خانواده

 يك اتومبيل را در نظر بگيريد، چراغها، بوق ، حرارت بخارى ، حركت و سرعت سير و حتى شيشه پاك كن هاى آنرا نيز بياد بياوريد حالا فكر كنيد كه اين اتومبيل را چه نيرويى به راه مى اندازد و با كدام نيرو چراغها آن روشن مى شود و نيز كدام نيرو به آن سرعت مى دهد. بعد از مطالعه به اين نتيجه مى رسيد كه همه كارها از موتور است ، موتور است كه ايجاد انرژى و برق و حرارت مى كند.
به هر مقدار موتور ماشين بهتر كار كند، كارهاى ديگر ماشين مانند حركت و سرعت و... بهتر خواهد بود. بدن ما همان اتومبيل است و موتور آن دستگاه گواراش و جهاز هاضمه است و به هر مقدار كه در نگهدارى و حفاظت اين دستگاه توجه شود به همان مقدار كارش بهتر و در آمدش بيشتر خواهد بود. و به همين دليل مى توان گفته كسانى كه پيرى زود رس را در اثر اختلالات جهاز هاضمه مى دانند تاءييد نمود.
((عده اى ديگر از دانشمندان عقيده دارند آدمى وقتى پير مى شود كه دستگاه گوارش و هاضمه او از كار بيفتد و يا بخوبى كار نكند.))
((ميچنكوف )) دانشمند ميكروب شناس مى گويد:
((پيرى زود رس و بيمارى آن وقتى بر بدن چيره مى شود كه ميكروبهاى مسموم كننده و زهر دار بواسطه مسموميت غذاييى در داخل روده ها به فعاليت بپردازند و سموم خود را به رگهاى بدن بفرستند))(64)
بهترين دليل بر اهميت دستگاه گوارش براى سلامت انسان و نقش موثرى كه در طول عمر دارد آمارى است كه از 12 هزار نفر مردگان تهران گرفته شده كه فقط 98 نفر آنها با امراض سل ، حصبه ، ذات الريه ، سياه زخم و ساير امراض عفونى مرده اند در حاليكه رقم قابل ملاحظه اى مربوط به عوارض ‍ دستگاه معده و جهاز هاضمه است كه اينك آمار آن از نظر شما مى گذرد.
(( 1 - مردگان بر اثر عوارض كبد 2930 نفر
2 - مردگان بر اثر عوارض سوء هاضمه 1432 نفر
3 - مردگان بر اثر عوارض مسموميت غذايى 1043 نفر
4 - مردگان بر اثر عوارض بيمارى قلب 1150 نفر
5 - مردگان بر اثر عوارض روماتيسم - سياتيك - نقرس 595 نفر
6 - مردگان بر اثر عوارض بيمارى قند 430 نفر
7 - مردگان بر اثر عوارض افراد در نوشابه 160 نفر
8 - مردگان بر اثر عوارض فشار خون 1300 نفر
9 - مردگان بر اثر عوارض سكته 360 نفر
10 - مردگان بر اثر عوارض سرطان 118 نفر
11 - مردگان بر اثر عوارض اوتيانوز (كمى ويتامين ) 1250 نفر
12 - مردگان بر اثر عوارض سموم 36 نفر
13 - مردگان بر اثر عوارض تصادف - تصادم - نزاع و قتل 194 نفر
14 - مردگان بر اثر عوارض امراض عفونى 98 نفر
15 - مردگان بر اثر عوارض نفريت و امراض كليه 970 نفر
جمع كل 12066 نفر))(65)
بزرگترين رقمى را كه اين آمار به عنوان زنگ خطر به ما نشان مى دهد عوارض كبد و سوء هاضمه است .
((كسانيكه معده اى مرتب و صحيح دارند داراى مزاجى سلام و اراده اى قوى بوده و حوصله كار كردن دارند و بر عكس كسانيكه مبتلا به يبوست مى باشند هميشه كسل بوده و به كار كردن علاقمند نيستند دائما خميازه مى كشند و چرت مى زنند و به كائنات بد مى گويند، سرشان اغلب درد مى كند و به زندگى علاقه اى ندارند كسانيكه هاضمه اى منظم دارند كمتر مريض ميشوند، و هر موقع بيمار شدند زود معالجه مى شوند.
