عن ابی عبدالله (علیه السلام) قال: سال رجل ابی (علیه السلام) عن حروب امیرالمؤمنین (علیه السلام) و کان السائل من محیبنا، فقال له ابوجعفر (علیه السلام): بعث الله محمداً (صلی الله علیه و آله و سلم) بخمسه اسیاف: ثلاثه منها شاهره فلا تغمد حتی تضع الحرب اوزارها و لن الحرب اوزارها حتی تطلع الشمس من مغربها، فاذا طلعت الشمس من مغربها امن الناس کلهم فی ذلک الیوم لا ینفع نفساً ایمانها لم تکن آمنت من قبل او کسبت فی ایمانها خیراً(1)، و سیف منها مکفوف، و سیف منها مغمد سله الی غیرنا و حکمه الینا، فاما السیوف الثلاثه المشهوره (الشاهر)، فسیف علی مشرکی العرب: قال الله عزوجل فاقتلوا المشرکین حیث وجدتموهم و خذوهم و احصروهم و اقعدوا لهم کل مرصد فان تابوا (یعنی ءامنوا) واقاموا الصلاه و آتوا الزکاه فخلوا سبیلهم(2) فهؤلاء لایقبل منهم الا القتل او الدخول فی الاسلام، و اموالهم (و مالهم) فی ء و ذراریهم سبی علی ما سن رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم)، فانه سبی و عفا و قبل الفداء، و السیف: الثانی علی اهل الذمه، قال الله تعالی: وقولوا للناس حسنا(3) نزلت هذه الآیه فی أهل الذمه، ثم نسخها قوله عزوجل: قاتلوا الذین لا یومنون بالله و لا بالیوم الآخر و لا یحرمون ما حرم الله و رسوله ولا یدینون دین الحق من الذین اوتوا الکتاب حتی یعطوا الجزه عن ید و هم صاغرون(4) فمن کان منهم فی دارالاسلام فلن یقبل منهم الا الجزیه او القتل، و مالهم فی ء و ذراریهم سبی، و اذا قبلوا الجزیه علی انفسهم حرم علینا سبیهم، و حرمت اموالهم، و حلت لنا مناکحتهم، و من کان منهم فی دارالحرب حل لنا سبیهم، و لم تحل مناکحتهم، و لم یقبل منهم الا الدخول فی دارالاسلام او الجزیه او القتل؛ و السیف الثالث. سیف علی مشرکی العجم، یعنی الترک و الدیلم و الخزر. قال الله عزوجل فی اول السوره التی یذکر فیها الذین کفروا، فقص قصتهم ثم قال: فضرب الرقاب حتی اذا اثخنتموهم فشدوا الوثاق فاما منا بعد و اما فداء حتی تضع الحرب اوزارها(5) فاما قوله: فاما منا بعد یعنی بعد السبی منهم، و اما فداء یعنی المفادات بینهم و بین اهل الاسلام، فهؤلاء لن یقبل منهم الا قتل او الدخول فی الاسلام، و لا تحل لنا مناکحتهم ماداموا فی دارالحرب، و اما السیف المکفوف، فسیف علی اهل البغی و التأویل، قال الله عزوجل: وان طائفتان من المؤمنین اقتتلوا فاصلحوا بینهما فان بغت احداهما علی الاخری فقاتلوا التی تبغی حتی تفی ء الی امر الله(6) فلما نزلت هذه الایه، قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) ان منکم من یقاتل بعدی علی التأویل کما قاتلت علی التنزیل، فسئل النبی (صلی الله علیه و آله و سلم) من هو؟ فقال: خاصف النعل، یعنی امیرالمؤمنین (علیه السلام)، فقال عمار بن یاسر: قاتلت بهذه الرایه مع رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) ثلاثاً، و هذه الرابعه: والله لو ضربونا حتی بلغوا بناسعفات هجر لعلمنا انا علی الحق و انهم علی الباطل و کانت السیره فیهم من امیرالمؤمنین (علیه السلام) ما کان من رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) فی اهل مکه یوم فتح مکه فانه لم یسب لهم ذریه و قال: من اعلق بابه فهو آمن، و من القی سلاحه (او دخل دار ابی سفیان) فهو آمن و کذلک قال امیرالمؤمنین (علیه السلام) یوم البصره نادی: لاتسبوا لهم ذریه، ولاتجهزوا (لاتتموا) علی جریح، و لاتتبعوا مدبراً و من اغلق بابه و القی سلاحه فهو آمن، و اما السیف المغمود، فالسیف الذی یوم (یقام) به القصاص، قال الله عزوجل النفس بالنفس و العین بالعین(7) فسله الی اولیاء المقتول و حکمه او شیئاً من سرها او احکامها، فقد کفر بما انزل الله علی محمد (صلی الله علیه و آله و سلم)؛(8)
امام صادق (علیه السلام) می فرماید: مردی از پدرم درباره جنگ های امیرمؤمنان (علیه السلام) پرسید و البته سؤال کننده از دوست داران ما بود، امام باقر (علیه السلام) به او فرمود: خداوند، پیامبر خویش حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) را با پنج شمشیر مبعوث کرد؛ سه شمشیر از نیام برکشید که تا آن گاه که جنگ بار سنگین خود را فرو ننهد هرگز غلاف نگردند و جنگ بار سنگین خویش فرو نمی نهد تا آن گاه که خورشید از مغرب طلوع نماید و آن روز که خورشید از مغرب طلوع کند همه مردم در امان خواهند بود و امنیت همگانی تأمین می گردد. افرادی که قبلاً ایمان نیاورده اند، یا در ایمان شان عمل نیکی انجام نداده اند، سودی به حالشان نخواهد داشت یک شمشیر از آنها بسته شده و در غلاف مانده است و یک شمشیر اختیارش در دست دیگری و حکمش از آن ماست.
