4     «إِنَّ اللّه‏َ يُحِبُّ الَّذِينَ يُقاتِلُونَ فِى سَبِيلِهِ صَفّاً كَأَنَّهُمْ بُنْيانٌ
          مَرْصُوصٌ»

ترجمه:
4. محققاً خداى متعال دوست مى‏دارد كسانى كه در راه خدا قتال مى‏كنند، در راه
خداى متعال صف بسته كه گويا يك بنيان و بناى محكمى است كه اجزاى آن از هم
پاشيده نمى‏شود[1].
 

تفسير
[معناى حب و بغض الهى]
«إِنَّ اللّه‏َ يُحِبُّ الَّذِينَ يُقاتِلُونَ فِى سَبِيلِهِ صَفّاً» محبت[2] الهى فوق درجات است،
چنانچه آدم را صَفىّ اللّه‏ و نوح را نَجىّ اللّه‏ و ابراهيم را خَليل اللّه‏ و موسى را
كَليم اللّه‏ و عيسى را روح اللّه‏ مى‏گويند و پيغمبر اكرم را حبيب اللّه‏ مى‏نامند.
زيرا دوست را هر چه خوبى باشد براى او مى‏خواهد و هر چه بد باشد از او
برطرف مى‏كند. شخصى كه خدا او را دوست دارد، از هيچ تفضّلى از او
دريغ نمى‏فرمايد و هيچ‏گونه بلا و عقوبتى به او نمى‏كند و معناى حبّ الهى
اين است كه با او معاملؤ دوست با دوست مى‏كند نه اينكه صفت حبّ عارض او شود،
چنانچه غضب الهى معاملؤ مغضب است نه حالت غضب عارض ذات شود. خدا همين
معامله را با كسانى كه در جهاد با كفّار ايستادگى دارند و محكم و استوار و استقامت
مى‏كنند، فرار نمى‏كنند كه فرار از زحف[3]، گناه بسيار بزرگى است، عقب‏نشينى
نمى‏كنند، شكست نمى‏خورند، محكم مقابل دشمن ثبات قدم دارند تا بكشند يا كشته
شوند و از هم جدا و پراكنده نمى‏شوند، مثل ديوارى كه اجزاى آن به هم چسبيده
و محكم ساخته شده كه هيچ قوّه و آلتى نمى‏تواند آن را خراب كند و به زبان ما مثل
سد اسكندر، ذى القرنين، كه خدا در قرآن مى‏فرمايد از قول او: «آتُونِى زُبَرَ الْحَدِيدِ
حَتّى إِذا ساوى بَيْنَ الصَّدَفَيْنِ...»الى قوله: «فَمَا اسْطاعُوا أَنْ يَظْهَرُوهُ وَ مَا اسْتَطاعُوا لَهُ
نَقْباً»[4].

[شأن نزول آيه]
«كَأَنَّهُمْ بُنْيانٌ مَرْصُوصٌ» اخبارى داريم كه اين آيؤ شريفه در شأن چند نفر از
اصحاب نبى صلى‏الله‏عليه‏و‏آله وارد شده:
على اميرالمؤنين عليه‏السلامو حمزه سيّد الشهداء و عُبَيدَة بن الحارث[5] و سهل بن
حنيف[6] و حارث بن [الصِمّة[7] و] ابى دُجانه [انصارى[8]] [9] و مقداد

بن اسود الكندى[10] . [11]
اقول: اين‏ها از مصاديق اهمّ آيه هستند، و مصاديق آيه بسيار هستند، مثل اصحاب
ابى عبداللّه‏ عليه‏السلام و بعض اصحاب امير المؤنين عليه‏السلام در جنگ با خوارج و صفين و جمل،
مثل مالك اشتر[12] و بسيار ديگر. بلكه بسيارى از اصحاب نبى صلى‏الله‏عليه‏و‏آلهو اصحاب حضرت
بقية اللّه‏(عجّل اللّه‏ تعالى فرجه) و غير اين‏ها و نظير اين در دورؤ غيبت، بسيارى از علماى
شيعه [كه] در مقابل كفّار و اهل ضلال و ظالمين به قلم و لسان و بيان ثبات قدم داشتند
و دارند. و بالعكس كسانى كه سستى در امر جهاد مى‏كنند يا عقب‏نشينى يا فرار يا
كوتاهى و سستى در مقابل دشمن دارند مورد غضب و عداوت الهى واقع مى‏شوند
ـ خذلهم اللّه‏ ـ و اين‏ها هم مصاديق زيادى دارد، مثل اوّلى و دوّمى و سوّمى و ساير
منافقين.

[1].  ترجمه ديگر: در حقيقت، خدا دوست دارد كسانى را كه در راه او صف در صف، چنان كه گويى
بنايى ريخته شده از سُرب‏اند، جهاد مى‏كنند.
 
[2] .  توضيحى درباره «حب اللّه‏»، در همين جلد: ص136، پاورقى 1، ذيل تفسير آيه 8 سوره ممتحنه گذشت.
 
[3].  زحف: حمله كردن و تاختن به سوى دشمن.
 