خداوندا آنرا كه هاضمه منظم دادى چند ندادى و آنرا كه ندادى چه دادى ؟))(66)
پيامبر اسلام صل الله عليه و آله نيز اختلالات و منظم نبوده معده و جهاز هاضمه را ريشه هر بيمارى دانسته اند.
قال النبى (ص ): ((المعدة بيت كال داء...))(67)
پر خورى - تند خورى
بدن را تشبيه به اتومبيل كرديم ، البته موتور اتومبيل براى كار كردن احتياج به نيرو و انرژى دارد چيزى كه به موتور انرژى مى دهد بنزين ، گازوئيل و... است ، همانطوريكه موتور بدون بنزين راه نمى رود اگر بنزين آن هم بيش ‍ اندازه باشد نمى گذارد موتور روشن شود، و از ابتدا زيادى بنزين سبب خاموشى اش خواهد بود.
و به اصطلاح تا استارت بزنند خفه مى كند، پر خورى در انسان نيز چنين است .
پرخورى را مى توان ام الامراض يا ريشه بيماريها دانست .
قرآن مجيد در اين زمينه چنين بيان مى دارد:
((و كلوا و اشربوا و لا تسرفوا انه لا يحب المسرفين ))(68)
بخوريد و بياشاميد ولى زياد روى نكنيد؛ زيرا خداوند، متجاوزين از حد اعتدال را دوست نمى دارد.
ما ملاء آدمى و عاء شرا من بطن حسب الآدمى لقيمات يقمن صلبه (69)
هيچ ظرفى را فرزند آدم پر نكرد كه بدتر از ظرف شكم باشد در حاليكه براى ادامه زندگى او چند لقمه كافى است .
در اين سخن زبانهاى پر خورى به طور اختصار گوشزد شده است و اينك تفصيل آنرا مى خوانيم :
((الكليها سم را به شكل مواد نشاسته اى غير قابل جذب كه در الكل ، فراوان وجود دارد بلع مى كنند. و اشخاص پر خور هيدرات دو كربن مواد نشاسته اى را به صورت غذاهاى نشاسته دار و قندى جذب نشدنى وارد بدن خود مى نمايند...
خطراتى كه متوجه پر خورها است كمتر از خطراتى نيست كه گريبانگير الكليها است . ولى از پر خورها زياد صحبت و گفتگويى در بين نيست زيرا آن ها افتضاح عمومى بر پا نمى كنند و خانواده خود را سر افكنده نمى سازند. مثل مستها با مامورين پليس دست به يقه نشده و شبها را در زندانهاى كلانترى به سر نمى برند ولى از طرف ديگر مثل مستان روز به روز خود را فرسوده كرده ، نيرو و نشاط زندگى را بر باد مى دهند و در جوانى خود را به صورت پيران از كار افتاده و بد هيكل در مى آورند در حالى كه ممكن است سنى از آنها نگذشته و بيش از ثلث عمر خود را نكرده باشند.
چه مشكل است اشخاصى كه به جاى يك چانه سه چانه روى غبغبشان افتاده و سى يا چهل كيلو پيه و چربى اضافه دارند...
طبق آمارى كه شركتهاى بيمه عمر در باره اشخاص مختلف بر داشته و همگى آنرا قبول دارند اشخاص پر خور عمر خود را كوتاه مى كنند زيرا هر گره اى كه در دور كمر به نسبت دور سينه زياد شود يكسال از عمر آدمى را كم خواهد كرد چه ، اندازه دور كمر و سينه هر كس ، بايد مساول باشد.