و اما آن سه شمشیر از نیام برکشیده عبارتند از: 1. شمشیر علیه مشرکان عرب، خداوند می فرماید: مشرکان را هر جا یافتید به قتل برسانید، و آنها را اسیر سازید، و محاصره کنید، و در هر کمین گاه بر سر راه آنها بنشینید، پس هر گاه توبه کنند و نماز را برپا دارند و زکات را بپردازند آنها را رها سازید. از اینان به جز جنگ و یا پذیرفتن اسلام چیزی پذیرفته نمی شود، اموالشان فی ء محسوب می گردد و بازماندگانشان اسیرند طبق سنت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، چرا که آن حضرت اسیر گرفت و بخشید و فدیه قبول کرد. 2. شمشیر علیه اهل ذمه، خداوند فرمود: به مردم نیک بگویید این آیه در مورد اهل ذمه نازل گشت آن گاه آیه مبارکه: با کسانی از اهل کتاب که نه به خدا، و نه به روز جزا ایمان دارند، و نه آن چه را خدا و رسولش تحریم کرده حرام می شمرند و نه آیین حق را می پذیرند، پیکار تا زمانی که با خضوع و تسلیم، جزیه را به دست خود بپردازند ان را نسخ کرد، بنابراین کسانی از اهل ذمه که در دارالاسلام باشند از آنان جز جنگ و یا پرداخت جزیه را نپذیرفتند، اسیر کردن آنان بر ما حرام، اموالشان بر ما حلال و ازدواج با آنان حلال می گردد. و کسانی از آنان که در دارالحرب باشند، اسیر کردنشان بر ما حلال و ازدواج با آنان حرام می باشد و به جز دخول در دارالاسلام و یا پرداخت جزیه و یا جنگ از آنان، چیز دیگر، پذیرفتنی نیست.
شمشیر سوم، شمشیر علیه مشرکان عجم یعنی ترک و دیلم و خزر است، خداوند - عزوجل - در اولین سوره ای که از کافران نام برده و داستان آنان را ذکر کرده می فرماید: گردن هایشان را بزنید، و این کار را هم چنان ادامه دهید، تا به اندازه کافی دشمن را در هم بکوبید در این هنگام اسیران را محکم ببندید سپس یا بر آنان منت گذارید و آزادشان کنید و یا در برابر آزادی از آنان فدیه بگیرید، و این وضع هم چنان باید ادامه یابد، تا جنگ بار سنگین خود را بر زمین نهد.
فاما مناً بعد یعنی از اسیر نمودن از آنها. واما فداء یعنی فدیه گرفتن و رد و بدل غرامت میان آنان و مسلمانان، پس از اینان جز جنگ و یا داخل شدن در اسلام چیز دیگری پذیرفته نمی شود و ازدواج با آنان تا وقتی که در دارالحرب و در حال جنگ می باشند برای ما جایز نیست.
و اما شمشیر بسته و در غلاف شمشیری است که علیه تجاوزکاران و بغات و اهل تأویل به کار گرفته می شود، خداوند می فرماید: و هر گاه دو گروه از مؤمنان با هم به نزاع و جنگ پردازند، آنها را آشتی دهید، و اگر یکی از آن دو بر دیگری تجاوز کند، با گروه متجاوز پیکار کنید، تا به فرمان خدا باز گردد. هنگامی که این آیه نازل شد، پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: همان گونه که من به خاطر نزول قرآن جنگیدم، ازمیان شما کسی است به خاطر تأویل قرآن پیکار خواهد کرد، از آن حضرت سؤال شد: او چه کسی است؟ در پاسخ فرمود: آن که مشغول پینه کردن کفش است، یعنی امیرمؤمنان علی (علیه السلام) عمار بن یاسر گفت: با این پرچم همراه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) سه بار جنگ کردم و این دفعه چهارم می باشد، به خدا سوگند ما بر حقیم و آنان بر باطل اند - و روش علی (علیه السلام) در برخورد با آنان (اهل بغی) می دانم که همان گونه بود که در خانه خود را ببندد در امان است، و هر کس که سلاح خود را بر زمین نهد و یا به خانه ابوسفیان وارد شود در امان خواهد بود، امیرمؤمنان (علیه السلام) نیز در روز بصره این چنین فرمود: اولادشان را به اسارت نگیرید و به زخمی ها و مجروحان آسیب نرسانده و آنها را نکشید، و فراری ها را دنبال نکنید و هر کس سلاح خود را بر زمین نهد و درب خانه را ببندد در امان خواهد بود، و اما آن شمشیر که در نیام است، عبارت است از شمشیری که به وسیله آن قصاص می شود. خداوند می فرماید: نفس در مقابل نفس و چشم در مقابل چشم از نیام کشیدن آن شمشیر و لخت کردن آن به دست اولیای مقتول و حکم آن به دست ماست، پس این شمشیرهایی است که خداوند پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را با آنها فرستاد، هر آن کس که آنها را انکار کند و یا منکر یکی از چیزی از آنها و یا منکر روش و سیره و احکام آنها شود، در حقیقت به آن چه خداوند بر محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل کرده، کفر ورزیده است.
***********************************
1) انعام، آیه 158.
2) توبه، آیه 5.
3) بقره، آیه 83.
4) توبه، آیه 29.
5) محمد، آیه 4.
6) حجرات، آیه 9.
7) مائده، آیه 25.
8) تفسیر قمی، ج 2، ص 320 - 322؛ بحارالانوار، ج 97، ص 16، ح 1.

نوشتن دیدگاه