[4].  براى من قطعات آهن بياوريد، تا آن گاه كه ميان دو كوه برابر شد...، [در نتيجه، اقوام وحشى]
نتوانستند از آن [مانع] بالا روند و نتوانستند آن را سوراخ كنند. سوره كهف: آيات 96 ـ 97.
 
[5] .  مختصرى از زندگى نامه وى، در همين تفسير: ج8، ص447، پاورقى 4 گذشت.
 
[6].  سهل بن حنيف بن واهب بن عُكيم انصارى، ابو ثابت مدنى، وى در تمام جنگ‏ها شركت داشت و از كسانى بود كه در جنگ اُحد پيامبر را تنها نگذارد. از جمله كسانى كه از وى روايت نموده‏اند، فرزندانش ابو امامه و عبداللّه‏، همچنين عبدالرحمان بن ابى ليلى، يُسير بن عمرو و عُبَيد بن السّبّاق و غيره مى‏باشند. وى از شيعيان مخلص اميرالمؤمنين عليه‏السلام بود. او از جمله اصحابى بود كه حديث غدير را روايت كرده است. ايشان در زمان خلافت اميرالمؤمنين عليه‏السلاموالى مدينه و از فرماندهان لشكر امام در جنگ جمل بود. وى در سال 38 قمرى هنگام برگشت از صفين از دنيا رفت و امام عليه‏السلام بر بدن وى نماز گذارد. ر.ك: موسوعة طبقات الفقهاء: ج1، ص124.
 
[7].  حارث بن صمّه بن عمرو بن عَتيك بن عمرو بن عامر خزرجى مكنّا به ابا سعد، پيامبر بين او و وهب بن سنان عقد اخوت بست. وى از بدريون بود و در جنگ اُحد نيز شركت داشت و از جمله كسانى بود كه پيامبر را تنها نگذارد. نقل شده كه وى از جمله كسانى است كه آيه «صَفّاً كَأنَّهُمْ بُنيانٌ مَرْصُوصٌ» در حق وى نازل شده است. ر.ك: اُسد الغابه: ج1، ص453، شماره 903 و تأويل الآيات: ج2، ص685.
 
[8].  سماك بن خرشه، ابو دجانه انصارى، از بزرگان اصحاب پيامبر كه در تمامى جنگ‏هاى پيامبر از جمله بدر و اُحد شركت داشت. از جمله كسانى بود كه در جنگ اُحد بعد از اينكه مشركين به مسلمانان حمله كردند و اكثر مسلمانان فرار كردند، به همراه عده‏اى اندك، از جمله اميرالمؤمنين عليه‏السلامو سهل بن حنيف، به دفاع از پيامبر اسلام پرداخت و پيامبر شمشير خود را به او داد. وى در شجاعت مشهور بود.
          هر چند گفته شده كه در صفين به همراه امام عليه‏السلام بود، لكن معروف آن است كه در جنگ يمامه به شهادت رسيد. ر.ك: اُسد الغابه: ج2، ص317، شماره 2235 و اعيان الشيعة: ج7، ص319.
 
[9].  در نسخه چاپ تهران «حارث بن ابى دجانه» آمده كه تصحيح شد.
 
[10].  مقداد بن عمرو بن ثعلبه بن مالك بهرانى كندى مشهور به مقداد بن اسود. در سال 37 قبل از
هجرت چشم به جهان گشود. وى همسر ضُباعه دختر زبير بن عبدالمطلب بود. او از سابقين در اسلام بود و از مهاجران به حبشه بود سپس به مكه بازگشت لكن نتوانست با پيامبر به مدينه هجرت كند. بعد از مدتى با روى دادنِ سريه‏اى، به مسلمانان مدينه پيوست. ايشان در جنگ بدر و تمامى جنگ‏هاى رسول اللّه‏ صلى‏الله‏عليه‏و‏آله شركت داشت. او از رسول خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آلهروايت مى‏نمود. از جمله كسانى كه از وى روايت نقل مى‏نمودند عبارتند از ابن عباس، مستورد بن شداد، عبدالرحمان بن ابى ليلى، جبير بن نفير و غيره.
          ايشان از حواريون اميرالمؤمنين عليه‏السلام و از بزرگان اصحاب ايشان بود و پيامبر در احاديث مختلف ايشان را به بزرگى ياد كرده است. از جمله كه ايشان فرمود: بهشت مشتاق چهار نفر است عمار، سلمان، ابوذر ومقداد؛ و روايات بسيارى ديگر. ابن اثير مى‏گويد وى در فتح مصر حضور داشته است. او در سن 70 سالگى و در سال 33 قمرى در جُرف درگذشت و بعد از انتقال به مدينه در اين شهر به خاك سپرده شد. ر.ك: موسوعة طبقات الفقهاء: ج1، ص245.
 
[11].  درباره اخبار شأن نزول اين آيه به شواهد التنزيل: ج2، ص337؛ تأويل الآيات: ج7، ص685، ح1 و تفسير البرهان: ج7، ص524 ـ 525، ح1 ـ 5 مراجعه فرماييد.
 
[12].  مختصرى از زندگى نامه وى در همين تفسير: ج10، ص131، پاورقى 1 گذشت.

نوشتن دیدگاه