کمال الدين در سبب تاءليف آن بيانى به تفصيل دارد که اجمال آن اين است: پس از مراجعت از زيارت ثامن الائمه عليه السلام اقامت کردم شبى از دورى اهل وولد واخوات ونعمت به جا گذاشته ام فکر مى کردم ودر اثناى فکرت خوابم در ربود، در عالم خواب ديديم که در مکه مکرمه ام وطواف بيت مى کنم وبه حضور امام قائم تشرف يافتم، آن جناب در عالم خواب به من فرمود: چرا کتابى در غيبت تصنيف نمى کنى؟ بايد اکنون کتابى در غيبت تصنيف کنى.
اين بگفت وبرفت ومن از خواب بيدار شدم وتا طلوع فجر به دعا وگريه وبى تابى به سر بردم ودر صباح همان روز به تاءليف اين کتاب آغاز کردم.(25)
فضايل کتاب غيبت نعمانى
غيبت نعمانى تاءليف محمد بن ابراهيم بن جعفر ابو عبد الله کاتب نعمانى معروف به ابى زيبت است. نعمانى از مشايخ عظيم القدر اماميه ومعاصر کلينى صاحب کافى وابن عقده ومحمد بن احمد صفوانى ومسعودى صاحب مروج الذهب است که زمان غيبت صغرى را ادراک نموده است.
در غيبت ياد شده از کلينى واز اين عقده روايت مى کند ودر توثيق ابن عقده گويد: وهو ما اخبرنا به احمد به محمد بن سعيد بن عقده الکوفى وهذا الرجل ممن لا يطعن عليه فى الثقه ولا فى العلم بالحديث والرجال الناقلين له.
شيخ جليل نجاشى در کتاب رجال فرمايد:(26)
محمد بن ابراهيم بن جعفر ابو عبد الله الکاتب النعمانى المعروف بابن زينب (بابن ابى زينب - ظ) شيخ من اصحابنا عظيم القدر المنزله، صحيح العقيده، کثير الحديث، قدم بغداد وخرج الى الشام ومات بها. له کتب منها کتاب الغيبه، الى ان قال: رأيت ابا الحسن محمد بن على الشجاعى الکاتب يقرا عليه کتاب الغيبه تصنيف محمد بن ابراهيم بن النعماني بمشهد العتيقه لانه قراه عليه ووصى لى اينه ابو عبد الله الحسين بن محمد الشجاعى بهذا الکتاب والنسخه المقروه عندى.
کتاب غيبت نعمانى از کتب قديمه معتمده نزد همه علماى شيعه واز اجل کتب است ودر جلالت او کلام شيخ مفيد کافى است که در آخر باب سوم ذکر امام قائم عليه السلام از کتاب ارشاد فرمود: هر کس اخبار غيبت امام عصر - عجل الله تعالى فرجه - خواهد به کتاب غيبت نعمانى رجوع کند که در اين باب کتاب جامعى است. وهذا طرف يسير مما جاء فى النصوص على الثانى عشر من الائمه عليه السلام والروايات فى ذلک کثير قد دونها اصحاب الحديث من هذه العصابه واثبتوها فى کتبهم المصنفه، فممن اثبتها قد دونها اصحاب الحديث من هذه العصابه واثبتوها فى کتبهم المصنفه، عممن اثبتها على الشرح التفصيل محمد بن ابراهيم، المکنى ابو عبد الله النعمانى فى کتاب الذى صنفه فى الغيبه فلا حاجه بنا مع ما ذکرناه الى اثباتها على التفصيل فى هذا المکان.
غيبت نعمانى بيست وشش باب است وهر باب در ذکر يک سلسله روايات مرويه از اهل بيت عصمت ووحى درباره حضرت حجت عليه السلام است. وآن را مقدمه اى بسيار مفيد وارزنده به قلم تواناى مصنف آن عالم ربانى جناب نعمانى در امامت وغيبت امام زمان عليه السلام است.
نگارنده بر اين عقیدت است که فقط همين کتاب غيبت نعمانى در اثبات امامت وغيبت قائم آل محمد کافى است. علاوه بر اين که جوامع فريقين ورسائل آنان در اين باب از کثرت به قدرى است که اگر کسى بخواهد آنها را احصاء وفهرست کند، مستلزم تاءليف کتابى بزرگ بلکه کتابهائى خواهد بود.
کتاب غيبت نعمانى بيست وشش باب است وهر باب آن معنون به عنوانى قابل اعتناء وتوجه به سزا در اهميت موضوع کتاب است ودر هر يک از ابواب رواياتى با اسناد، سواى آيات قرآنى از پيغمبر اکرم صلى الله عليه وآله وآل او اهل بيت عصمت ووحى نقل کرده است که بسيارى از آنها به طرق عامه در جوامع روائى آنان نيز نقل شده است.(27)
طول مدت غيبت صغرى
مرحوم کلينى تمام زمان غيبت صغرى را به خوبى ادراک کرده است، تاريخ وفاتش اگر 328 باشد که يکى از دو قول شيخ طوسى قدس سره است، يک سال قبل از غيبت کبرى رحلت نموده است، واگر 329 که قول نجاشى - رضوان الله تعالى عليه - است سنه تناثر نجوم است که مصادف با اول تاريخ غيبت کبرى حضرت بقيه الله است؛ زيرا طول مدت غيبت صغرى از 260 تا 329 است وآخرين نائب آن حضرت ابو الحسن على بن محمد سمرى - رضوان الله تعالى عليه - در پانزدهم شعبان 329 رحلت نموده که از آن تاريخ غيبت کبرى شروع مى شود وتوقيع مبارک امام عليه السلام به سمرى در اين معنى نص صريح است که چند روز قبل از رحلت سمرى از ناحيه مقدس آن جناب صادر شد.(28)
پاورقی:
(25) ولايت تکوينى، ص 87.
(26) ص 271.
(27) ولايت تکوينى، ص 18.
(28) ولايت تکوينى، ص 71.