در حال حاضر در تمام كشورهاى مترقى ميليونها نفر مردمى كه پر خورى مى كنند يك پيرى زود رس و پر نكبتى را براى خود فراهم مى آورند كه دوران آن پر است از بيماريهاى جسمى كه به اين وسيله با قدمهاى بلند سوى گور خود مى شتابند و سعادت زندگى خود و خانواده خود را تباه كرده و بهترين سالهاى خوشبختى و پر ثمر حيات خود را به باد مى دهند.
بعقيده من جنون پر خورى و شكم پرستى در دنياى متمدن امروز به صورت يك بلاى عمومى در آمده است كه خطر اجتماعى آن متوجه همه مى باشند.
بعقيده من چاقى مثل مستى يك نوع بيمارى است كه ظاهر زيباى زندگى حقيقى را به صورت زشت و وحشتناكى در مى آورد و اشخاص پر خور با صرف غذاهاى پر چربى و نشاسته دار تازيانه بر مغز و جسم خود زده و قواى دفاعى بدن خود را معدوم مى كنند و بالاخره زمينه تمام بيماريها را در جسم و روح خود فراهم مى آورند))(70)
پيامبر اكرم (ص ) مى فرمايد:
((كسى كه كمتر غذا بخورد بدنش سالم و قلبش با صفا است ، و افراد پر خور بدنى مريض و قلبى با قساوت دارند)).
((من قل طعمه صح بدنه و صفا قلبه و من كثر طعمه سقم بدنه و قسى قلبه ))(71)
آدم شكم پرست در اثر پر خورى حس ترحم و صفاى باطن را از دست مى دهد و در مقابل ، قساوت قلب همراه بيماريها نصيبش مى گردد.
پر خورها علاوه بر آنكه از نظر اقتصادى و جسمى به خود زيان مى زنند، حق ديگران را نيز غصب مى كنند.
مثلا اگر فرض كنيم غذايى كه براى پنج كارگر كافى است يك انسان شكم گنده به تنهايى بخورد در حقيقت حق پنج نفر را گرفته و بلعيده است و تازه با اين كار سلامت خود را در معرض انهدام قرار داده يا اگر فرض كنيم نيمى از مردم دنيا پر خور باشند، و نيمى ديگر فقير و گرسنه ، در حقيقت آنان غذاى گرسنه ها را مى خورند، و در صورتيكه يك سازمان عدالت بر قرار گردد كه به پر خورها جيره غذايى بدهد در دنيا هيچ كس از گرسنگى تلف نخواهد شد.
در روايتى از امام صادق (ع ) مى خوانيم :
((...و اقرب ما يكون العبد من الله اذا جاع بطنه و ابغض ما يكون العبد الى الله اذا متلاء بطنه ))(72)
نزديكترين حالت بنده به خدا وقتى است كه گرسنه باشد و مبغوضترين حالت او وقتى است كه شكم خود را پر كرده باشد.
ولى اگر پرخورى باعث زيان و ضرر باشد از نظر اسلام حرام است چنانكه يكى از فقها و بزرگان اسلام مى فرمايد:
يكره كثرة الاكل و ربما حرم اذ الى الضرر(73)
پر خورى از نظر شرع ، مكروه و ناپسند است ، و بسا در اثر زيانى كه دارد حرام گردد.
غذاى كافى
ممكن است اين پرسش بيايد كه پس انسان چه مقدار غذا بخورد كه رعايت اعتدال كرده باشد؟ زيرا احتياج به غذا نسبت به اندام و جثه افراد متفاوت است و نيز نسبت به كار و فعاليت آنها كم و زياد مى شود، مثلا ممكن است 500 غذا براى يك فرد كم باشد در صورتيكه همين مقدار براى فرد ديگرى پر خورى به حساب بيايد. بنابراين نمى توان براى همه مردم مقياس و اعتدال معينى براى خوردن غذا تعيين كرد.
اما اسلام برنامه خورك را طورى طرح كرده كه براى هميشه طبقات ، دانشجو، كارگر، كار فرما، دانشمند، كشاورز، سياستمدار، فقير، غنى ، زن ، مرد، پير، جوان و كودك مناسب و معتدل است .
پيامبر اكرم (ص ) مى فرمايد:
كل وانت تشتهى وامسك وانت تشتهى .(74)
در حالى غذا بخور كه اشتها داشته باشى و هنگامى دست از غذا بكش كه هنور اشتهايت باقى است .
و امام على (ع ) در ضمن سفارشى به فرزندش امام مجتبى (ع ) اينطور مى فرمايد:
لا تجلس على الطعام و انت جائع ، و لا تقم عن الطعام الا وانت تشتهيه .(75)
بر سفره غذا منشين مگر در حالتى كه گرسنه باشى و دست از طعام بر مدار مگر وقتى كه هنوز ميل به خوردن دارى .
مشاهده مى فرمائيد بهترين مقياس طبيعى را اسلام اشتهاى افراد قرار داده است كه قابل تشخيص براى همه اشخاص است .
صبر كنيم تا گرسنه شويم !
غذا خوردن بدون اشتها زيانهايش كمتر از پر خورى نيست ، به همين جهت اسلام هر جا ميزان و مقدار خوراك را معين نموده ، همانجا نيز از خوردن با اشتها، سخن گفته چنانكه قبلا نقل شد.
استفاده از غذاى مجدد قبل از آنكه غذاى سابق هضم شده باشد عواقبى وخيم تر از پر خورى خواهد داشت در روايتى است كه خوردن غذا قبل از هضم غذاى اول ، سبب ايجاد دردهاى شديد است .
((الداء الدوى ادخال الطعام على الطعام ))(76)
بعضى در غذا خوردن به فكر ميل و و اشتها نيستند كه بلكه هر وقت سفره آماده شد و همگى به دور آن نشستند شروع به خوردن مى كنند، و هيچ توجه ندارند كه اين سفره با غذاهاى رنگارنگش با توجه به اينكه معده آنها پر است آيا مناسب با وضع مزاج و معده آنها هست ؟ همانطوريكه قبل از هر كار بايستى در باره عواقب آن فكر كرد، در غذا خوردن نيز بايد بيش از ساير كارها دقت پيامبر اسلام مى فرمايد:
الا كل على الشبع يورث البرص (77)
خوردن غذا در اوقاتى كه انسان سير است باعث بيمارى برص است (برص ‍ لكه هاى سفيدى است كه روى پوست بدن ظاهر ميشود)
تند خورى
غذايى كه ما ميل مى كنيم ، مراحلى را طى مى كند اولين مرحله آن دهان است .
غذا در دهان از جهت مزه و خارج ساختن اجزاء مضر و غير مناسب مانند: استخوان ، سنگ و... و نرم كردن و جويدن ، كنترل و بازرسى مى شود، بنابراين تند خوردن به معنى كنترل نكردن غذا است ، كسانى كه با عجله غذا مى خورند علاوه بر آنكه به خوبى از مزه غذاها لذت نمى برند زيانهايى خواهند ديد.
((نبايد فراموش كرد غذايى كه به تنديى و سرعت بلعيده شود نمى تواند در معده به راحتى و آسانى با مواد تخميرى قابل حل ، مخلوط شده و هضم گردد و در نتيجه توليد اختلال كرده و شكم درد و عوارض ديگر دستگاه هاضمه پيش مى آيد))(78)
در برنامه غذايى اسلام ، جويدن غذا يكى از شروط اساسى غذا خوردن است على عليه السلام ضمن سفارشى به فرزندش امام حسن (ع ) مى فرمود: جود المضغ (79)
غذا را نيكو بجو،
((دهان ، گمرك خانه معده شماست ؛ و در اين جا است كه مامورين گارد سر حدى هر غذائى را تفتيش مى كنند، اخلال گران را توقيف مى كنند و به زندان مى فرستند، و واردين را راهنمايى مى نمايند.
براى آنكه از خوردن غذا بيشتر لذت ببرند، تا مى توانيد لقمه را در دهان معطل كنيد يعنى خوب آن را بجويد و با آب دهان مخلوط كرده و با تاءنى فرو بريد. اگر لا بلاى لقمه شما سمى باشد يا غذاى ناسازگارى وجود داشته باشد فورا مامورين گارد سر حدى به سلطان غدد كه در مغز قرار دارد اطلاع مى دهند او فورا دستورات لازم را به ساير غدد براى دفع شر آن خواهد داد.
غذاى نجويده زحمت معده را زياد مى كند و غدد هاضمه را خسته و ضعيف مى سازد و گفته كسانى كه پيرى را از فرسودگى غدد مى دانند جامع عمل مى پوشاند. در اينجا است كه معده ، متعفن مى شود و ميكروبهاى گندزا كه عامل ديگر پيرى مى باشند ميدان براى خود نمايى پيدا مى نمايند. عيب ديگر غذاى نجويده اين است كه مقدارى از مواد نشاسته اى مستحيل وارد معده مى شوند و به جاى هضم ، با زحمت دفع مى گردند. و از غذا حداكثر استفاده را نمى توان برد))(80)
بعضى از دانشجويان يا كارگران به واسطه اشتغالات زياد، فرصت بيشترى براى جويدن خوب ندارند و ممكن است همه غذا خوردن آنان بيش از پنج دقيقه طول نكشد، آنها خيال مى كنند با اين تند خورى وقت گرانبهاى خود را از دست نداده و به شكم پرستى نپرداخته اند در صورتيكه با اين كار علاوه بر ضربه اى كه به سلامتى خود زده اند به يقين مى توان گفت كه از عمر طولانى و وقت عزيز خود كاسته اند امام ششم (ع ) مى فرمودند:
اطيلوا الجلوس الموائد فانها ساعة لا تحسب من اعماركم (81)
((غذا خوردن را طولانى كنيد (آهسته آهسته و خوب بجويد) زيرا لحظات آن از عمرهاى شما بحساب نمى آيد))
اين سخن كوتاه با يك محاسبه دقيق ، مطالب ارزنده بهداشتى را به ما آموخته است .
در اين روايت آنات جويدن غذا را جزء عمر ما به حساب نياورده است :
دليلش هم اين است كه وقتى ما در غذا خوردن عجله نكنيم و خوب غذا را جويده و نرم نمائيم فشار زياد به معده و ساير دستگاههاى گوارشى وارد نمى شود. در نتيجه هاضمه ، سالم و قوى مى ماند. هاضمه سالم باعث عمر طولانى توام با نشاط بيشتر و نيروى كاملتر است روى اين حساب اگر يك كارگر به جاى 5 دقيقه ، بيست دقيقه از وقت خود را صرف خوردن غذا بكند پانزده دقيقه وقت اضافى مصرف كرده ولى در مقابل اين پانزده دقيقه به اندازه 45 دقيقه بر عمرش افزوده شده زيرا دستگاه گوارش او ضربه نديده و به آسانى به كار خود ادامه داده است ، و اگر ما براى 15 دقيقه در هر وعده غذا خوردن ، 45 دقيقه عمر اضافه تصور نمائيم به اين نتيجه مى رسيم : بهر مقدار كه براى غذا خوردن طول داده شود از عمر به حساب نيامده است .
پاورقی:
64-  گذر نامه براى زندگى نوين ص 19
65-  اعجاز خوراكيها ص 24
66-  اسرار خوراكيها ص 174
67-  طب النبى ص 1 - بحارالانوار ج 62 ص 290
68-  سوره اعتراف آيه 31
69-  سفينة البحار ص 25 اكل
70-  گذرنامه براى زندگى نوين صفحات 119 و 120
71-  سفينه اكل ص 25
72-  وسائل ج 16 ص 407 حديث 13
73-  كلام شهيد در دروس
74-  طب النبى ، بحار ج 62 ص 290
75-  بحار ج 62 ص 267، طب الائمه
76-  سفينه ، اكل ص 27
77-  سفينة البحار ص 25 ((اكل ))
78-  اسرار خوراكيها ص 175
79-  بحار، ج 62، ص 267
80-  اسرار خوراكيها ص 175
81-  سفينة البحار ج 1 ص 27

نوشتن دیدگاه